Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Στον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό κόσμο οι μεταλλωρύχοι ήταν κυρίως σκλάβοι, αν κρίνουμε από την εξέγερση 25.000 σκλάβων στο Λαύριο κατά τη διάρκεια του πολέμου της Δεκέλειας, μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης, το 425 π.Χ. Την Ελληνιστική εποχή ο γεωγράφος Αγαθαρχίδης (2ος αιω. π.Χ.) αναφερόμενος στα χρυσωρυχεία της Αιγύπτου δεικνύει ότι οι μεταλλωρύχοι ήταν καταδικασμένοι, αιχμάλωτοι πολέμου όσον οι ίδιοι όσο και η οικογένειά τους (Διόδωρος, ΙΙΙ, 12-13). Το 2ο και 1ο αιώνα π.Χ. η χρησιμοποίηση σκλάβων ως μεταλλωρύχων μαρτυρείται από επιγραφή που βρέθηκε τον 19ο αιώνα σε γαλαρίες της aurariae της Δαλματίας. Στη Vipasca πάντα σύμφωνα με το κείμενο, τιμωρούντο όσοι έβλαπταν την ασφάλεια του ορυχείου ή έκλεπταν ορυκτό. Οι πολίτες που κατηγορούντο για παρόμοιες πράξεις, στερούντο της περιουσίας τους και καταδιώκοντο στα ορυχεία. Η παρουσία πολιτών μη σκλάβων ως μεταλλωρύχων επιβεβαιώνεται από επιγραφές που βρέθηκαν στο Ρίοτιντο δηλαδή τα χρυσωρυχεία των βουνών του Τολέδου, ή σε συμβόλαια των aurariae της Δαλματίας. Από τα οποία ορισμένα δίνουν λεπτομέρειες για τη μισθοδοσία των μεταλλωρύχων. Στους πρώτους αιώνες της Χριστιανικής εποχής τα δουλοπρεπή εργατικά χέρια αντικαθίστανται από τους Χριστιανούς. Από τα λατομεία της Νουμιδίας μέχρι τα χαλκωρυχεία της Αμαθούντας της Κύπρου υπέφεραν οι Χριστιανοί damnati ad metalla, για τους οποίους θρηνούσε ο Άγιος Κυπριανός. Η ζωή των μεταλλωρύχων –metallarii- περιγράφεται πάντα ως απάνθρωπη, γι’αυτό προσπαθούσαν να δραπετεύσουν, έτσι η ρωμαϊκή εξουσία λάμβανε  τα αναγκαία μέτρα για να τους εμποδίσει ή να τους ξαναβρεί. Αυτό φαίνεται από τη ρωμαϊκή νομοθεσία, και διερωτάται κανείς μήπως η πτώση των ορυχείων της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας σε αδράνεια δεν οφειλόταν στην έλλειψη εργατικών δουλοπρεπή χεριών, στα τέλη του 3ου αιώνα ;

Όπως τονίζει ο Αγαθαρχίδης η ζωή των σκλάβων μεταλλωρύχων ήταν εξαντλητική και σκληρή κυρίως όταν ήταν αλυσοδεμένοι, όπως μαρτυρείται από τις πέδικλους που βρέθηκαν σε ορυχεία της εποχής, ειδικά στο Ριοτίντο και στην Αίγυπτο.

Στα χρυσωρυχεία, όπου ένας μεγάλος αριθμός εργατών ήταν αναγκαίος για την αναζήτηση του ευγενούς μετάλλου σε χρυσοφόρες προσχώσεις, ο τοπικός πληθυσμός ήταν περιορισμένος σε στρατόπεδα και υπό φρούρηση στρατιωτική ή σε οικισμούς σε πιο φιλελεύθερα ορυχεία. Τα αρχαία κείμενα «...εκόμισα δε και τούτου του φαρμάκου πολύ τι πλήθος εκ των εν Κύπρω Σόλων, ένθα το μέταλλον εστιν ως από σταδίων της πόλεως τριάκοντα. Έρριπτο γαρ εν τω μεταξύ τόπω του τε προκειμένου κατά το μέταλλον οίκου και της υποκειμένης αυτώ κώμης...» Γαληνός, Περί της των απλών φαρμάκων κράσεως και δυνάμεως, 9.η΄, μιλούν για οικισμό της Σκουρίωτισσας και το ίδιο επιβεβαιώνουν αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή, όπου επισημάνθηκαν αγγεία ιδιωτικής χρήσης, κεραμίδια και ξυλεία που δηλώνουν την ύπαρξη οικιών. Την τοποθετεί, έτσι σε ένα από τα πλέον πολιτισμένα ορυχεία της αρχαιότητας, όπου οι μεταλλωρύχοι είχαν ένα ορισμένο επίπεδο ζωής και όχι τη ζωή μιας ομάδας σκλάβων.

Τα προσωπικά αντικείμενα των μεταλλωρύχων εκτός από τα εργαλεία τους αντιστοιχούσαν πράγματι στο λιγότερο δυνατό δηλαδή την πτωχή ενδυμασία, που και αυτή ήταν αχρείαστη αν ληφθεί υπόψη η ψηλή θερμοκρασία που επικρατούσε μέσα στις γαλαρίες. Πολλές ενδείξεις υπάρχουν που διαπιστώνουν ότι οι εργάτες λόγω της ζέστης ήταν γυμνοί, ακόμη και τον 20ο αιώνα στην Σκουριώτισσα.