Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η Σεβέρειος Βιβλιοθήκη Παγκυπρίου Γυμνασίου άρχισε τη λειτουργία της το 1812, με την έναρξη της λειτουργίας της Ελληνικής Σχολής, που το 1893 μετονομάστηκε σε Παγκύπριο Γυμνάσιο. Ο ιδρυτής της τότε Ελληνικής Σχολής, Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός ίδρυσε μια μικρή βιβλιοθήκη, που περιλάμβανε θεολογικά βιβλία, εκδόσεις Αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και αριθμό χειρογράφων. Από τότε η βιβλιοθήκη εμπλουτιζόταν με αξιόλογα βιβλία, κυρίως με δωρεές.

Επί γυμνασιαρχίας του Μιχαήλ Βολονάκη (1896-1911) η βιβλιοθήκη εμπλουτίστηκε με όλη τη σειρά των βιβλίων της «Μαρασλείου Βιβλιοθήκης», που δώρισε, ύστερα από έκκληση του γυμνασιάρχη, ο Γρηγόριος Μαρασλής. Το πολύτιμο αυτό υλικό της πρώτης βιβλιοθήκης καταστράφηκε στις 25 Οκτωβρίου 1920, από την πυρκαγιά, που κατέκαυσε όλο το κτίριο του Παγκυπρίου Γυμνασίου.

Το 1927 ιδρύθηκε νέα βιβλιοθήκη από το γυμνασιάρχη Ιωάννη Ιωαννίδη (1926-1930) και εμπλουτίστηκε με συνδρομές των μαθητών και δωρεές των πολιτών, που αγάπησαν το σχολείο και πόθησαν να το καμαρώσουν σαν ένα τέλειο οργανισμό, που να εκπληρώνει πέρα για πέρα την αποστολή του. Παράλληλα με τη βιβλιοθήκη Αρρένων, απέκτησε βιβλιοθήκη και το Παρθεναγωγείο Φανερωμένης. Ο εμπλουτισμός των βιβλιοθηκών γινόταν κάθε χρόνο με αλματώδη πρόοδο όμως μετά το 1936, όταν ανέλαβε διευθυντής του Παγκυπρίου Γυμνασίου, ο επιφανέστερος από τους γυμνασιάρχες του, ο Κωνσταντίνος Σπυριδάκις (1936 – 1959), που φιλοδοξούσε να κάνει τη βιβλιοθήκη το εκπαιδευτικό μέσο μόρφωσης της μαθητιώσας νεολαίας. Από τότε τα τμήματα της Βιβλιοθήκης οργανώθηκαν μεθοδικότερα και ο εμπλουτισμός τους γινόταν πιο συστηματικά. Για το σκοπό αυτό αξιοποιήθηκαν πόροι και δωρεές. Παραδείγματος χάριν το 1944-45 ο ιερολογιότατος  Παρθένιος Κυρμίτσης, πρόσφερε την ιδιωτική του βιβλιοθήκη, 600 δεμένους τόμους, θεολογικών και άλλων βιβλίων και ανακηρύχθηκε μέγας ευεργέτης της Βιβλιοθήκης, ενώ ο Χριστάκης Γεωργιάδης δώρησε 161 τόμους και ανακηρύχθηκε δωρητής.

Εκτός από τις δωρεές υπήρχαν και οι ετήσιες συνδρομές, όπως αυτές του Δημοσθένη Σεβέρη προς εμπλουτισμό του ιστορικού τμήματος. Τακτικός πόρος ήταν τα πέντε σελίνια, που κατέβαλλε κάθε μαθητής, με την εγγραφή του στο σχολείο, καθώς και τα χρήματα από την πώληση των σχολικών βιβλίων.

Το 1943, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης πενήντα χρόνων από την αναγνώριση της Ελληνικής Σχολής από την Ελληνική Κυβέρνηση ως πλήρους γυμνασίου και τη μετονομασία της σε Παγκύπριο Γυμνάσιο, ο Γυμνασιάρχης Κωνσταντίνος Σπυριδάκις, προκήρυξε έρανο μεταξύ των αποφοίτων και των εκτιμητών του σχολείου για πλήρωση επειγουσών αναγκών και προτάθηκε στον απόφοιτο του σχολείου Δημοσθένη Σεβέρη, να λάβει μέρος στη συσταθείσα Επιτροπή για την οργάνωση της Πεντηκονταετηρίδας.

