Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Δεξιό πολιτικό κόμμα που ιδρύθηκε στην Κύπρο μετά τη λήξη του 4ετούς ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα, και κατά την μεταβατική περίοδο, με επικεφαλής πολιτικούς και στρατιωτικούς αγωνιστές της ΕΟΚΑ. 

Η ίδρυση του κόμματος έγινε με τη σύμφωνη γνώμη και την υποστήριξη του αρχιεπισκόπου Μακαρίου, και το παγκύπριο ιδρυτικό του συνέδριο πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία στις 30 Μαίου 1959.  Λόγω διαφωνιών μεταξύ της Δεξιάς στην πορεία παραχώρησε τη θέση του στο Πατριωτικό Μέτωπο.

Στην πραγματικότητα, η δημιουργία του πολιτικού αυτού κόμματος οφείλεται στον ίδιο τον Μακάριο ο οποίος είχε αποφασίσει από τον Μάρτιο του 1959 ακόμη και την ονομασία του, και είχε εξουσιοδοτήσει τον Νίκο Κρανιδιώτη να ετοιμάσει και τη σχετική προκήρυξη με τις επιδιώξεις του ΕΔΜΑ, που θα ήσαν: η συνέχιση του αγώνα στο ειρηνικό πεδίο για την ανάπτυξη των εθνικών ιδεωδών και παραδόσεων, η εξυγίανση των πολιτικών και κοινωνικών θεσμών του τόπου, η διαμόρφωση νέων πολιτικοοικονομικών καταστάσεων, η προαγωγή της πολιτικής και οικονομικής ζωής και η γενικότερη συμβολή στις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις (Ν. Κρανιδιώτης, Δύσκολα Χρόνια. Αθήνα, 1981, σ. 410).

Στις 2 Απριλίου 1959, ο Μακάριος έστειλε επιστολή στον αρχηγό της ΕΟΚΑ Γεώργιο Γρίβα Διγενή στην Αθήνα, με την οποία του γνωστοποιούσε την ίδρυση του ΕΔΜΑ κατόπιν συνεννοήσεως μετά τῶν τομεαρχῶν τῆς ΕΟΚΑ. Ακόμη, ο Μακάριος έγραφε στον Γρίβα ότι ήλπιζε πως στο ΕΔΜΑ θα εντάσσονταν όλα τα μέλη της ΕΟΚΑ. (Βλέπε Ντοκιμαντέρ. Η ίδρυση του ΕΔΜΑ)

Την ίδρυση του ΕΔΜΑ δεν είδαν με καλό μάτι οι παλαιότεροι Κύπριοι πολιτευτές, επειδή θα έμεναν τώρα έξω από πρωταγωνιστικούς ρόλους. Έτσι αυτοί, με επικεφαλής τον δήμαρχο Λευκωσίας Θεμ. Δέρβη ίδρυσαν λίγο αργότερα την Δημοκρατική Ένωση (Νοέμβριος του 1959) που υποστήριξε στις πρώτες προεδρικές εκλογές της 13ης Δεκεμβρίου του 1959 την υποψηφιότητα του αντιπάλου του Μακαρίου, Ιωάννη Κληρίδη. Τον Κληρίδη υποστήριξε στις εκλογές και το ΑΚΕΛ, που επίσης δεν είδε με καλό μάτι την ίδρυση του ΕΔΜΑ και τη συνένωση της Δεξιάς. Ακόμη, η ίδρυση του ΕΔΜΑ δεν άρεσε στους δημάρχους των κυπριακών πόλεων, που με επικεφαλής τον Δέρβη, κατηγόρησαν σκληρά τον Μακάριο, λέγοντάς του μεταξύ άλλων ότι ἐθεώρησε σκόπιμον νά κατέλθῃ εἰς τό ἐπίπεδον τῆς ἐνεργοῦ πολιτικῆς δραστηριότητος, καί ἀδιαφορῶν διά τήν ὑπεράνω πολιτικῶν καταστάσεων καί φατριῶν ἱερατικήν Αὐτοῦ  ἀποστολήν, προέβη εἰς τήν ὀργάνωσιν ἰδίου πολιτικοῦ κόμματος.

Λίγο μετά την ίδρυση του ΕΔΜΑ, προέκυψαν οι πρώτες μετά τον αγώνα πολιτικές διαφωνίες του Μακαρίου με τον Γρίβα, οπότε μικρή ομάδα πρώην αγωνιστών απεχώρησε από το ΕΔΜΑ, τασσόμενη υπέρ του Γρίβα.

Το ΕΔΜΑ έδωσε όλο του το βάρος στην υποστήριξη της υποψηφιότητας του αρχιεπισκόπου Μακαρίου κατά τις πρώτες προεδρικές εκλογές που έγιναν στις 13 Δεκεμβρίου 1959. Ο ίδιος ο Μακάριος δεν μετείχε δημόσια στην προεκλογική εκστρατεία, αλλά αντ' αυτού, συγκεντρώσεις, συλλαλητήρια και ομιλίες διενεργούσαν και οργάνωναν στελέχη του ΕΔΜΑ. Τις εκλογές κέρδισε ο Μακάριος, που κατέστη ο πρώτος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία επίσημα εγκαθιδρύθηκε στις 16 Αυγούστου 1960.

Πατριωτικό Μέτωπο

Λίγο πριν από την επίσημη εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, διεξήχθησαν και οι πρώτες βουλευτικές εκλογές μετά την απελευθέρωση, στις 31 Ιουλίου 1960. Στις εκλογές αυτές, που διεξήχθησαν με το πλειοψηφικό σύστημα, το ΕΔΜΑ κατήλθε με νέα διάρθρωση και νέα ονομασία, με την οποία αναφερόταν στο εξής, την ονομασία Πατριωτικόν Μέτωπον. Επικεφαλής του συνδυασμού του ήταν ο Γλαύκος Κληρίδης, που κατέστη στη συνέχεια ο πρώτος πρόεδρος της Κυπριακής Βουλής. Οι 35 ελληνικές έδρες της Βουλής είχαν εκ των προτέρων διαμοιραστεί, με τις 30 για το Πατριωτικόν Μέτωπον και τις 5 για το ΑΚΕΛ. Μια τρίτη κατάσταση, ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Αγωνιστών που κατήλθε επίσης στις εκλογές, δεν εξασφάλισε καμιά έδρα.

Οι 30 έδρες του Πατριωτικού Μετώπου διαμοιράστηκαν ως εξής: 12 έδρες για την Παναγροτική Ένωση Κύπρου (ΠΕΚ), 6 έδρες για τη Συνομοσπονδία Εργατών Κύπρου (ΣΕΚ) και 12 έδρες για αγωνιστές και ανεξάρτητες προσωπικότητες. Με βάση τα πιο πάνω, που συμφωνήθηκαν με τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο, καταρτίστηκαν οι συνδυασμοί των υποψηφίων. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονταν οι: Γλαύκος Κληρίδης, Βάσος Λυσσαρίδης, Λέλλος Δημητριάδης, Νίκος Κόσης, Παύλος Παυλάκης, Σταύρος Ποσκώτης.

Πηγή:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια