Έρως
Θεός της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Σύμφωνα προς την Κοσμογονία των Ορφικών, ο Έρως γεννήθηκε από το Αυγό που γέννησε η Νύκτα μέσα στο Έρεβος (Αριστοφ., Ὂρνιθες, 693 κ.ε.). Ο Ησίοδος γράφει ότι αρχικά είχε δημιουργηθεί το Χάος, κατόπιν η Γη και τα Τάρταρα και ύστερα ο Έρως, ο ομορφότερος των θεών, που μπορούσε να δαμάζει και θεούς και ανθρώπους (Θεογονία, 116 - 122). Άλλη παραλλαγή της ορφικής Κοσμογονίας αναφέρει ότι από το αρχικό Νερό και τη Λάσπη γεννήθηκε ο Χρόνος (που είχε τρία κεφάλια και ήταν αγέραστος). Ο Χρόνος ενώθηκε με την Ανάγκη και από την ένωσή τους προήλθαν ο Αιθέρας, το Χάος, το Έρεβος και ένα τεράστιο Αυγό. Το Αυγό, όταν μοιράστηκε στα δυο, σχημάτισε τον Ουρανό και την Γη και βγήκε από μέσα του ένας θεός με δυο σώματα (ανδρικό και γυναικείο), με τέσσερα κεφάλια (ταύρου, λιονταριού, φιδιού και κριού) και με χρυσές φτερούγες. Ο θεός αυτός ονομαζόταν Πρωτόγονος ή Πάνας ή Δίας ή (κατ’ άλλη παραλλαγή), Φάνης ή Μήτις ή Ηρικεπαίος. Ήταν ο Έρως που δημιούργησε τον κόσμο.
Ακόμη, ο Έρως εθεωρείτο γιος της Ειλειθυίος ή Ίριδος, ή του Ερμή και της Αφροδίτης, ή του Ερμή και της Κορινθίας Αρτέμιδος, ή του Διός και της Αφροδίτης ή του Άρη και της Αφροδίτης. Ενδιαφέρουσα είναι και η άποψη του Πλάτωνος, που την εκθέτει στο Συμπόσιον, ότι ο Έρως γεννήθηκε από τον Πόθο και την Πενία και ήταν δαίμονας που εκινείτο μεταξύ θεών και ανθρώπων, δεν ήταν θεός αλλά μια πάντοτε ανήσυχη και ανικανοποίητη δύναμη. Υποστηρίζει ακόμη ο Πλάτων ότι, αφού υπάρχουν δυο Αφροδίτες, υπάρχουν και δυο Έρωτες(του σαρκικού έρωτα και του ευγενικού ψυχικού έρωτα). Η αρχαία ελληνική μυθολογία υποστηρίζει ότι υπήρχε και μια άλλη θεότητα, ο Αντέρως, αντίθετος του Έρωτος.
Βλέπε λήμμα: Αφροδίτη θεά
Η πιο δημοφιλής όμως μορφή του Έρωτος, ακόμη και για τους μεγάλους καλλιτέχνες της Αναγέννησης, είναι εκείνη του παχουλού άτακτου αγοριού, γιου της Κυπρίας Αφροδίτης και του Άρη, θεού του πολέμου. Το αγόρι αυτό, με χρυσά φτερά, με τόξο και βέλη, κυβερνούσε τα αισθήματα των ανθρώπων και των θεών και δεν σεβόταν κανένα, ούτε αυτή την μητέρα του. Ένας από τους μύθους αναφέρει ότι και ο ίδιος ο Έρως, ενώ καθάριζε κάποτε τα όπλα του, πληγώθηκε από ένα του βέλος κι έτσι βρέθηκε κι ο ίδιος πιασμένος στο ερωτικό δίχτυ. Ερωτεύθηκε μια θνητή, την Ψυχή, που ύστερα από διάφορες περιπέτειες, την πήρε στον Όλυμπο σαν σύντροφό του χαρίζοντάς της ταυτόχρονα και την αθανασία.
Ο Έρως, θεός της φιλίας, της ελευθερίας, της ομόνοιας κατά τον Ζήνωνα τον Κιτιέα, και, ταυτόχρονα, θεοποίηση της ηδονής, αναφέρεται από πάρα πολλούς αρχαίους Έλληνες συγγραφείς ως γιος της Κύπριδος Αφροδίτης, ταυτόχρονα δε συνοδός και βοηθός της. Ο Θέογνις μάλιστα γράφει πως ο Έρως κατοικεί μόνιμα στην Κύπρο, από την οποία ξεκινά κάθε άνοιξη για να ταξιδέψει ανάμεσα στους ανθρώπους και να φέρει τη χαρά:
Ὡραῖος καί Ἓρως ἐπιτέλλεται, ἡνίκα περ γῆ
ἂνθεσιν εἰαρινοῖς θάλλει ἀεξομένη.
