Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η ίδρυση της πρώτης Τράπεζας στην Κύπρο χρονολογείται στα 1864, όταν η Αυτοκρατορική Οθωμανική Τράπεζα, που ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1844, ίδρυσε παράρτημα στην Κύπρο. Ως τότε τις διάφορες πράξεις που σήμερα ονομάζουμε τραπεζικές εργασίες και ιδιαίτερα το δανεισμό χρημάτων, την ανταλλαγή νομισμάτων, τη μεταφορά χρημάτων με τη χρήση συναλλαγματικών και άλλες τέτοιες πράξεις, τις αναλάμβαναν διάφοροι πλούσιοι, συνήθως έμποροι.

Κατά την περίοδο του Σουλτάνου Αβδούλ Μετζίτ Α’ (1839-1861), ξεκίνησε μια προσπάθεια οικονομικής, πολιτικής και διοικητικής μεταρρύθμισης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας που έμεινε γνωστή ως Tanzimat (τουρκική λέξη που σημαίνει μεταρρύθμιση, αναδιοργάνωση). Ένα από τα μέτρα της μεταρρύθμισης, ήταν η ίδρυση της Οθωμανικής Τράπεζας στην Κωνσταντινούπολη το 1844. Η Imperial Ottoman Bank όπως ονομάστηκε, αποτελούσε σύμπραξη βρετανικών κεφαλαίων, της Γαλλικής Τράπεζας Banque de Paris et des Pays Bas και της Τουρκικής Κυβέρνησης. Η Τράπεζα άνοιξε κεντρικά γραφεία στο Παρίσι και το Λονδίνο.

Όσον αφορά την Κύπρο, οι μεταρρυθμίσεις του Tanzimat εφαρμόστηκαν με σχετικό φιρμάνι στις 4 Οκτωβρίου 1840 και αφορούσαν διοικητικές και πολιτικές ελευθερίες και λιγότερο σε ουσιαστικές οικονομικές αλλαγές. Το πρώτο υποκατάστημα της Οθωμανικής Τράπεζας στην Κύπρο δημιουργήθηκε το 1863 στη Λάρνακα ενώ στα επόμενα χρόνια ιδρύθηκαν υποκαταστήματα στη Λευκωσία, Λεμεσό, Αμμόχωστο, Πάφο και Τροόδος.  Η Λάρνακα εκείνη την περίοδο παρέμεινε το εμπορικό και διακομιστικό κέντρο της Κύπρου.  Από  το 1839, οι ναυτικές συγκοινωνίες είχαν πυκνώσει  ενώ τον ίδιο χρόνο έφτασε στο λιμάνι της πόλης το πρώτο ατμόπλοιο. Πέντε χρόνια μετά, οι αφίξεις πλοίων έφτασαν τις 320, ενώ το 1854 υπερδιπλασιάστηκαν και έφτασαν τις 715. 

Τα πρώτα γραφεία της Τράπεζας στη Λάρνακα, στεγάστηκαν στην οικία του Δημητρίου Πιερίδη, η οποία βρισκόταν κοντά στη μικρή αποβάθρα στην περιοχή του Κάστρου. Το σημερινό κτήριο της γωνίας Ζήνωνος Κιτιέως και Πλατείας Βασιλέως Παύλου, που στέγασε την Οθωμανική Τράπεζα για πολλά χρόνια κτίστηκε το 1906. Το αξιόλογο αυτό διατηρητέο έχει χαρακτηριστικά στοιχεία νεοκλασικής και αποικιακής αρχιτεκτονικής. Στο ισόγειο στεγάζονταν τα γραφεία της Τράπεζας, ενώ στον όροφο έμενε ο εκάστοτε διευθυντής.

Κατά την Αγγλοκρατία, η Οθωμανική Τράπεζα ήταν η επίσημη Τράπεζα της Αποικιακής Κυβέρνησης. Διέθετε θησαυροφυλάκιο υψίστης ασφαλείας (Stong Room), για τη φύλαξη του χρυσού και των αποθεματικών της Κυβέρνησης. Κάθε μήνα οι κυβερνητικοί μισθοί μεταφέρονταν στις τρεις πόλεις, Αμμόχωστο, Λεμεσό και Πάφο με καράβι, ενώ στη Λευκωσία με Landeau (αμάξι που συρόταν από δύο ίππους) με τη συνοδεία αστυνομικών (καβάζηδων).

Με την έναρξη της Αγγλοκρατίας, το 1878, οι χρυσές τουρκικές λίρες συνέχισαν να γίνονται αποδεκτές στις συναλλαγές για πολλά χρόνια ακόμα, για να αποσυρθούν οριστικά από την αγορά το Μάιο του 1901 αφού πλέον αντικαταστάθηκαν από τις χρυσές αγγλικές λίρες. Όλα τα αργυρά νομίσματα που κυκλοφόρησαν στην Κύπρο την περίοδο της Τουρκοκρατίας, αποσύρθηκαν τον Μάρτιο του 1879.

Κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας, είχαν ιδρυθεί και άλλες Τράπεζες, οι οποίες τέθηκαν κάτω από την εποπτεία της Οθωμανικής. Το 1890 ιδρύθηκε η Αγγλοαιγυπτιακή Τράπεζα, ενώ το 1899 το Ταμιευτήριο Λευκωσίας που αργότερα θα εξελισσόταν στην Τράπεζα Κύπρου. Το 1906 η Αγγλοαιγυπτιακή Τράπεζα θα μετεξελιχθεί στην Κυπριακή Αγροτική Τράπεζα, την οποία θα διαδεχθεί το 1937 η Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα.

Ένας εκ των διευθυντών της Οθωμανικής ήταν ο τραπεζίτης Γεώργιος Πιερίδης (1849-1913), αδελφός της μεγάλης ευεργέτιδας Ευανθίας Πιερίδη. Ως πρώτος διευθυντής διορίστηκε ο Άγγλος Ρόμπερτ Χάμιλτον Λάνγκ, ο οποίος υπηρέτησε και ως πρόξενος της χώρας του. Προηγουμένως η τράπεζα λειτουργούσε στην Κύπρο με αντιπροσώπους, τον Δημήτριο Πιερίδη και τον Γουίλιαμ Ριντέλ.

Η Οθωμανική Τράπεζα δραστηριοποιήθηκε από το 1863 έως το 1969, χρονιά κατά την οποία εξαγοράστηκε από την Αγγλική Τράπεζα Grindlays (αργότερα εξαγοράστηκε από την πρώην Λαϊκή Τράπεζα). Η Οθωμανική Τράπεζα έκλεισε οριστικά στις 28 Φεβρουαρίου 1969. 

Πηγές

1. Παναγιώτης Ι. Δημητρίου, Η ιστορία του Κυπριακού νομίσματος, από το Τάλαντο στο Ευρώ, 2010

2. Νεοκλής Γ. Κυριαζής, Κοινωνική δράσις της πόλης Σκάλα-Λάρνακα, Λάρνακα 1947.