Ο ίδιος ο Σεβέρης δέχθηκε να συμμετάσχει πρόθυμα και εξάγγειλε δωρεά εκ £1500, για την ίδρυση αίθουσας βιβλιοθήκης, όπου θα στεγαζόταν η υπάρχουσα Βιβλιοθήκη του σχολείου και το τότε «Σεβέρειον ιστορικόν τμήμα.»

Σταθμό στην κτιριακή εξέλιξη της βιβλιοθήκης του Παγκυπρίου Γυμνασίου αποτελεί η δωρεά των £3000 από το μεγάλο ευεργέτη του σχολείου Δημοσθένη Σεβέρη, με την ευκαιρία της πεντηκονταετηρίδας, το 1943, με στόχο την ίδρυση ιδιαίτερου κτιρίου βιβλιοθήκης. Το ποσό αυτό αυξήθηκε σύντομα στις £5000 από τον ίδιο δωρητή.

Το Σεπτέμβριο του 1947, με σχέδιο του αρχιτεκτονικού γραφείου Αδελφών Μ. Μιχαηλίδη, η νότια πτέρυγα του οικοδομικού συγκροτήματος του Παγκυπρίου Γυμνασίου, προορίζοταν να στεγάσει τη Σεβέρειο Βιβλιοθήκη. Κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης των έργων ο Δ. Σεβέρης πρόσθεσε άλλες £500 λίρες στην προηγούμενη του δωρεά και μαζί και τα άξια τέκνα του, την κ. Μαρία Μπλάκωλ και τους κ.κ. Χριστόδουλο, Κώστα και Ζήνωνα Σεβέρη, εξάγγειλε εκ £1000 δωρεά, για την επίπλωση του νέου αναγνωστηρίου και των παραρτημάτων της Βιβλιοθήκης.

Τότε η Σεβέρειος Βιβλιοθήκη, αποτελούσε το σύγχρονο του είδους του στη Μέση Ανατολή. Το κτιριακό συγκρότημα της βιβλιοθήκης περιλάμβανε μεγάλο αναγνωστήριο, χωρητικότητας 100 ατόμων, ιδιαίτερη αίθουσα, που προοριζόταν για χρήση από τους καθηγητές, γραφεία, αποθήκες και μουσείο. Σήμερα, η ιδιαίτερη αίθουσα, που χρησιμοποιούσαν οι καθηγητές για μελέτη, μετατράπηκε σε Αίθουσα Δωρεών και στεγάζει δωρεές ατομικών βιβλιοθηκών, που έγιναν από ιδιοκτήτες τους ή κληρονόμους τους. Τέτοιες δωρεές υπήρξαν: Παρθένιου Κυρμίτση, Ελπίδος Βαρλαάμ, Σωκράτη Ευαγγελίδη, Γ. Σταυρινίδη, Μαρίας και Ειρήνης Συμεωνίδου, Χριστόφορου Σωφρονίου, Ιωαννίκιου Παπαδόπουλου, Κώστα Προυσή, ΄Αγι Βορεάδη κ.ά. Οι αποθήκες έχουν μετατραπεί σε χώρο για τα παλαίτυπα και για τα ανεκτίμητης αξίας βιβλία, που διαθέτει η Σεβέρειος, τα οποία με το πέρασμα του χρόνου υφίστανται φθορά και χρειάζονται επειγόντως συντήρηση. Το μουσείο έχει μετατραπεί σε βιβλιοθήκη και σ’ αυτό το χώρο δημιουργήθηκε το Κυπριακό τμήμα.

Τα εγκαίνια της Σεβερείου Βιβλιοθήκης, τελέστηκαν με μεγάλη επισημότητα, στις 13 Μαρτίου 1949. Τη μέρα των εγκαινίων η Βιβλιοθήκη διέθετε 13000 τόμους βιβλίων.

Η Σεβέρειος Βιβλιοθήκη έγινε μία από τις πλουσιότερες βιβλιοθήκες της Κύπρου και πρόσφερε τις υπηρεσίες της στους μαθητές της, καθώς και στο ευρύτερο κοινό. Το 1970-71 η Σεβέρειος είχε συνολικά 30000 τόμους και το δανειστικό τμήμα 4000. Τη χρονιά 1971-72 το σύνολο ανήλθε στους 35000 τόμους.

