Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το ξωκλήσι της Παναγίας Ευαγγελίστριας στο χωριό Ξυλοφάγου, ονομάζεται και “Παναγία του Συρμάτου” διότι βρίσκεται σε μια περιοχή που λέγεται “σύρμα”, δηλαδή χώρος όπου περνούν ορμητικά τα νερά της βροχής.

Βρίσκεται νοτιοδυτικά του χωριού Ξυλοφάγου και είναι κτισμένο σε σχήμα βασιλικής. Υπάρχουν καλυμμένες επεκτάσεις οι οποίες δημιουργούν καμαρωτά τόξα στα Βόρεια, νότια και δυτικά του εξωκλησιού. Συγκεκριμένα υπάρχουν επτά βόρεια, πέντε νότια και τέσσερα στα δυτικά. Είναι κτισμένο με μπετόν και αρχιτεκτονικά δεν παρουσιάζει κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό.

Αυτό που κάνει το εξωκλήσι μοναδικό και προκαλεί πραγματικό ενδιαφέρον είναι η ιστορία του, η οποία είναι αξιοσημείωτη.

Η πρώτη εκδοχή: Στις αρχές του 15ου αιώνα στην τοποθεσία αυτή υπήρχε μια Ιερά Μονή η οποία δέχθηκε επιδρομή από πειρατές και καταστράφηκε. Οι μοναχοί σκοτώθηκαν από τους πειρατές αλλά ευτυχώς πρόλαβαν και έκρυψαν την εικόνα της Παναγίας Ευαγγελίστριας σε μια μυστική τοποθεσία, για να μην την βρουν και την βεβηλώσουν οι πειρατές.

Τα χρόνια πέρασαν και κάποια ευλογημένη μέρα, ένας βοσκός από το χωριό Ξυλοφάγου, πήρε «εντολή» σαν σε όραμα να σκάψει σε ένα συγκεκριμένο σημείο. Ο βοσκός υπάκουσε και με μεγάλο κόπο προσπάθησε να σκάψει πάνω σε συμπαγή και σκληρό βράχο. Προχωρώντας μέχρι και ένα μέτρο μέσα στο βράχο, η σκαπάνη του βρήκε κενό. Στο σημείο αυτό κατέβηκε και βρήκε κρυμμένη την εικόνα της Παναγίας.

Με μεγάλη ευλάβεια τότε ο βοσκός έκτισε ένα μικρό εξωκλήσι το οποίο το αφιέρωσε στην Παναγία, σε μικρή απόσταση από το σημείο που βρήκε την εικόνα.

Η δεύτερη εκδοχή: Σύμφωνα με την παράδοση στο χώρο αυτό υπήρχε ένα παλαιό μοναστήρι που κτίστηκε το 13ο αιώνα. Το μοναστήρι αριθμούσε δώδεκα μοναχούς.Οι επιδρομές των Μαμελούκων Τούρκων το 1426 έφεραν την καταστροφή στο μοναστήρι. Από τους δώδεκα λέγεται ότι είχαν σωθεί οι πέντε.

Οι τέσσερις όμως εξαφανίστηκαν χωρίς να ξέρουμε τι απέγιναν. Ένας μόνο είχε μείνει και για να γλιτώσει πήρε το Ευαγγέλιο και την εικόνα της Μεγαλόχαρης και κρύφτηκε απέναντι από το εξωκλήσι σε μια σπηλιά που λέγεται σπηλιά της Παναγίας.

Μετά από παρέλευση 200 περίπου χρόνων χτίστηκε το εξωκλήσι από δύο αδέρφια τον Χατζιά και τον Βλάχο.

Σχετικά με το ξωκλήσι υπάρχει μια παράδοση: Το 1876 ο Χατζιάς  είδε όνειρο ότι στην περιοχή υπήρχε θαμμένη στη γη μια εικόνα της Παναγίας. Με το ξημέρωμα πήρε εργάτες και άρχισε το σκάψιμο. Όταν προχώρησαν σε αρκετό βάθος βρήκαν πραγματικά μια εικόνα της Παναγίας. Προσπάθησαν να την μεταφέρουν στο χωριό μα στάθηκε αδύνατο. Η εικόνα δεν κουνιόταν από τη θέση της. Κατάλαβαν ότι έπρεπε να μείνει εκεί. Και κτίστηκε το ξωκλήσι της Παναγίας. Η εικόνα που βρέθηκε ήταν του Ευαγγελισμού και γι’ αυτό το εξωκλήσι ονομάζεται Παναγία Ευαγγελίστρια.

Πηγή: βιβλίο Η ΞΥΛΟΦΑΓΟΥ Του Ανδρέα Π. Πολυδώρου, Λευκωσία 1989, βιβλίο Ιστορικά Προσκυνήματα της Ξυλοφάγου