Ιωάννης Δ' Κρητικός αρχιεπίσκοπος

Image

Αρχιεπίσκοπος Κύπρου από το 1152 μέχρι το 1157 και, πιθανότατα, αργότερα. Προκάτοχός του ήταν ο αρχιεπίσκοπος Θεοδώρητος, που πέθανε στις αρχές του 1152. Ο επόμενος, μετά τον Ιωάννη Κρητικό, γνωστός από τις πηγές αρχιεπίσκοπος ήταν ο Βαρνάβας, που κατείχε τον θρόνο το 1174. Πιθανόν ο Ιωάννης να είχε διατελέσει αρχιεπίσκοπος Κύπρου μέχρι τον χρόνο αυτό, δηλαδή μέχρι το 1174.  Ο Ιωάννης Κρητικός ήταν φιλόμουσος και υποστήριζε μεταξύ άλλων και τον (συμπατριώτη του) βιβλιογράφο Μανουήλ Αγιοστεφανίτη (από την μονή Αγίου Στεφάνου, από την οποία και ο Ιωάννης). Στην Κύπρο ο Ιωάννης Κρητικός έφθασε στις 19 Ιουνίου 1152 υποστηριζόμενος από το βυζαντινό αυτοκράτορα Μανουήλ Α' Κομνηνό.

 

Σώζονται δυο σφραγίδες του αρχιεπισκόπου Ιωάννη, που είναι επίσης γνωστός και με τον τίτλο του (αρχι)επισκόπου Κωνσταντίας. Αναφέρεται σύγχρονος του αρχιεπισκόπου Ιωάννη και άλλος Ιωάννης, επίσκοπος Αμαθούντος. Ο αρχιεπίσκοπος Ιωάννης μας είναι γνωστός και από μια πράξη του, την καθαίρεση του επισκόπου Αμαθούντος Ιωάννη. Ο τελευταίος είχε, μετά την κατ' αυτού απόφαση του αρχιεπισκόπου Κύπρου, προσφύγει στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί, η απόφαση του αρχιεπισκόπου Ιωάννη ακυρώθηκε από τον πατριάρχη Λουκά Χρυσοβέργη (1156 - 1169).

 

Ο αρχιεπίσκοπος Ιωάννης μετείχε και μιας συνόδου που πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1156 υπό την προεδρία δυο πατριαρχών, της Κωνσταντινουπόλεως και των Ιεροσολύμων. Η σύνοδος εκείνη είχε ασχοληθεί με τα «περί της φύσεως της θυσίας του Χριστού» διδάγματα του τότε πατριάρχη Αντιοχείας (που ήταν ο Σωτήριχος Παντεύγενος), τον οποίο και καθαίρεσε. 

 

Σχετικά με την ακύρωση της καθαίρεσης του επισκόπου Αμαθούντος Ιωάννη, ο Βαλσαμών αναφέρει ότι ο Λουκάς Χρυσοβέργης είχε αποφανθεί ότι η πράξη ήταν άκυρη επειδή η καταδίκη είχε εκδοθεί όχι ομόφωνα και όχι από πλήρη σύνοδο ομόφωνα ή κατά πλειοψηφία διότι ο αρχιεπίσκοπος Ιωάννης που προήδρευσε ήταν ένας από τους δώδεκα μετέχοντες επισκόπους κι όχι ο πρόεδρος συνόδου από δώδεκα άλλους επισκόπους εκτός του ιδίου. Από την αναφορά αυτή του Βαλσαμώνος, είναι δυνατό να θεωρήσουμε ότι κατά τα μέσα του 12ου αιώνα, και δη επί εποχής του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Κομνηνού (1143 - 1180) στην Κύπρο υφίσταντο ακόμη δώδεκα τουλάχιστον επισκοπές.

 

Σχετικά με τους Κυπρίους αρχιεπισκόπους με το όνομα Ιωάννης, από τους μεσαιωνικούς χρονογράφους ο μεν Λεόντιος Μαχαιράς αναφέρει έναν μόνο (τον υπ' αριθμόν 12 του καταλόγου του) όπως επίσης και ο Στραμβάλδι. Αντίθετα, ο Φλώριος Βουστρώνιος κατονομάζει τρεις αρχιεπισκόπους με το όνομα Ιωάννης (που είναι οι υπ' αριθμόν 17, 23 και 29 του δικού του καταλόγου).