Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ως στερεά απόβλητα νοούνται ουσίες ή αντικείμενα που εμφανίζονται κυρίως σε στερεά φυσική κατάσταση, από τις οποίες ο κάτοχος τους θέλει ή υποχρεούται να απαλλαγεί¹.

 

Αναλυτικότερα, τα στερεά απόβλητα περιλαμβάνουν¹

1. Αστικά απορρίμματα (οικιακά, βιοτεχνικά, εμπορικά, οδοκαθαρισμού κ.λπ.)
2. Στερεά ή υδαρή (με αξιόλογο ποσοστό αιωρούμενων ουσιών) απόβλητα που δεν μπορούν να διατεθούν μαζί με τα οικιακά (ορισμένα βιομηχανικά, τοξικά ή αδρανή και απόβλητα της βιομηχανίας παραγωγής ενέργειας).
3. Πετρελαιοειδή απόβλητα (προέρχονται από την επεξεργασία του πετρελαίου, διυλιστήρια, χημικά εργοστάσια, ναυπηγεία, κ.λπ.
4. Απόβλητα γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεω
5. Απόβλητα ορυχείων και μεταλλείων.
6. Απόβλητα εκσκαφών (από ξηρά και θάλασσα)
7. Απόβλητα οικοδομικών κατεδαφίσεων
8. Ιλύς από την επεξεργασία αστικών λυμάτων και τη βιομηχανία
9. Ιατρικά απόβλητα
10. Ελαστικά
11. Σκραπ (π.χ. αποσυρθέντα αυτοκίνητα, παλαιοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές)

 

Η συνολική παραγωγή αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το έτος 2016 ήταν 2.538 εκ. τόνοι/έτος, από τα οποία περίπου ένα ποσοστό του 10% αντιστοιχούσε στα στερεά οικιακά απόβλητα².

Οι ετήσιες ποσότητες των στερεών οικιακών αποβλήτων στις Ελεύθερες Περιοχές στην Πατρίδα μας ανέρχονται περίπου στους 550.000 τόνους. Μεταφέρονται και επεξεργάζονται στις παρακάτω ακόλουθες μονάδες³ (βλ. πίνακας 1).

 

Στα Κατεχόμενα υπάρχει μια κεντρική μονάδα στο Δίκωμο, η οποία μπορεί να ταξινομηθεί ως Χώρος Υγιεινής Ταφής Αποβλήτων (ΧΥΤΑ). Οι ετήσιες ποσότητες εκτιμώνται άνω των 350.000 τόνους. Απαιτείται όμως μια καλύτερη καταγραφή των ποσοτήτων παραγωγής αποβλήτων. Η ποσοστιαία ταξινόμηση των οικακών στερεών αποβλήτων είναι περίπου η ίδια με τις Ελεύθερες Περιοχές.

 

Χώροι Τελικής Διάθεσης αποβλήτων	Τοποθεσία επαρχίες	Περιγραφή διαδικασίας	Δυναμικότητα (τόνοι/έτος)
ΟΕΔΑ Λάρνακας - Αμμοχώστου (Κόσιη)	Κόσιη (Λευκωσία, Λάρνακα, Αμμόχωστος)	μηχανική διαλογή κομποστοποίηση	190.000 ανάμεικτα αστικά 16.000 πράσινα 18.000 ογκώδη
ΟΕΔΑ Λεμεσού	Πεντάκωμο (Λεμεσός)	μηχανική διαλογή- παραγωγή RDF/SRF	140.000 Ανάμεικτα αστικά
ΧΥΤΑ Πάφου	Μαραθούντα (Πάφος)	ενταφιασμός Χωρίς επεξεργασία	70.000
Σταθμός Μεταμόρφωση Απορριμμάτων (ΣΜΑ) Λάρνακας	Σκαρίνου		10.000
Σταθμός Μεταμόρφωση Απορριμμάτων (ΣΜΑ) Πάφου	Πόλις Χρυσοχούς		75.120

Πίνακας 1: Μονάδες διάθεσης αστικών στερεών αποβλήτων, Κύπρος³

 

Τροποποιημένη Νέα Ευρωπαϊκή Οδηγία ΕΕ 2018/851

Λόγω του κλεισίματος της ασιατικής αγοράς στην παραλαβή των ανακυκλώσιμων υλικών  ανάγκασε την Ευρωπαϊκή Ένωση να τροποποιήσει την οδηγία 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα.

