Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Μέχρι και τα τέλη του 19^ου αιώνα ο ποταμός Πεδιαίος διέσχιζε το κέντρο της Λευκωσίας. Η κοίτη του ήτανε η σημερινή λεγόμενη πράσινη γραμμή. Εισερχόταν από την περιοχή της Πύλης Πάφου και εξερχόταν από την περιοχή της Πύλης Αμμοχώστου. Κατά την περίοδο της Οθωμανοκρατίας, αλλά και αργότερα, η κοίτη Πεδιαίου αποτελούσε το φυσικό σύνορο που χώριζε την πόλη στα δυο, από τη μια την ελληνική συνοικία και από την άλλη την τουρκική. Ένας διαχωρισμός που ισχύει και σήμερα. Υπήρχαν μέσα στην πόλη και τέσσερα γεφύρια που ένωναν τα δυο της τμήματα. Μόνο μετά το 1878, με τον ερχομό των Βρετανών, ο κοίτη του ποταμού επανασχεδιάστηκε εκτός της πόλης. Μέχρι τότε όμως, όχι σπάνια, προκαλούσε και ζημιές, ακόμη και θύματα στην πρωτεύουσα όταν κατέβαινε πολύ ορμητικός.

Φραγκοκρατία

Έχουμε και μια τραγική επέτειο, τον θάνατο πολλών ανθρώπων και την ύπαρξη μεγάλων καταστροφών όταν ο ποταμός πλημμύρισε τη Λευκωσία - στις 10 Νοεμβρίου του έτους 1330 (περίοδος Φραγκοκρατίας). Η πρωτεύουσα ήτανε ήδη κλεισμένη στα τείχη της, που τότε ακριβώς είχανε κτιστεί από τον βασιλιά Ούγο Δ΄ και δεν είχανε ακόμη τελειώσει.  Αναφέρεται ότι το φθινόπωρο του έτους 1330 υπήρξε ιδιαίτερα βροχερό, μάλιστα σε βαθμό πρωτοφανή. Σύμφωνα προς τις υπάρχουσες αναφορές, οι ραγδαίες βροχές ήταν συνεχείς για 28 μέρες.  Με κορύφωση την 10η Νοεμβρίου 1330 όταν ξέσπασε ισχυρή θύελλα.  Ο ποταμός Πηδκιάς «εκατέβην τόσον μέγας»  γράφει ο μεσαιωνικός χρονικογράφος Λεόντιος Μαχαιράς, σε σημείο που  «εξηρίζωσεν πολλά δέντρα και εκατέβασέν τα και έφερέν τα εις την Χώραν και εστούππωσαν το γιοφύριν του Σινεσκάρδου. Και ο ποταμός επήγεν τριγύρου της Χώρας και εχάλασεν πολλά σπιτία και έπνιξεν πολλύν λαόν». Δηλαδή ο ποταμός εισερχόταν μεν μέσα στην πόλη, αλλά λόγω των όσων μετέφερε, δεν είχε και έξοδο, που την είχε κλείσει με όσα το νερό κουβάλησε. Έτσι το νερό άρχισε να πλημμυρίζει την πόλη, που ήτανε ήδη κλεισμένη στα τείχη της και δεν του άφηνε διέξοδο. Αλλά και οι κάτοικοι παρέμειναν εντός των τειχών εγκλωβισμένοι. Ο Μαχαιράς γράφει ότι ο ποταμός «έπνιξεν πολλύν λαόν», χωρίς να δίνει και αριθμό θυμάτων.

Άλλες πηγές πάλι, δίνουν διάφορους αριθμούς θυμάτων. Σύμφωνα προς ένα αρμενικό χρονικό, οι νεκροί στη Λευκωσία ήσαν 6.000. Άλλη πηγή, ο Giovanni Villani, κάνει λόγο για 8.000 νεκρούς αλλά μαζί σε Λευκωσία και Λεμεσό.

Στη Λεμεσό που επίσης είχε πληγεί τότε από πλημμύρα, οι νεκροί είχαν ανέλθει στις 2.ΟΟΟ, άρα στη Λευκωσία είχαν σκοτωθεί γύρω στις 6.000. Ο Στέφανος Λουζινιανός πάλι, αναφέρει ότι οι νεκροί ανήλθαν στις 11.000, αλλά ο αριθμός αυτός φαίνεται υπερβολικός, έστω και αν αφορούσε τα θύματα σε ολόκληρη την Κύπρο.  Διότι θύματα πρέπει να θεωρήσουμε ότι υπήρξαν και σε χωριά απ’ όπου διερχόταν ο ποταμός. Επίσης πολλές χιλιάδες άνθρωποι παρέμεινα άστεγοι. Σύμφωνα προς τον Φλώριο Βουστρώνιο η πλημμύρα συνέβη τη νύχτα, οπότε ο λαός πιάστηκε στον ύπνο. Μάλιστα πολλοί τρέχανε γυμνοί ή με τις νυκτικές τους, προσπαθώντας να σωθούν. Ο ίδιος αναφέρει ότι οι νεκροί στη Λευκωσία ήσαν γύρω στις 8.000.