Τη σχολική χρονιά 1948-49, όταν έγιναν τα εγκαίνια της Σεβερείου ως Βιβλιοθήκης Αρρένων, ο γυμνασιάρχης, στην ομιλία του – στο τέλος του έτους – κάνει τη διαπίστωση ότι η βιβλιοθήκη του τμήματος θηλέων είναι παραμελημένη και χρειάζεται αναδιοργάνωση. Την επόμενη χρονιά 1950-51, για τη Βιβλιοθήκη Θηλέων διαρρυθμίστηκε «Ειδική αίθουσα μελέτης». Με την αύξηση όμως των τόμων υπήρχε σοβαρό πρόβλημα. Ωστόσο ο γυμνασιάρχης παρατηρεί ότι, το σχολείο απέτυχε να παρακινήσει τις μαθήτριες να μελετούν στη βιβλιοθήκη. Αρκούνταν, κατά την άποψη του, στη χρήση του δανειστικού τμήματος. Ελάχιστες μαθήτριες χρησιμοποιούσαν τη βιβλιοθήκη του τμήματος αρρένων.

Μια εξαίρεση στην παραχώρηση των δωρεών προς το τμήμα αρρένων, αποτελεί η περίπτωση της Αναστασίας Χατζηχαραλάμπους – Κυριακίδου, που άφησε με διαθήκη της δωρεά προς συνεχή πλουτισμό του τμήματος νεοελληνικής λογοτεχνίας της βιβλιοθήκης θηλέων.

Το 1953-54, ο αριθμός των μαθητών και μαθητριών, που μελετούσαν στις βιβλιοθήκες, αυξήθηκε. Αυτό ήταν αποτέλεσμα των προνοιών, που λήφθηκαν στο πρόγραμμα για τις βιβλιοθήκες. Ορίστηκαν υποχρεωτικά βιβλία προς μελέτη κατά τάξεις και οι δύο ανώτερες τάξεις ορίστηκε να μελετούν υποχρεωτικά στις σχολικές βιβλιοθήκες μία φορά την εβδομάδα. Φάνηκε έτσι ότι ο χώρος των αναγνωστηρίων δεν ήταν επαρκής. Το βιβλιοπωλείο του σχολείου προμήθευε σε όσους μαθητές – μαθήτριες ήθελαν τα συνιστώμενα βιβλία, για να καταρτίσουν τη δική τους βιβλιοθήκη και να αγαπήσουν το βιβλίο. ΄Εγινε επίσης εισαγωγή των λεξικών, ως βοηθητικών της ελληνικής και των ξένων γλωσσών και προσπάθεια να εθισθούν στη χρήση τους.

Το 1968-69 το σχολείο επέβαλε στους μαθητές της Α΄ και Β΄ τάξης να φοιτούν εκ περιτροπής, μία φορά την εβδομάδα, σε ορισμένη μέρα στη βιβλιοθήκη, για να συνηθίσουν στη μελέτη. Την εργασία αυτή έλεγχαν οι φιλόλογοι. Το 1968-70, καθιερώθηκε η υποχρεωτική φοίτηση στη Σεβέρειο τα απογεύματα. Γενικά η προσέλευση των μαθητών για μελέτη και δανεισμό στη βιβλιοθήκη ήταν ικανοποιητική. Το 1970-71 προστέθηκαν στο πρόγραμμα δύο περίοδοι εβδομαδιαίως στην Α΄ τάξη, μία στη Β΄ και Γ΄, για μελέτη στη Σεβέρειο. Τα αποτελέσματα, έτσι, ήταν ακόμα πιο ικανοποιητικά.

Η αύξηση των αναγνωστών στο τμήμα αρρένων έκανε αναγκαία τη συμπλήρωση της επίπλωσης το 1951-52. Τη δαπάνη ανέλαβαν οι Κωστάκης και Ζήνωνας Σεβέρης με ποσό £80. Ωστόσο, τα παιδιά, που προέρχονταν από χωριά, έφευγαν μόλις τέλειωναν τα μαθήματα και επομένως δε χρησιμοποιούσαν τη βιβλιοθήκη. Αυτή η διαπίστωση γίνεται το 1961-62, όταν πια αρκετοί μαθητές του Παγκυπρίου Γυμνασίου προέρχονταν από χωριά. Οι μαθητές, που ήταν κάτοικοι των πόλεων, προσέρχονταν το απόγευμα στη βιβλιοθήκη.