Τα κύρια σημεία τροποποίησης συνοψίζονται στην οδηγία ΕΕ 2018/8514:

 

1. μείωση ποσοτήτων υγειονομικής ταφής: μέχρι το 2035: ποσοστό < 10 %

2. αύξηση ποσοστών επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης 2025: ποσοστό 55 %, 2030: ποσοστό 60 %, 2035: ποσοστό 65 % κατά βάρος

1. αυστηρός έλεγχος ποσοτήτων ανακύκλωσης:
   • έλεγχος διαδρομής ολόκληρου κύκλου (διαλογή, επεξεργασία, παραγωγή)
   • έλεγχος εργασιακών δικαιωμάτων και ανθρώπινης υγείας σε τρίτες χώρες εξαγωγής (στάνταρτ ΕΕ)
2. παρεκκλίσεις εφαρμογής ανακύκλωσης:
   • δυσανάλογο κόστος
   • έλεγχος επενδυτικού- λειτουργικού κόστους και περιβαλλοντικού αποτυπώματος
   • δεν παράγει τα καλύτερα δυνατά περιβαλλοντικά αποτελέσματα
3. Καύση αποβλήτων με προοπτική παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ταξινομείται ως Ανανεώσιμη Πηγή Ενέργειας (ΑΠΕ)

 

Η παραπλάνηση του προγράμματος: “Πληρώνω Όσο Πετώ“

Το αρμόδιο υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος της Πατρίδας μας έχει αποφασίσει για μια ολιστική διαχείριση των στερεών οικιακών αποβλήτων την μέθοδο “Πληρώνω Όσο Πετώ“, δηλαδή την διαλογή των οργανικών και ανακυκλώσιμων υλικών στην πηγή (σπίτι), με την προοπτική της ανακύκλωσης.

 

Πρόκειται για μια συνειδητή παραπλάνηση της φιλοσοφίας της ανακύκλωσης στην Πατρίδα μας, αφού οι συλλεχθείσες ποσότητες των ανακυκλώσιμων υλικών μεταφράζονται από το Τμήμα Περιβάλλοντος ταυτόχρονα και ως ποσότητες ανακύκλωσης (βλ. αξιολόγηση του συλλεκτικού συστήματος GreenDot)⁴.

 

Με την τροποποίηση της οδηγίας ΕΕ 2018/851, θα πρέπει το συλλογικό σύστημα ανακυκλώσιμων υλικών GreenDot και το τμήμα Περιβάλλοντος να παρουσιάσουν στην κυπριακή κοινωνία και ΕΕ ότι οι συλλεχθείσες ποσότητες ανακυκλώσιμων υλικών, έχουν:

 

1. εξαχθεί στην Χ χώρα
2. επεξεργαστεί στο Υ εργοστάσιο και
3. παραχθεί τα Ψ προϊόντα

διαφορετικά δεν μπορούν να καταγραφούν στις ποσότητες ανακύκλωσης.

 

Στην εικόνα 1 παρουσιάζεται η εφαρμογή του πιλοτικού προγράμματος στο δήμο Αγλαντζιάς. Ο καταναλωτής που προτιμάει τα τοπικά και εποχικά προϊόντα αναγκάζεται και πληρώνει φόρο, αφού σήμερα δεν γίνεται διαλογή των οργανικών λόγω μη ύπαρξης υποδομών για επεξεργασία των. Ενώ ο καταναλωτής του συμπυκνωμένου χυμού δεν πληρώνει φόρο, αφού το χαρτόκουτο μπορεί να τοποθετηθεί στο σακούλι PMD.

 

Στην εικόνα 2 παρουσιάζονται συσκευασίες, οι οποίες απαγορεύονται να τοποθετηθούν στο σακούλι του PMD λόγω ακαταλληλότητας επεξεργασίας των. Παρόλα ταύτα  το Τμήμα Περιβάλλοντος και το συλλογικό σύστημα GreenDot εξακολουθούν να συμβουλεύουν στην διαλογή των.

 

Επομένως δεν μπορεί να υπάρξει ανταπόδοση  ούτε στον καταναλωτή, μα ούτε στην κυπριακή οικονομία η διαλογή των οργανικών και ανακυκλώσιμων υλικών στην Πατρίδα μας.

 

Για να είμαστε ξεκάθαροι: Η ανακύκλωση πρέπει να ΑΝΑνεώνει τη χρηστική αξία μιας συσκευασίας και όχι να την ΥΠΟβαθμίζει.

 

Στην Πατρίδα μας λειτουργεί ένα και μοναδικό εργοστάσιο ανακύκλωσης σκληρού πλαστικού, το CyPellets Ltd, το οποίον μπορεί να επεξεργαστεί ετησίως μέχρι και 10.000 τόνους και αντιστοιχεί περίπου στο ποσοστό του 4% των ανακυκλώσιμων υλικών (πλαστικό, μέταλλο, αλουμίνιο, γυαλί, ξύλο), τα οποία ανέρχονται περίπου στις 250.000 τόνους/έτος⁴.

 

Επισημαίνεται δε, ότι η μέθοδος του “Πληρώνω Όσο Πετώ“ έχει εφαρμοστεί ήδη στην διαχείριση των αποβλήτων από τις εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ). Οι υφιστάμενες μονάδες θα μπορούσαν να παραλάβουν και να επεξεργαστούν όλες τις ετήσιες παραγόμενες ποσότητες.

Όμως διοχετεύονται σήμερα μόνο το 10% της κυπριακής αγοράς γεγονός που καθιστά το θέμα της συνολικής και ορθής συλλογής ποσοτικών δεδομένων προβληματικό4. Το κύριο πρόβλημα διαπιστώνεται στο ότι η τιμή παραλαβής είναι 5πλάσια από την τιμή κόστους. Για αυτό και 90% των παραγόμενων ποσοτήτων απορρίπτονται παράνομα στο περιβάλλον μας (εικόνα 3).

