Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Στο νοτιοδυτικό άκρο του χωρίου Χούλου σώζεται σημαντική ερειπωμένη εκκλησία, αφιερωμένη στον άγιο Θεόδωρο. Η εκκλησία είναι δίκλιτη. Παλαιότερο είναι το βόρειο κλίτος. Ο βόρειος τοίχος της εκκλησίας έχει υποστεί τη μεγαλύτερη καταστροφή, ενώ όλη η ανωδομή έχει πέσει και καταστραφεί. Τα ερείπια της ανωδομής μετακινήθηκαν από τους χωρικούς και έτσι πιθανές ενδείξεις για την ανωδομή έχουν εξαφανιστεί. Σώζεται σε αρκετό ύψος η αψίδα και ο νότιος τοίχος. Το βόρειο κλίτος έχει μήκος 9,60 μ. περιλαμβανομένης και της αψίδας, και πλάτος 4 μ. περίπου. Όπως οι περισσότερες εκκλησίες του τύπου του μονόκλιτου με τρούλλο ή του καμαροσκέπαστου, της Μέσης Βυζαντινής περιόδου στην Κύπρο, η εκκλησία του Αγίου Θεοδώρου είχε τυφλά ημικυκλικά τόξα στον βόρειο και νότιο τοίχο. Όταν κτίστηκε το νότιο κλίτος τότε τα τύμπανα των τόξων αφαιρέθηκαν για να ενωθούν τα δυο κλίτη. Το νότιο κλίτος είναι πιο στενό από το βόρειο. Δεν είναι βέβαιο πότε προστέθηκε, ούτε κι αν χρησίμευε σαν ιδιωτική εκκλησία του φεουδάρχη της Χούλου. Δεν έχει πάντως γοτθικό χαρακτήρα. Δυστυχώς οι τοιχογραφίες που το διακοσμούσαν καταστράφηκαν κι έτσι εξαφανίστηκε ένα σημαντικό χρονολογικό στοιχείο.

Η εκκλησία είναι κτισμένη με μισοκατεργασμένους άσπρους ασβεστόλιθους και γυψομάρμαρα που αφθονούν στην περιοχή. Έτσι από την άποψη της τοιχοδομίας δεν έχουμε καμιά χρονολογική ένδειξη για την ανέγερση της εκκλησίας.

Η εκκλησία αυτή είναι πολύ σημαντική για τα υπολείμματα του εικονογραφικού της προγράμματος. Στο σωζόμενο κάτω μέρος του τεταρτοσφαιρίου της αψίδας σώζεται το κάτω μέρος της Θεοτόκου μεταξύ των αρχαγγέλων, πιθανότατα ένθρονης. Μεταξύ της Θεοτόκου όμως και του αρχαγγέλου που βρίσκεται στ' αριστερά της υπάρχει μετάλλιο με την προτομή του αγίου Ιωακείμ. Πολύ πιθανό μεταξύ της Θεοτόκου και του αρχαγγέλου που βρισκόταν στα δεξιά της και που έχει καταστραφεί τελείως, να υπήρχε σε μετάλλιο η προτομή της αγίας Άννας. Έτσι εισάγονται στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας οι Θεοπάτορες. Πιο κάτω στον ημικυλινδρικό τοίχο της αψίδας σώζεται η εικονογράφηση του νότιου μισού. Σαν περίπτωση μοναδική της εικονογράφησης της αψίδας, στο κέντρο της αψίδας εικονίζεται ο απόστολος Βαρνάβας, ενώ ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος εικονίζεται στ' αριστερά του, νοτιότερα δε εικονίζεται ο άγιος Νικόλαος. Και οι τρεις εικονίζονται σε στάση μετωπική. Ο απόστολος Βαρνάβας εικονίζεται σαν απόστολος με χιτώνα και ιμάτιο αλλά και με επιτραχήλιο, ενώ οι άλλοι δυο εικονίζονται σαν ιεράρχες. Δυστυχώς η μακροχρόνια έκθεση των τοιχογραφιών αυτών στα στοιχεία της φύσης είχε σαν αποτέλεσμα το ξέπλυμα των χρωμάτων των τοιχογραφιών και την αλλοίωσή τους. Διασώζονται όμως σημαντικά εικονογραφικά στοιχεία που βοηθούν στη χρονολόγησή τους. Σε καλύτερη κατάσταση σώζονται οι τοιχογραφίες δυο ασκητών στο εσωρράχιο του ανατολικού τόξου του νότιου τοίχου, του αγίου Ιωάννη της Κλίμακος στο δυτικό μισό και του αγίου Θεοδοσίου στο ανατολικό μισό του τόξου. Και οι δυο εικονίζονται όρθιοι. Μεγάλο μέρος του αγίου Θεοδοσίου έχει καταστραφεί. Όμως ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος σώζεται σε καλή κατάσταση που βοηθά στη σωστή χρονολόγηση.

Με βάση τα εικονογραφικά και τεχνοτροπικά στοιχεία των τοιχογραφιών, η εκκλησία του Αγίου Θεοδώρου στη Χούλου μπορεί να χρονολογηθεί στα μέσα του 12ου αιώνα.