Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αρχόντισσα, φεουδάρχισσα, σύζυγος του ναύαρχου Ιάκωβου Καφράνου κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας, του οποίου η οικογένεια εγκαταστάθηκε από το λατινικό βασίλειο της Ιερουσαλήμ στην Κύπρο.  Ο  σύζυγος της Ιζαμπώ Visconti, Ιάκωβος Καφράνος  όσο και ο πατέρας  του Πέτρος  Καφράνος, επίσης ναύαρχος του βασιλείου,  θέσπισαν υποτροφίες ως φιλογενείς Κύπριοι για να  σπουδάζουν Κύπριοι νέοι  στο πανεπιστήμιο της Πάδοβας. Ο θεσμός των υποτροφιών του Πέτρου Καφράνου άρχισε το 1407 και συνεχίστηκε έως το 1772, δηλαδή διήρκεσε σχεδόν για τέσσερις αιώνες. Η σύζυγος του Ιακώβου Καφράνου Ιζαμπώ Visconte ήταν ετεροθαλής αδελφή του πανίσχυρου  Ιακώβου Fleury,  που κατείχε τον τίτλο της κομητείας της Ιόππης και σε δεύτερο γάμο είχε νυμφευθεί τη Ζωή Καντακουζηνού.

Η οικογένειά της, είχε εγκατασταθεί στην Κύπρο  λίγο μετά τον 13ο αιώνα. O  Γουλιέλμος Visconti και η σύζυγός του Κατερίνα de Nephin μαρτυρείται ότι είχαν  από το 1221 ως φέουδο το χωριό Νήσου, το οποίο  το 1308 κατείχε ένας Raymond Visconte, προφανώς απόγονός τους. Το 1472 αναφέρεται από τον Γεώργιο Βουστρώνιο  ένας ιταλός στρατιωτικός Ιωάννης Visconte.

Ο φιλότεχνος βασιλιάς  Ιανός Lusignan,  προστάτης  των γραμμάτων και των τεχνών, του οποίου την ποίηση θαύμασε και αυτός ο μαμελούκος σουλτάνος της Αιγύπτου, ευεργέτησε την αρχόντισσα Ιαζαμπώ, σύζυγο του ναυάρχου του βασιλείου του.  Με απόφαση του βασιλιά και σχετικό δίπλωμα απάλλασσε τη σύζυγο του ναυάρχου  ενόσω ζούσε από τo φόρο της δεκάτης, που όφειλε να καταβάλλει στο ταμείο του βασιλείου  για τα χωριά που κατείχε ως προίκα.  Επρόκειτο για τα χωριά: Σίμου, στο διαμέρισμα της Χρυσοχούς,  Πύλα στο διαμέρισμα των Αλυκών,  Απαλαίστρα στο διαμέρισμα της Μεσαορίας, που χάθηκε στο διάβα των αιώνων  και Φώττα ή Fotada, όπως απαντά στις πηγές, στο  διαμέρισμα Κερύνειας. Οι  κάτοικοι τoυ χωριού αυτού πρέπει  να εξισλαμίστηκαν, αφού το χωριό προϋπήρξε της Τουρκοκρατίας.  Η Απαλαίστρα είχε παραχωρηθεί το 1386 από τον φράγκο βασιλιά  Ιάκωβο Α´ Lusignan στον Ιωάννη Babin  ενώ ο τελευταίος φράγκος βασιλιάς Ιάκωβος  Β´ Lusignan παραχώρησε το ίδιο χωριό, στον  ευνοούμενό του Ιωάννη Αττάρ. Στην Ιζαμπώ Visconte Καφράνου ανήκε ακόμη ένα χωριό του οποίου το όνομα ίσως να είναι παρεφθαρμένο γι΄αυτό και είναι δύσκολο να ταυτιστεί με κάποιο χωριό της Κύπρου, που εξακολουθεί να υφίσταται ή με κάποιο που έχει χαθεί. Το χωριό αυτό  στη συγκεκριμένη πηγή σημειώνεται ως Estraques και κατά την άποψή μας θα μπορούσε να ταυτιστεί με το χωριό Στράκκα. Για όσους μάλιστα δεν το γνωρίζουν η Στράκκα ήταν χωριό το οποίο μαρτυρείται στις βενετικές πηγές  έως τις αρχές του 16ου αιώνα. Το χωριό αυτό φαίνεται να έσβησε πριν το 1825.