' Αλλες πλημμύρες

 Πλημμύρισε και άλλες φορές ο Πεδιαίος. Μια απ’ αυτές μαρτυρείται ότι είχε συμβεί κατά την περίοδο της Οθωμανοκρατίας και συγκεκριμένα πάλι τον μήνα Νοέμβριο του έτους 1859. Οι νεκροί τότε στη Λευκωσία είχαν ανέλθει στους 16, αλλά οι ζημιές σε σπίτια και υποστατικά υπήρξαν τεράστιες. Και βέβαια δεν υπήρχε τότε ουδεμία αρχή που να βοηθούσε ή και να αποζημίωνε τους πληγέντες. Που έπρεπε να τα βγάζανε πέρα μόνοι τους. Μάλιστα αντίθετα, ο τότε Οθωμανός κυβερνήτης της Κύπρου, ο Ισιάκ πασάς, καθότανε απαθής στο σαράϊ, κάπνιζε ήσυχος τον ναργιλέ του και απλά παρακολουθούσε σαν θεατής την τραγωδία. Δεν εύρισκε, είπε, να αναφερόταν τίποτα στα καθήκοντά του που να του επέτρεπε να επέμβει. Ήτανε εξάλλου ένας από τους χειρότερους κυβερνήτες που γνώρισε η Κύπρος. Είχε φθάσει στο νησί για να αναλάβει τα καθήκοντά του εντελώς μεθυσμένος, παρέμεινε μόνιμα μεθυσμένος και τελικά πέθανε από το ποτό. Το αξίωμα του κυβερνήτη της Κύπρου το κέρδιζε εξάλλου κανείς όχι με τα προσόντα που διέθετε, αλλά με την προσφορά στον σουλτάνο της μεγαλύτερης τιμής, διότι το αξίωμα έβγαινε στο σφυρί, το κέρδιζε για ένα χρόνο εκείνος που προσέφερε την καλύτερη τιμή. Και ερχόμενος στην Κύπρο, κύρια έγνια είχε να έβγαζε πίσω τα όσα είχε πληρώσει, μαζί και με το μεγαλύτερο δυνατό κέρδος.

Μια ακόμη πλημμύρα στη Λευκωσία με ένοχο τον ποταμό Πηδκιά, αναφέρεται ότι είχε σημειωθεί το έτος 1865. Σύμφωνα προς τις μαρτυρίες, είχε και τότε πλημμυρίσει ολόκληρη η εντός των τειχών πόλη, είχαν και πάλι σημειωθεί καταστροφές, αλλά δεν αναφέρεται να υπήρξαν νεκροί. Θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι είχαν υπάρξει στην πρωτούουσα και άλλες, μικρότερης έκτασης καταστροφές από τον ποταμό. Αφού ο ποταμός έτρεχε μέσα από την πόλη, που κλεισμένη στα τείχη της, μπορούσε να μετατρεπόταν σε μια τεράστια δεξαμενή.

Μεταφορά της Κοίτης 

Τελικά η Λευκωσία «απαλλάχθηκε» από τον ποταμό μόνο μετά την άφιξη των Άγγλων το έτος 1878. Οι Βρετανοί, πρακτικοί και αποτελεσματικοί, δώσανε άλλη λύση, ανοίγοντας νέα κοίτη για τον ποταμό και διοχετεύοντάς τον εκτός και γύρω από τα τείχη της πρωτεύουσας. Έκτοτε η Λευκωσία δεν υπέφερε πλέον από πλημμύρες, οι οποίες όμως δεν έλειψαν από άλλες περιοχές,όπως ο Στυρόβολος, αλλά και χωριά της Μεσαορίας από τα οποία περνούσε ο Πεδιαίος μέχρι να φτάσει στο σημείο εκκβολής του κοντά στην Αρχαία Σαλαμίνα.

Οι πλημμύρες αυτές, όπως αναφέρεται  είχαν και  ανθρώπινα θύματα. 

Πηγή:

www.polignosi.com