Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

θουπίν, το. (πτην.). Λέγεται και σκλαππίν και αχουπίν και γκιώνης. Otus scops Cyprius. Οικογένεια Strigidae (γλαυκώμορφα). Το θουπίν είναι μοναχικό και κλαψιάρικο πουλί που συχνά ακούγεται ενώ σπάνια μπορεία κανένας να το δει γιατί είναι εντελώς νυχτόβιο. Το πουλί αυτό που απαντάται στην Κύπρο είναι το μικρότερο από τα πουλιά της οικογένειας του. Την ημέρα κρύβεται σε τρύπες κορμών των δέντρων, των γεφυριών και των παλαιών κυρίως σπιτιών, καθώς επίσης και στα κλαδιά πυκνόφυλλων δέντρων όπως τα κυπαρίσσια, οι δρύες και τα πλατάνια. Πολύ δύσκολα διακρίνεται όταν κάθεται στα κλαδιά των δένδρων, κι όταν κάποιος πλησιάσει παραμένει ακίνητο, ανοίγει τα κίτρινα μάτια του και στρέφει μόνο την κεφαλή, προσπαθώντας να εντοπίσει την ξένη παρουσία. Ταυτόχρονα υψώνει σαν αυτιά δύο τούφες από γκριζοκαφέ φτερά που βρίσκονται πάνω στα μάτια του.

Το χρώμα του είναι σταχτί με γκριζοκαφέ αποχρώσεις, η ουρά του μικρή και οι κνήμες του καλυμμένες με μικρά πτίλα. Το μέγεθος του φτάνει τα 21 εκατοστά. Κάνει τη φωλιά του συνήθως σε στέγες σπιτιών, σε τρύπες βράχων, λάκκων, γεφυριών, δέντρων κ.α. κάποτε δε χρησιμοποιεί και τις εγκαταλελειμμένες φωλιές άλλων πουλιών, ιδίως των κορακοειδών. Γεννά 3-5 αυγά μεταξύ Μαρτίου και Μαϊου. Τρέφεται με ποντικούς, μεγάλα έντομα, χρυσαλίδες της νύκτας και σκαθάρια. 

Το θουπίν της Κύπρου είναι από τα πιο ενδιαφέροντα γηγενή πουλιά του νησιού. Είναι υποείδος που απαντάται μόνο στην Κύπρο (γι αυτό φέρει και το χαρακτηριστικό όνομα Cyprius). Πέραν τούτου, ουδέποτε μεταναστεύει, όπως τα συγγενικά του είδη της Ευρώπης. Πολλά συγγενικά υποείδη απαντώνται κυρίως στην Ευρώπη, μερικά από τα οποία περνούν κι από την Κύπρο όταν μεταναστεύουν , καθ' οδόν προς την Αφρική.  Στην Ιταλία ιδιαίτερα απαντώνται διάφορα υποείδη, όμως τόσο η Κρήτη όσο και οι Κυκλάδες έχουν το δικό τους ενδημικό υποείδος, το Otus scops Cyclatum. Τούτο, όπως αναφέρει ο col. Meinertzhagen, είναι γνήσιο υποείδος μεταξύ των ευρωπαϊκών και του κυπριακού. 

Το θουπίν ήταν πουλί γνωστό από τα αρχαιότατα χρόνια στους Έλληνες (με την ονομασία σκώψ), που αναφέρεται ήδη από τον Όμηρο. Ο αθηναίος εξάλλου παραδίδει μια ακριβή περιγραφή του: ....μικρότερος εστί γλαυκός(=της συνηθισμένης κουκουβάγιας) και επί μολυβδοφανή των χρώματι υπόλευκα στίγματα έχει. δύο τε από των οφρύων παρ' εκάτερον κρόταφον αναφέρει πτερά...

Ο Αριστοτέλης δίνει επίσης περιγραφή του, που αναφέρεται όωμς σε δύο είδη πουλιών ταυτόχρονα, γι' αυτό και δεν είναι ακριβής: ...σκώπες δ' οι μέν αεί πάσαν ώραν εισίν και καλούνται αεισκώπες, και ουκ εσθίονται δια το άβρωτοι είναι. έτεροι δέ γίνονται ενίοτε του φθινοπώρου φαίνονται....

"Γκιώνη. Γκιώνη.."

Η φωνή του πουλιού αυτού είναι ένας θρήνος, ένα λυγμός, μια υπόκρουση που φέρει στη μνήμη τον εξ υπαιτιότητας του τραγικό χαμό του αγαπημένου μικρού του αδελφού  Γκιώνη, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση. Γκιώνης είναι το νεοελληνικό όνομα  του πουλιού. Σύμφωνα με το διαδεδομένο στην Ελλάδα μύθο, το πουλί ήταν αρχικά άνθρωπος, που ζούσε μαζί με την οικογένεια του κοντά σε ένα δάσος όπου κι έβοσκε άλογα. Ένα απόγευμα με κακοκαιρία, ο μικρός του αδελφός επέστρεψε από τη βοσκή με τα άλογα που ο μεγάλος αδελφός όταν τα μέτρησε είδε ότι έλειπε ένα, γιατί δεν είχε περιλάβει το τελευταίο, στο οποίο βρισκόταν καβάλα ο αδελφός του.  Οργισμένος διέταξε τον αδελφό του να επιστρέψει αμέσως στο δάσος για να βρει δήθεν το χαμένο άλογο. Στο δάσος ο μικρός αδελφός σκοτώθηκε από κεραυνό και επειδή δεν επέστρεψε, ο μεγάλος αδελφός ανησύχησε και βγήκε να τον αναζητήσει, φωνάζοντας τον "Γκιώνη, Γκιώνη..." Όταν έμαθε τελικά το χαμό του αδελφού του, ήταν τόσο απαρηγόρητος ώστε παρακάλεσε τη θεά Αρτέμιδα  να τον απαλλάξει από το μαρτύριο του. Η θεά τον μεταμόρφωσε τότε σε πουλί, που ωστόσο τριγυρνά ακόμη τα βράδια ψάχνοντας για το χαμένο του αδελφό, που τον φωνάζει με μονότονη λυπημένη φωνή η οποία μοιάζει με την κραυγή "Γκιώνη. Γκιώνη.."

Στην Κύπρο ακούγεται η φωνή του πριν από την άνοιξη, παντού στα βουνά, στα δάση, στις πεδιάδες και στις κατοικημένες περιοχές. Επειδή το κλάμα του συμπίπτει με τον ερχομό των πρώτων χελιδονιών στο νησί, υπάρχει η παροιμία: "μεν σου γελάσει το θουπίν για το σ' ελιονάτζ'ιν, τζ' αν δεν λαλήσει ο κάκαρος (=ζίζιρος, τζίτζικας) δεν εν καλοτζι'αιράτζ'ιν"

Επικρατούσε ακόμη στην Κύπρο η πεποίηθηση ότι το θουπίν ήταν ένα από τα αρχαιότερα του κόσμου, γι' αυτό και σε μεσαιωνικά λαϊκά τραγούδια αναφέρεται ως σύγχρονο της δημιουργίας του κόσμου.

Π'αφής εκτίστην τζ'ιβωτός τζ' εθεμελιώθην κόσμος, τότες εδείχτην το θουπίν τζ'αι το σ' ελιονάτζ'ιν...

Το θουπίν είναι πουλί ωφελειμότατο. Όπως όλες οι κουκουβάγιες, προστατεύεται από την υπάρχουσα νομοθεσία. 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια