Ροδοπελεκάνος
Σε ολόκληρο τον πλανήτη έχουν καταγραφεί περίπου 10.000 διαφορετικά είδη πουλιών. Στην Κύπρο έχουν καταγραφεί (μαζί με τα αποδημητικά) περίπου 410 είδη πουλιών, και αυτός ο αριθμός αυξάνεται κάθε χρόνο με νέες καταγραφές. Συγκεκριμένα από τα 410 είδη πουλιών τα 54 είναι μόνιμοι κάτοικοι της Κύπρου, τα 210 αποδημητικά είδη και τα συναντάμε τις εποχές της αποδημίας των πουλιών που είναι το φθινόπωρο και την άνοιξη και τα υπόλοιπα αποτελούν σπάνια είδη για την Κύπρο και θεωρούνται ως τυχαίοι επισκέπτες.
Οι πελεκάνοι συγκαταλέγονται στα μεγαλύτερα και βαρύτερα πουλιά που συναντάμε στον πλανήτη. Απολιθώματα που έχουν βρεθεί τοποθετούν μέχρι στιγμής την παρουσία των πελεκάνων στον πλανήτη περισσότερο από 30 εκατομμύρια χρόνια. Τα απολιθώματα πελεκάνων που έχουν βρεθεί υποδεικνύουν τουλάχιστον δέκα διαφορετικά είδη πελεκάνων που δεν υπάρχουν πια και έχουν χαθεί από τον πλανήτη για διάφορους λόγους.
Ανά τον κόσμο έχουν καταγραφεί οκτώ διαφορετικά είδη πελεκάνων. Ένα από αυτά τα οκτώ είδη επισκέπτεται τον τόπο μας την εποχή της αποδημίας και χρησιμοποιεί την Κύπρο ως ενδιάμεσο μεταναστευτικό σταθμό, κυρίως το φθινόπωρο ερχόμενοι από Ευρώπη με κατεύθυνση την Αφρική όπου και διαχειμάζουν. Πρόκειται για τον ροδοπελεκάνο με το επιστημονικό όνομα Great white pelican – Pelecanus onocrotalus (Linnaeus, 1758) και πρόκειται για το βαρύτερο και μεγαλύτερο αποδημητικό πουλί που επισκέπτεται τον τόπο μας.
Είναι σχετικά σπάνιο είδος για την Κύπρο με μόνο μερικές αναφορές τον χρόνο. Είναι υδρόβιο πτηνό της οικογενείας των Πελεκανιδών (Pelecanidae) στην οποία και ανήκουν και τα οκτώ είδη πελεκάνων. Πρόκειται για το δεύτερο μεγαλύτερο είδος πελεκάνου μετά τον αργυροπελεκάνο. Ο ροδοπελεκάνος μπορεί να φτάσει σε μήκος έως 180 εκατοστά, μήκος ράμφους έως 47 εκατοστά και άνοιγμα φτερούγων μέχρι 360 εκατοστά και βάρος σώματος, το αρσενικό μέχρι 15 κιλά, ενώ το θηλυκό μέχρι 9 κιλά. Πρόκειται για αρκετά εντυπωσιακό πουλί και όταν φθάσει κάποιο σε μία λίμνη ή φράγμα της Κύπρου αποτελεί είδηση και όλοι οι παρατηρητές και φωτογράφοι πουλιών επιδιώκουν να το δουν. Συχνάζει σε μεγάλες λίμνες, λιμνοθάλασσες και αβαθείς παράκτιες θαλάσσιες περιοχές. Στην Κύπρο το είδος αυτό έχει καταγραφεί σε αρκετές περιοχές, όπως την ευρύτερη περιοχή Ακρωτηρίου, αλυκή Λάρνακας, φράγμα Άχνας, φράγμα Αθαλάσσας, στις λίμνες επεξεργασίας λυμάτων στο Μενεού και στις λίμνες επεξεργασίας λυμάτων στη Μια Μηλιά.