Σε εποχές ανωμαλία, επηρεάζεται η λειτουργία της βιβλιοθήκης. Με την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ, το 1955, η βιβλιοθήκη δε λειτούργησε για τους μαθητές, αφού είχε διακοπεί και η λειτουργία του σχολείου. Η παρουσία της μαθητιώσας νεολαίας του Παγκυπρίου Γυμνασίου, στον τιτάνιο αγώνα του λαού, ήταν δυναμική και πολύπλευρη. Στο σχολικό χώρο, στις τάξεις, στις κοινές συγκεντρώσεις, στις θεατρικές παραστάσεις και στις εθνικές γιορτές, το πνεύμα ανδρώνεται και γιγαντώνεται το φρόνημα. Κι όταν σήμανε η ώρα, η θεωρία πράξη στο πεδίο της τιμής του καθήκοντος. Οι μαθητές του Παγκυπρίου Γυμνασίου, όπως και όλοι τότε οι μαθητές της Κύπρου, δίνουν αυθόρμητα το παρόν τους. Στο άνθος της ηλικίας τους, τότε, που ζούσαν πιο πολύ στο όνειρο της ζωής τους, ανταποκρίνονται στο κάλεσμα της πατρίδας.

Αποκορύφωμα της όλης δραστηριότητας του Παγκυπρίου Γυμνασίου υπήρξε η δυναμική αναμέτρηση με τους άγγλους και Τούρκους επικουρικούς, στη Σεβέρειο Βιβλιοθήκη, στις 27 Ιανουαρίου 1956, με τη συμμετοχή και μαθητών άλλων σχολείων της Λευκωσίας.  (Βλέπε Βίντεο Pathe) Οι μαθητές έστησαν οδοφράγματα και οχυρώθηκαν στη στέγη της Σεβέρειου. (ΒΊΝΤΕΟ: Η μάχη της Σεβερείου)

Οι Άγγλοι διακόπτουν τη λειτουργία του σχολείου την επομένη 28 Ιανουαρίου με διάταγμα για τη διαγραφή του Παγκυπρίου Γυμνασίου «εκ του Μητρώου των Σχολών Μέσης Παιδείας». Το Σεπτέμβριο του 1956 το Παγκύπριο Γυμνάσιο επαναρχίζει τη λειτουργία του.

Το 1963-64 η Σεβέρειος λειτούργησε ελλιπέστατα. Εξαιτίας της εκρρυθμης κατάστασης ατόνησαν οι απογευματινές δραστηριότητες. Τα επόμενα χρόνια, με την εξομάλυνση της κατάστασης, η προσέλευση των αναγνωστών ήταν πολύ ικανοποιητική. Το 1967-68 σημειώνεται ως πολύ ικανοποιητική και την επόμενη ως άριστη.

Από το 1967 στη Σεβέρειο άρχισε η ταξινόμηση των βιβλίων με βάση το δεκαδικό ταξινομικό σύστημα DEWEY. Το 1989 η οικογένεια Σεβέρη πρόσφερε το ποσό των £35000 για τον εκσυγχρονισμό και επέκταση της βιβλιοθήκης. Σε αυτό το ποσό πρόσθεσε και η Εφορεία £15000, χρήματα τα οποία χρησιμοποίησαν για τη κτιριακή βελτίωση της βιβλιοθήκης και για την τοποθέτηση κεντρικής θέρμανσης σ’ αυτή.

Την ευθύνη για τη Βιβλιοθήκη είχε πάντοτε ο Διευθυντής του Παγκυπρίου Γυμνασίου. Αρμόδια επιτροπή, που την αποτελούσαν ο Διευθυντής, ένας Βοηθός Διευθυντής, ένας εκπρόσωπος του Καθηγητικού Συλλόγου, ένα μέλος της Εφορείας και ο Βιβλιοθηκάριος, έπαιρνε αποφάσεις για τη λειτουργία της Βιβλιοθήκης. Από το 1985  η βιβλιοθήκη περιήλθε στην εξουσιοδότηση της Εφορείας, που διορίσε και τους βιβλιοθηκαρίους.

Σήμερα η Σεβέρειος Βιβλιοθήκη λειτουργεί, με τέσσερεις επιμελήτριες, που εργοδοτούνται από το Υπουργείο Παιδείας. Εξυπηρετεί όχι μόνο τους μαθητές και καθηγητές του Παγκυπρίου Γυμνασίου, αλλά και τους φοιτητές, καθώς και όλο τον εκπαιδευτικό κόσμο της Κύπρου και πολλούς άλλους.