 

 

Η Ευρώπη αποφάσισε εργοστάσια καύσης – από απόβλητα ενέργεια

Ο Κορωνοϊός επισπεύδει την άμεση εφαρμογή της καύσης των οικιακών στερεών αποβλήτων, με προοπτική την παραγωγή ενέργειας, λόγω αποφυγής:

 

• επαφής ανακυκλώσιμων υλικών και οργανικών στο δέρμα
• δυνητικών εξαγωγών ανακυκλώσιμων υλικών στην ασιατική αγορά
• τοποθέτησης επιπλέον κάδων στο σπίτι
• αύξησης ακαταλληλότητας των ανακυκλώσιμων υλικών
• αύξησης κινδύνου έκρηξης των Spray, αφού εκθέτονται στον ήλιο

 

Με το κλείσιμο των αγορών για παραλαβή ανακυκλώσιμων υλικών, προσφέρεται σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση η καύση των οικιακών αποβλήτων με προοπτική παραγωγής ενέργειας ως η μοναδική λύση, αφού μέχρι το 2035 θα επιτρέπεται μόνο ένα ποσοστό κάτω του 10% που θα θάβεται.

 

Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν προχωρήσει από το έτος 1995 σε εγκατάσταση εργοστασίων καύσης οικιακών αποβλήτων με προοπτική παραγωγής ενέργειας.

 

Η Δανία διοχετεύει ένα ποσοστό άνω των 80% των οικιακών της απορριμμάτων στα υφιστάμενα εργοστάσια καύσης οικιακών αποβλήτων (ανάμεικτα και υπολείμματα) για παραγωγή ενέργειας. Γερμανία, Αυστρία και Ελβετία διοχετεύουν σήμερα άνω του 50% με προοπτική το έτος 2035 να ξεπεράσουν το ποσοστό του 70%. 

 

Το παράδειγμα του Copenhill (εικόνα 4), στην Δανία, που ίσως είναι το πιο σύγχρονο εργοστάσιο καύσης απορριμμάτων στον κόσμο (Waste-to-energy), εγκαινιάστηκε το έτος 2019 στην Κοπεγχάγη.

Η συγκεκριμένη εγκατάσταση που εξωτερικά συνιστά ένα τεχνητό βουνό με βλάστηση, πίστα για σκι, πεδίο αναρρίχησης, χώρους αναψυχής, λειτουργεί και ως τουριστικός προορισμός στην Κοπεγχάγη.

 

Το κυριότερο όμως είναι ότι διαχειρίζεται τα απορρίμματα περίπου 550.000 κατοίκων και 45.000 επιχειρήσεων, από τους οποίους καταλήγουν γύρω στους 400.000 τόνους απορριμμάτων ετησίως σε καύση και παράγει ρεύμα και θέρμανση για 150.000 νοικοκυριά.

 

Επισημαίνεται δε, ότι το 50% παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τα εργοστάσια καύσης οικιακών απορριμμάτων ταξινομείται ως ανανεώσιμη Πηγή Ενέργειας, όπως τα φωτοβολταϊκά συστήματα, αιολικά πάρκα.

 

Ενιαία ορθολογιστική διαχείριση οικιακών στερεών αποβλήτων

Η εφαρμογή μιας ενιαίας ορθολογιστικής διαχείρισης οικιακών στερεών αποβλήτων (εικόνα 5) σε ολόκληρη την Κύπρο απαιτεί τα ακόλουθα στάδια:

 

1. Μείωσης παραγωγής αποβλήτων
2. Εφαρμογής ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΜΕΝΗΣ γυάλινης μπουκάλας και
3. Εφαρμογής ΑΝΤΙΤΙΜΟΥ “μιας χρήσης συσκευασίας“
4. Κατασκευή Δικοινοτικού εργοστασίου καύσης αποβλήτων

 

και προσφέρει άμεσα πλεονεκτήματα στην Πατρίδα μας, όπως:

 

• την έμμεση προτίμηση Τ/Κ και Ε/Κ προϊόντων
• την αύξηση διαλογής ποιοτικών ανακυκλώσιμων υλικών και αποτροπή παράλληλης οικονομίας
• παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με ανταπόδοση στα Κατεχόμενα και Ελεύθερες Περιοχές και
• οριστική επίλυση του προβλήματος για την διαχείριση των αποβλήτων

 

 

Πηγές-Επεξηγήσεις:

1: Διαχείριση στερεών αποβλήτων (κέντρο εκπαιδευτικής έρευνας

2: Waste generation by economic activities and households (2016, Eurostat)

3: Διαχείριση αποβλήτων (Τμήμα Περιβάλλοντος, ΕΤΕΚ 2019)

4: Οδηγία (ΕΕ) 2018/851 για την τροποποίηση της οδηγίας 2008/98/ΕΚ (2018)