      Απαλλαγή από το φόρο της δεκάτης γίνεται από το βασιλιά Ιανό και με το ίδιο δίπλωμα για άλλα δέκα χωριά που ανήκαν στην Ιζαμπώ Visconte Καφράνου. Έχουμε δηλαδή ενώπιόν μας ένα τεκμήριο του 15ου αιώνα στο οποίο καταγράφεται ότι μόνο μία γυναίκα μαζί με τον σύζυγό της, αξιωματούχο του βασιλείου,  κατείχαν δεκαπέντε ολόκληρα χωριά μικρά ή μεγάλα σε όλη σχεδόν την Κύπρο. Βρισκόμαστε βέβαια σε μια εποχή όπου στην Κύπρο είχε επιβληθεί το πιο σκληρό φεουδαρχικό σύστημα. Αυτά τα δέκα χωριά ήταν ο Κακοτρυγητής, τα Λύμπια, η Ευρύχου, το Βουνί, ο Κοντεμένος, η Τερσεφάνου,  το Κιβισίλι, ο Άγιος Γεώργιος του  Finiquime, το χωριό Τρίμυθος και το Αρμενοχώρι.  Το χωριό Άγιος Γεώργιος του Finiquime  δεν έχει ταυτιστεί ούτε έγινε  κατορθωτό να εντοπιστεί πού ακριβώς βρισκόταν. Ο Κακοτρυγητής ή Cato Triguiti ήταν χωριό του διαμερίσματος Λευκωσίας, το οποίο δεν υφίσταται πλέον και στο ίδιο διαμέρισμα βρίσκεται και το χωριό Λύμπια. Η Ευρύχου ανήκε κατά τη Λατινοκρατία στο διαμέρισμα της Πεντάγυιας, το Βουνί στη Λεμεσό, ο Κοντεμένος, που απαντά στις βενετικές και φραγκικές ως Cordomeno, στο διαμέρισμα Κερύνειας, η Τερσεφάνου  στο διαμέρισμα Αλυκών και  το Κιβισίλι στο διαμέρισμα του Μαζωτού. Το χωριό  Τρίμυθος ήταν στη Μεσαορία αλλά πλέον δεν υπάρχει και το Αρμενοχώρι ανήκε από τότε στο διαμέρισμα Λεμεσού. Μόνο στη χερσόνησο Καρπασίας, που αποτελούσε  τότε ξεχωριστό διαμέρισμα,  η αρχόντισσα  Ιζαμπώ της μεσαιωνικής  Κύπρου δεν έτυχε να έχει κάποιο χωριό ως φέουδο.

Σε ένα άλλο δίπλωμα του φράγκου βασιλιά Ιωάννη Β´ Lusignan,  με ημερομηνία 27 Αυγούστου 1438,  που αφορούσε στον αρχιθαλαμηπόλο του και ιππότη Ιάκωβο Fleury, υπάρχει μία πληροφορία για το φέουδο του Μούσερε. Το χωριό  σημειώνεται εδώ  ως  Musre και ανήκε στον  Fleury. Πρόκειται για  χωριό του διαμερίσματος Πάφου,  το οποίο  σήμερα έχει εντελώς εγκαταλειφθεί.  Από το ίδιο δίπλωμα αντλούμε και μια άλλη ενδιαφέρουσα πληροφορία ότι η σημερινή πρωτεύουσα του διαμερίσματος Πάφου,  ευρέως γνωστή παλαιότερα  ως Κτήμα, ήταν βασιλική ιδιοκτησία καθώς επίσης και  η Αχέλεια στην περιοχή της οποίας είχε αναπτυχθεί την ίδια εποχή η καλλιέργεια ζαχαροκαλάμου. Το Κτήμα στη συγκεκριμένη πηγή σημειώνεται ως Lehtime και η Aχέλεια Eschele.

Μια άλλη είδηση προστίθεται για την ιστορία της  Έλυσης  ενός σπουδαίου φέουδου, στη χερσόνησο της Καρπασίας. Το χωριό έχει εγκαταλειφθεί και οι  περισσότεροι κάτοικοί του εγκαταστάθηκαν στον Άγιο Ανδρόνικο Καρπασίας. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται γιατί πολλοί κάτοικοι του Αγίου Ανδρονίκου διαθέτουν περιουσιακά στοιχεία  και κυρίως  κτήματα στην 'Ελυση.   Το χωριό  Έλυση μαζί με το χωριό Μονάγρια (Monagre)  επίσης στη χερσόνησο της Καρπασίας, σύμφωνα με πηγή του έτους 1441 ανήκαν στη  Βουλώνη Le Zeune, πρώτη σύζυγο του Ιακώβου Fleury.  Όμως αυτή πέθανε χωρίς να έχει αποκτήσει παιδιά  και σύμφωνα με το δίκαιο του βασιλείου της Κύπρου έπρεπε τα χωριά αυτά  να ενταχθούν στη βασιλική ιδιοκτησία. Ο βασιλιάς ωστόσο δεν αφαίρεσε  τα χωριά αυτά από τον  Ιάκωβο Fleury, σύζυγο της Βουλώνης και επιπρόσθετα τον απάλλαξε από τον φόρο της δεκάτης για τα εν λόγω φέουδα. Η Έλυση από την σύζυγο του Fleury πέρασε στον ίδιο. Το 1464 όταν ο τελευταίος φράγκος βασιλιάς σφετερίστηκε το στέμμα από την ετεροθαλή αδελφή του και  νόμιμη βασίλισσα, παραχώρησε το ίδιο χωριό σε ένα Γενουάτη οπαδό του. Επρόκειτο για τον Gaetano Negron.   Κατά τις πρώτες δεκαετίας του 16ου αιώνα επί Βενετοκρατίας το χωριό ανήκε στον μεγαλοφεουδάρχη και πλοιοκτήτη Ιάκωβο Negron, ο οποίος   ήταν απόγονος  του Gaetano Negron. Mετά το θάνατό του  το χωριό αυτό πέρασε στη χήρα του Ιωάννα Costanzo. Για την Έλυση και για τρία άλλα χωριά της Καρπασίας, που ανήκαν και αυτά  στον Ιάκωβο Negron, η χήρα και η θυγατέρα του μετά τον θάνατό του οδηγήθηκαν στα δικαστήρια, αλλά νικήτρια στον δικαστικό αγώνα ανεδείχθη  η χήρα του Ιωάννα Costanzo.