Τῆμος Ἓρως προλιπών Κύπρον, περικαλλέα νῆσον,
εἰσιν έπ' ἀνθρώπους χάρμα φέρων κατά γῆν...
Ο Κλαυδιανός εξάλλου, περιγράφοντας μια περιοχή της Κύπρου που μπορεί να ταυτιστεί με τον Ακάμα, γράφει ότι υπάρχει σ’ αυτήν ένα βουνό ιερό από το οποίο πηγάζουν δυο ρυάκια. Το ένα απ’ αυτά είναι πικρό γιατί σμίγει το νερό του με φαρμάκι, ενώ το άλλο είναι γλυκό γιατί σμίγει το νερό του με μέλι. Από τα δυο αυτά ρυάκια οπλίζει τα βέλη του ο Έρως, γι’ αυτό και οι ερωτευμένοι άνθρωποι άλλοτε δοκιμάζουν τη γλυκύτητα του έρωτά τους κι άλλοτε πίκρες.
Ο Έρως, σαν γιος και μόνιμος βοηθός - συνοδός της Αφροδίτης, δεν ήταν δυνατό να μη λατρεύεται και στην αρχαία Κύπρο, ιδιαίτερα στην Πάφο και στην περιοχή της. Αναφέρεται μάλιστα ότι στην Κύπρο ίσχυε κατά την Αρχαιότητα ένα έθιμο: η μέρα του γάμου ήταν αφιερωμένη κυρίως στον Έρωτα και κατ' αυτήν, όταν ο γαμπρός έβλεπε για πρώτη φορά τη νύφη χωρίς πέπλο, έπρεπε να της προσφέρει ως δώρο ένα περιδέραιο, όπως κι ο Ήφαιστος είχε προσφέρει στη σύζυγό του, την Αφροδίτη.
Βλέπε λήμμα: Αφροδίτη θεά- Ιεροτελεστίες στην Κύπρο
Ακόμη, σε αρκετές αρχαίες φιλολογικές πηγές, αναφέρεται ότι στην Κύπρο ο Έρως ήταν γνωστός και με την ονομασία Ίμερος (Κορνούτος, Περί τῆς τῶν θεῶν φύσεως, 25 [201], Αντίπατρος Σιδώνιος, Α.Ρ., 16, 167, Ησίοδος, Θεογονία, 201). Αναφέρεται επίσης ότι είχε 1.000 αδελφούς, τους Έρωτες, για τους οποίους ομιλεί και ο Ευριπίδης στις Βάκχες (στ. 402 - 405):
...ἱκοίμαν ποτί Κύπρον,
νᾶσον τᾶς Ἀφροδίτας,
ἳν' οἱ θελξίφρονες νέμονται
θνατοῖσιν Ἔρωτες...
(...είθε στην Κύπρο να φτάσω,
το νησί της Αφροδίτης,
όπου με τους θνητούς συζούν
οι καρδιοθεραπευτές οι Έρωτες...).
Αλλού πάλι ο Ευριπίδης (όπως διασώζει ο Αθήναιος) τραγουδά την Αφροδίτη που Ἔρωτας μυρίους αὐτήν τρέφει. Κι ο Νόννος (13,435) ονομάζει την Κύπρο νῆσον Ἑρώτων, ενώ την Πάφο την αποκαλεί (13,456), στεφανηφόρον ὃρμον Ἐρώτων. Κι ο Ελληνολατίνος ποιητής Κλαυδιανός ονομάζει την Κύπρο μητέρα των τερπνών Ερώτων.
Για τον Έρωτα, γιο της Αφροδίτης, και για τους Έρωτες, γιους της Αφροδίτης, γράφουν και πολλοί άλλοι αρχαίοι συγγραφείς.
Βλέπε λήμμα: Αφροδίτη στην τέχνη
Στην κυπριακή τέχνη ήδη από την 2η χιλιετηρίδα π.Χ. παριστάνεται η θεά Μητέρα να κρατεί βρέφος στην αγκαλιά της (κουροτρόφος), θεότητα που αργότερα εξελίχθηκε στη θεά Αφροδίτη και τον Έρωτα γιο της. Κατά την Ελληνιστική και τη Ρωμαϊκή εποχή, ο Έρως απεικονίζεται σαν ωραίο γυμνό αγόρι. Ωραιότατο μαρμάρινο άγαλμα κοιμωμένου Έρωτος, που βρέθηκε στην Πάφο, αποτελεί ένα από τα καλύτερα εκθέματα του Κυπριακού Μουσείου.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Φώτο Γκάλερι
