«Ενάτη Ιουλίου»
Μακρύ επικό ποίημα, στην κυπριακή διάλεκτο, ένα από τα ωραιότερα του εθνικού ποιητή της Κύπρου Βασίλη Μιχαηλίδη* (1849 -1917) και από τα πιο σημαντικά της νεότερης κυπριακής ποιητικής παραγωγής. Λιγότερο γνωστό είναι και με τον (σωστότερο ίσως) τίτλο Το τραούδιν τοῦ Κυπριανοῦ.
Το ποίημα γράφτηκε μεταξύ του 1884 και του 1895 και περιελήφθη στη δεύτερη ποιητική συλλογή που εξέδωσε ο Βασίλης Μιχαηλίδης το 1911 με τίτλο Ποιήματα. Ο πλήρης τίτλος του ποιήματος είναι: Ἡ 9η Ἰουλίου 1821 ἐν Λευκωσίᾳ (Κύπρου). Αριθμεί 560 δεκαπεντασύλλαβους στίχους και αφηγείται τα δραματικά γεγονότα που συνέβησαν στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1821 και, ειδικότερα, τη σύλληψη από τους Τούρκους και την εκτέλεση του αρχιεπισκόπου Κύπρου Κυπριανού καθώς και άλλων κληρικών και λαϊκών.
Το ποίημα διακρίνεται τόσο για την τεχνική ωραιότητά του όσο και για την αφηγηματική του τελειότητα. Μπορεί να χωριστεί σε 56 στροφές από 10 στίχους η κάθε μια, εκ των οποίων: Ο πρώτος στίχος ομοιοκαταληκτεί με τον τρίτο, ο δεύτερος με τον τέταρτο, ο πέμπτος με τον έκτο, ο έβδομος με τον ένατο και ο όγδοος με τον δέκατο (1-3, 2-4, 5-6, 7-9, 8-10). Ή ακόμη πιο σωστά, μπορεί να χωριστεί σε 112 στροφές από 4 στίχους η κάθε μια, με ομοιοκαταληξία 1-3, 2-4, και με διαχωρισμό των 112 στροφών από άλλες 56 στροφές από 2 ομοιοκατάληκτους στίχους η κάθε μια (δηλαδή 112 τετράστιχα μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται 56 δίστιχα).
Το ποίημα, αφού πληροφορεί από την αρχή ότι τα δραματικά γεγονότα που συνέβησαν στην Κύπρο εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο της ελληνικής επανάστασης του 1821, αφηγείται στη συνέχεια την απόφαση των Τούρκων για τις σφαγές, με επικύρωση και από την Υψηλή Πύλη, τη σύλληψη του αρχιεπισκόπου και των λοιπών ιεραρχών, την αντιπαράθεση και σύγκρουση του Κυπριανού με τον Τούρκο κυβερνήτη του νησιού, τις ενέργειες του τελευταίου να βρει «αποδείξεις» για να τεκμηριώσει κατηγορίες που θα δικαιολογούσαν τις εκτελέσεις, την προσπάθεια ενός Τούρκου να σώσει τον αρχιεπίσκοπο από το θάνατο και την άρνηση του Κυπριανού να λιποτακτήσει, και τέλος την εκτέλεσή του.
Θαυμάσιες ποιητικές εικόνες προκαλούν τη συγκίνηση, ενώ διάχυτο είναι το πατριωτικό στοιχείο. Τα ποιητικά λόγια πίστης στην αιώνια ύπαρξη και επιβίωση της ελληνικής φυλής, που ο ποιητής βάζει στο στόμα του αρχιεπισκόπου Κυπριανού, είναι πλέον κλασικά. Δίκαια το ποίημα αυτό χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως ο Εθνικός Ύμνος της Κύπρου.