Τρέφεται κυρίως με ψάρια και μπορεί να πιάσει και να καταπιεί ψάρι μέχρι 600 γραμμάρια. Το απίστευτα μεγάλο τους ράμφος λειτουργεί όπως μια αποχή, με την τεράστια σακούλα που διαθέτει κάτω από το ράμφος. Βυθίζει το κεφάλι του στο νερό με ανοιχτό το στόμα σαρώνοντάς το και όταν η σακούλα του γεμίσει με νερό και ψάρια σηκώνει ψηλά το κεφάλι του έξω, στραγγίζει το νερό και κατόπιν καταπίνει τα ψάρια. Συνήθως οι πελεκάνοι ψαρεύουν σε ρηχά νερά και σε ομάδες για να παγιδεύουν και να συλλαμβάνουν τα ψάρια πιο εύκολα. Ο κάθε πελεκάνος χρειάζεται κάθε μέρα 1,5 κιλό τροφής για να μπορέσει να επιβιώσει. Σε μεγάλες συγκεντρώσεις πουλιών σε λίμνες της Αφρικής που φτάνουν μέχρι και τις 40 χιλιάδες πουλιά, οι ποσότητες ψαριών που καταναλώνουν είναι εκατομμύρια κιλά τον χρόνο. Δεν αναπαράγεται στην Κύπρο και ένας από τους λόγους είναι ότι ο τόπος μας δεν διαθέτει μεγάλες λίμνες, με τόσο μεγάλες ποσότητες ψαριών που χρειάζονται αυτά τα πουλιά για να επιβιώσουν. Εκτός από ψάρια οι πελεκάνοι τρέφονται και με ό,τι άλλο ζωντανό πιαστεί στη σακούλα τους όπως καραβίδες, γυρίνους, βατράχους, χελώνες και οστρακοειδή. Σε περιόδους πείνας οι πελεκάνοι κάνουν επιδρομές σε αποικίες άλλων υδρόβιων πουλιών καταπίνοντας τα αβγά και τους νεοσσούς τους. Έχουν παρατηρηθεί πελεκάνοι να καταπίνουν νεοσσούς άλλων πουλιών με βάρος μέχρι και 2,5 κιλά. Έχει παρατηρηθεί επίσης ότι καταπίνουν νεοσσούς παπιών. Αρπάζουν γλάρους και άλλα πουλιά τα οποία τα κρατούν κάτω από το νερό μέχρι να πνιγούν και μετά τα καταπίνουν ολόκληρα. Επίσης αρπάζουν την τροφή από άλλα αρπακτικά πτηνά. Φωλιάζουν πάντα σε αποικίες κοντά σε νερά και σε νησίδες.
Η περίοδος αναπαραγωγής τους στις εύκρατες ζώνες ξεκινάει στα τέλη Απριλίου και διαρκεί μέχρι τις αρχές Μαΐου. Φωλιάζουν πάντα σε αποικίες κοντά σε νερά και σε νησίδες, οι οποίες βρίσκονται μέσα στο νερό για να προστατεύονται από επιδρομές θηρευτών. Κατασκευάζουν τη φωλιά τους στο έδαφος με ελάχιστα υλικά, σε ένα αβαθές κοίλωμα που δημιουργούν τα ίδια. Γεννούν 2-3 αβγά που τα επωάζουν και τα δύο φύλα για 29-36 μέρες. Τα δύο φύλα είναι σχεδόν όμοια, με το αρσενικό να είναι κατά πολύ βαρύτερο από το θηλυκό. Τα νεαρά πουλιά είναι πολύ πιο σκουρόχρωμα από τα ενήλικα.
Στην Ελλάδα οι ροδοπελεκάνοι αναπαράγονται μόνο στην ευρύτερη περιοχή της Μικρής Πρέσπας. Η λίμνη αυτή αποτελεί τον δεύτερο σημαντικότερο ευρωπαϊκό χώρο φωλιάσματος, μετά το Δέλτα του Δούναβη. Σε όλες τις περιοχές αναπαραγωγής για προστασία του είδους γίνεται εγκατάσταση πλωτών σχεδίων ή πλατφόρμων από ξύλο και δημιουργία νησίδων που αποτελούν ασφαλείς θέσεις φωλιάσματος για αυτά.
Οι φυσικοί εχθροί αυτών των πουλιών είναι μερικά μεγαλόσωμα αρπακτικά, όπως αετοί που αρπάζουν αβγά και νεοσσούς, σαρκοφάγα θηλαστικά κυρίως στην Αφρική και κροκόδειλοι κυρίως στον Νείλο. Οι κίνδυνοι από ανθρώπινης πλευράς είναι η καταστροφή των οικοτόπων τους, η υπεραλιεία με αποτέλεσμα την έλλειψη τροφής και το παράνομο κυνήγι. Στην Αίγυπτο πωλείται στις αγορές κρέας πελεκάνου. Η κλιματική αλλαγή επίσης αποτελεί σοβαρό κίνδυνο καθώς η άνοδος των νερών καταστρέφει τις νησίδες που φωλιάζουν τα πουλιά, όπως και η δραματική μείωση των νερών που έχει ως αποτέλεσμα τον θάνατο των ψαριών με συνέπεια τη λιμοκτονία των πουλιών.
Στην Κύπρο πριν μερικά χρόνια οι πελεκάνοι εξημερώνονταν και χρησιμοποιούνταν σαν μασκότ σε παραλιακά εστιατόρια για να προσελκύουν πελάτες. Τώρα αυτό απαγορεύεται, καθώς το είδος αυτό βρίσκεται κάτω από αυστηρή προστασία.