Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ο εκπληκτικός κόσμος των εντόμων (Insecta) αποτελεί την πολυπληθέστερη και πιο πολυποίκιλη ομοταξία των αρθροπόδων (Arthropoda) αλλά και ολόκληρου του ζωικού βασιλείου. Υπάρχουν περισσότερα από ένα εκατομμύριο διαφορετικά είδη εντόμων σε ολόκληρο τον πλανήτη αλλά ο αριθμός αυτός μπορεί να είναι και διπλάσιος καθώς οι έρευνες φέρνουν στο φως συνεχώς νέα είδη για την επιστήμη. Τα έντομα είναι κατά πολύ πολυπληθέστερα από το σύνολο όλων των άλλων ζωντανών οργανισμών που ζουν στον πλανήτη.

Αναπαράγονται με σεξουαλική επαφή και γεννούν αβγά που εναποθέτουν σε αμέτρητους διαφορετικούς τόπους, αναλόγως του είδους. Πολλά είδη εντόμων εναποθέτουν τα αβγά τους σε συγκεκριμένα είδη φυτών και με αυτά τρέφονται οι προνύμφες τους, άλλα είδη είναι πτωματοφάγα και γεννούν τα αβγά τους σε κουφάρια όπως μερικά είδη μυγών και κολεόπτερων, μερικά παρασιτικά είδη σφηκών και μυγών γεννούν τα αβγά τους σε άλλα ζωντανά είδη όπως έντομα, σαλιγκάρια, αράχνες και σε πολλά άλλα είδη, μερικά είδη των οποίων τα ανώριμα στάδια είναι υδρόβια γεννούν τα αβγά τους μέσα στο νερό όπως οι λιβελούλες, τα κουνούπια και διάφορα άλλα είδη, πολλά είδη σκόρων (νυχτοπεταλούδες) γεννούν σε μάλλινα ρούχα ακόμα και σε τρόφιμα. Οι προνύμφες των εντόμων είναι εντελώς διαφορετικές σε εμφάνιση από τα τέλεια έντομα.

Υπάρχουν έντομα πολύ ενοχλητικά για τους ανθρώπους όπως οι κατσαρίδες, τα κουνούπια και οι μύγες τα οποία οι άνθρωποι καταπολεμούν. Άλλα είναι πολύ καταστροφικά για τον άνθρωπο όπως αυτά που γεννούν τα αβγά τους σε φυτείες, ζωοτροφές και σε ανθρώπινα τρόφιμα και που αν δεν ψεκαστούν προκαλούν ανυπολόγιστες ζημιές. Μερικά είναι επικίνδυνα όπως το κουνούπι που μεταδίδει στους ανθρώπους την ελονοσία και πολλές μολύνσεις, ενώ ένα είδος αφρικανικής μύγας γεννά τα αβγά του μέσα στο ανθρώπινο δέρμα και οι προνύμφες της τρέφονται με ανθρώπινη σάρκα. Μερικά είδη όμως είναι ευεργετικά για τη φύση και τον άνθρωπο, καθώς πολλά είδη δρουν ως επικονιαστές των φυτών, οι μέλισσες που μας δίνουν το μέλι και οι μεταξοσκώληκες που μας δίνουν το μετάξι και έχουν διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο στην μέχρι εδώ ιστορία του ανθρώπου. Τα έντομα αποτελούν επίσης σημαντική πηγή τροφής για αμέτρητους άλλους ζωντανούς οργανισμούς ακόμα και για τον άνθρωπο καθώς σε μερικές χώρες πολλά είδη εντόμων αποτελούν πηγή τροφής όπως οι ακρίδες και μερικά είδη κάμπιας.

Στην Κύπρο συναντούμε περισσότερα από επτά χιλιάδες διαφορετικά είδη εντόμων με το εκπληκτικό ποσοστό ενδημισμού να φτάνει το δέκα τοις εκατό, δηλαδή 700 από αυτά είναι ενδημικά είδη που υπάρχουν μόνο στην Κύπρο. Το εκπληκτικό είναι ότι σε ένα σχετικά μικρό νησί όπως η Κύπρος ακόμα ανακαλύπτονται από ξένους αλλά και ντόπιους ερευνητές νέα έντομα για την Κύπρο αλλά και νέα άγνωστα είδη για την επιστήμη. Πολλά είδη εντόμων στην Κύπρο προστατεύονται με νομοθεσία όπως η νυχτοπεταλούδα Jersey Tiger, Euplagia quadripunctaria (Πεταλούδα της Ρόδου) και το ενδημικό κολεόπτερο Propomacrus cypriacus.

Ένα μεγάλο μέρος από αυτά τα έντομα κατέχουν τα κολεόπτερα που υπολογίζεται να ξεπερνούν τα χίλια διαφορετικά είδη. Μερικά μάλιστα από αυτά είναι πολύ εντυπωσιακά καθώς τα έντονα  μεταλλικά χρώματά τους τα κάνουν να μοιάζουν με ζωντανά κοσμήματα.

Οι νυχτοπεταλούδες (σκόροι) επίσης αποτελούν πολύ μεγάλο μέρος από τα έντομα που συναντούμε στην Κύπρο, καθώς και αυτές ξεπερνούν τα χίλια διαφορετικά είδη. Δεν υπάρχει κάποιος ακριβής αριθμός για το πόσα είδη νυχτοπεταλούδας έχουμε, αφού δεν έχουν γίνει μελέτες σε βάθος, αν και πολλοί ντόπιοι αλλά και ξένοι ερευνητές και επιστήμονες μελετούν και καταγράφουν τα κυπριακά είδη νυχτοπεταλούδας. Προσωπικά έχω βρει και φωτογραφίσει μερικά είδη τα οποία παρά τις προσπάθειές μου δεν κατέστη δυνατό να τα αναγνωρίσω. Σίγουρα θα έχουμε στην Κύπρο σπάνια είδη και πολλά νέα είδη για την επιστήμη. Μερικά από αυτά τα είδη είναι πολύ καταστροφικά για τον άνθρωπο καθώς προσβάλλουν καλλιέργειες και τρόφιμα.

 Όσον αφορά τα μυρμήγκια της Κύπρου τα βιβλιογραφικά δεδομένα αναφέρονται σε 69 είδη και υποείδη αλλά μπορεί να ξεπερνούν τα 100 διαφορετικά είδη και παρουσιάζουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον καθώς τα μυρμήγκια της Κύπρου φαίνεται να είναι ένα μείγμα ευρωπαϊκών, ασιατικών αλλά και βορειοαφρικανικών ειδών.

Το σκήπτρο της ομορφιάς των εντόμων κατέχουν οι πεταλούδες. Στην Κύπρο μέχρι στιγμής έχουν καταγραφεί 54 διαφορετικά είδη. Πέντε από αυτά είναι σπάνια μεταναστευτικά είδη και τρία αποτελούν ενδημικά είδη για την Κύπρο, δηλαδή τα συναντάμε μόνο στην Κύπρο. Οι πεταλούδες ανήκουν στην τάξη των λεπιδόπτερων και είναι όλες φυτοφάγες.

Εκτός από την κοινή εκτρεφόμενη μέλισσα έχουμε και πάρα πολλά είδη άγριων μοναχικών μελισσών και είναι από τα είδη τα οποία είναι ευεργετικά και απαραίτητα για τη φύση και τον άνθρωπο καθώς δρουν ως επικονιαστές των φυτών, και χωρίς αυτές η ανθρωπότητα δεν θα μπορούσε να επιβιώσει.

Επίσης πολλά άλλα είδη αποτελούν την εντομοπανίδα του τόπου μας όπως πολλά είδη σφήκες (Hymenoptera), ακρίδες (Orthoptera), μύγες (Diptera), λιβελούλες (Odonata), βρομούσες (Hemiptera), αλογάκια της παναγίας (Praying Mantis) και πάρα πολλά άλλα είδη.

Οι κυριότεροι εχθροί των εντόμων οφείλονται κυρίως σε ανθρώπινες δραστηριότητες όπως οι πυρκαγιές, οι μονοκαλλιέργειες, η οικιστική ανάπτυξη και οι αλόγιστοι ψεκασμοί, από τους οποίους μαζί με τα βλαβερά έντομα αποδεκατίζονται και ωφέλιμα σπάνια και αβλαβή έντομα όπως οι μέλισσες, οι πεταλούδες και πολλά άλλα είδη. Η παρατεταμένη ανομβρία και η καταστροφή των βιοτόπων επίσης αποτελούν σημαντικό εχθρό των εντόμων.

Μεταφορά νέων ειδών εντόμων από άλλες χώρες

Η μεταφορά νέων ειδών εντόμων από άλλες χώρες μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες σε έναν τόπο. Η μεταφορά αυτή των νέων ειδών μπορεί να γίνει με φυσικό τρόπο όπως με τον αέρα ή μέσω θαλάσσης με επιπλέοντα αντικείμενα που επιτρέπουν στα έντομα αυτά να ταξιδέψουν. Ο μεγαλύτερος όμως υπεύθυνος για την εισαγωγή αυτών των ειδών είναι ο άνθρωπος με πολλούς τρόπους, όπως με τα πλοία, με την εισαγωγή διαφόρων προϊόντων όπως φρούτα, λαχανικά, φυτά ανθοπωλείων και πολλά άλλα είδη που κρύβουν μέσα τους βλαβερά έντομα και αβγά που μπορεί να εγκλιματιστούν στον τόπο μας. Ένα παράδειγμα είναι ο Κόκκινος Ρυγχωτός Κάνθαρος (Red palm weevil – Rhynchophorus ferrugineus) που ήρθε στην Κύπρο  όταν εισήχθησαν φοινικιές από την Αίγυπτο και εγκλιματίστηκε πλήρως. Το έντομο (κολεόπτερο) αυτό γεννά τα αβγά του στις φοινικιές όπου τρέφονται οι προνύμφες του, με αποτέλεσμα την ολοκληρωτική καταστροφή των δέντρων. Το πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί στην Κύπρο είναι τεράστιο και πολύ δύσκολο να καταπολεμηθεί. Ένας τρόπος καταπολέμησης του εντόμου αυτού είναι η κοπή και η καύση των νεκρών φοινικιών για να καταστραφούν οι προνύμφες και τα τέλεια έντομα για αποφυγή επέκτασής τους σε άλλες φοινικιές.