Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Τοπωνύμιο στην Καρπασία, μικρός οικισμός που εγκαταλείφθηκε μετά το 1931. Βρίσκεται στην επαρχία Αμμοχώστου, στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα γεωγραφική περιφέρεια Καρπασίας. Απέχει περί τα 3,5 χμ. βορειοανατολικά του χωριού Άγιος Συμεών, επί του σκυρόστρωτου δρόμου Λεοναρίσσου -Γαληνόπωρνης.

Από γεωλογικής απόψεως, ο οικισμός ήταν κτισμένος πάνω στον φλύσχη της Κυθρέας, τους ασβεστολιθικούς ψαμμίτες, τους άμμους και τα χαλίκια, επί των οποίων αναπτύχθηκαν ξερορεντζίνες. Το μέσο υψόμετρο είναι 85 μ. και η μέση ετήσια βροχόπτωση στην περιοχή είναι περί τα 525 χιλιοστόμετρα. Πριν από τη ν τουρκική εισβολή εκαλλιεργούντο στην περιοχή του οικισμού κυρίως σιτηρά. Πολύ κοντά, και στα νότια, βρίσκεται το δάσος Τράχωνας - Χαλάσματα.

Ο οικισμός ήταν μεικτός και σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Στη συνέχεια ο οικισμός εγκαταλείφθηκε με τη μετακίνηση των ελαχίστων κατοίκων του σε γειτονικά χωριά. Η περιοχή του περιελήφθη στη διοικητική έκταση του μεικτού χωριού Άγιος Ανδρόνικος.

Ο Τζορτζ Τζέφρυ αναφέρει στο έργο του A Description of the Monuments of Cyprus (Λευκωσία, 1918, σσ. 260-61) ότι κοντά στον οικισμό Έλισις βρίσκεται ο πλέον αξιοθαύμαστος λαξευτός τάφος που είδε στην Κύπρο. Τον τάφο είχαν επισκεφθεί και άλλοι, όπως ο σερ Σ. Μπέηκερ το 1878 και ο Χόγκαρθ το 1888. Ο λαξευτός αυτός τάφος έχει διαστάσεις περίπου 28X13 μέτρα και ύψος 2,20 μέτρα, είναι εσωτερικά διαχωρισμένος σε τρία κλίτη (όπως μια εκκλησία) με λαξευτές κολώνες - υποστυλώματα. Ο Τζέφρυ σημειώνει ακόμη ότι όταν τον επισκέφθηκε, δεν βρήκε ενδείξεις ότι είχε ποτέ χρησιμοποιηθεί ως εκκλησία, είχε όμως χρησιμοποιηθεί από βοσκούς για τα κοπάδια τους, όπως εξάλλου και οι γνωστοί Τάφοι των Βασιλέων στην Πάφο. Στην τοπική λαϊκή παράδοση, ο μεγάλος αυτός λαξευτός τάφος ήταν συνδεδεμένος με την ωραία και μυστηριώδη Ρήγαινα που απαντάται τόσο συχνά στις παλαιές κυπριακές διηγήσεις.

Στην ίδια περιοχή, εκτός από το μνημείο αυτό που είχε εντυπωσιάσει τον Τζέφρυ, υπάρχουν και πολλά άλλα αρχαιολογικά κατάλοιπα που δυστυχώς δεν μπορούν να μελετηθούν γιατί βρίσκονται από το 1974 στο κατεχόμενο από τους Τούρκους τμήμα της Κύπρου.

Σε παλαιούς χάρτες της Κύπρου (όπως του A. Ortelius, 1573 και του JodocusHondicus, 1606) ο οικισμός βρίσκεται σημειωμένος ως Elisi, νοτιοανατολικά του χωριού Άγιος Συμεών. Ο Αθανάσιος Σακελλάριος, που περιηγήθηκε την περιοχή κατά τα μέσα του 19ου αιώνα, γράφει την ονομασία του οικισμού ως Ελίσσην και σημειώνει ότι ο οικισμός ήταν τότε ερειπωμένος. Θα πρέπει συνεπώς να είχε εγκαταλειφθεί κατά τον 19ο αιώνα, ή να είχε παραμείνει με ελάχιστους κατοίκους, και να είχε κατοικηθεί ξανά λίγο αργότερα.

Ο Σακελλάριος αναφέρει και τον λόφο Τράχωνα, απέναντι από τον οικισμό, όπου βρίσκεται ο τεράστιος λαξευτός τάφος, για τον οποίο κάνουν λόγο και ο GeorgeJefferyκαι άλλοι . Εκτός από τον μεγάλο και μοναδικό στο είδος του αυτό τάφο, στην όλη περιοχή υπάρχουν και άλλες αρχαιότητες που φανερώνουν ότι ο χώρος είχε κατοικηθεί από την Αρχαιότητα.

Βλέπε λήμμα: Κορόβιας αρχαίος τάφος

Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας ο οικισμός αυτός ήταν φέουδο. Ο Φλώριος Βουστρώνιος (16ος αιώνας) αναφέρει οικισμό με το όνομα Flissiπου προφανώς ήταν η Elissi. Το χωριό αυτό είχε δοθεί ως φέουδο από τον βασιλιά της Κύπρου Ιάκωβο Β΄ (1460 -1473) στον αξιωματούχο Κατάνιο ντε Νεγκρόν, μαζί με τα χωριά Πατρίκι και Άγιο Θεόδωρο, και με δικαίωμα μεταβίβασης και στους απογόνους του. Πράγματι, ένας απόγονος του Κατάνιο, ο Ιάκωβος ντε Νεγκρόν, ήταν κάτοχος των χωριών αυτών κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας, όπως προκύπτει από επίσημο έγγραφο της Δημοκρατίας της Βενετίας. Το έγγραφο, ημερομηνίας 8 Αυγούστου 1532, αναφέρει επίσημη απόφαση ότι τα πιο πάνω χωριά τα εδικαιούτο η χήρα του αποθανόντος τότε Ιακώβου ντε Νεγκρόν, ονομαζόμενη Ιωάννα, και όχι η κόρη του Κατερίνα. Η απόφαση ήταν σύμφωνη και προς τις Ασσίζες της Κύπρου.

Η ονομασία του οικισμού: Έλισις, αποτελεί πιθανότατα παραφθορά της λέξεως έγκλεισις - εγκλείστρα, άποψη που ενισχύεται και με την ύπαρξη εκεί του μεγάλου λαξευτού τάφου ο οποίος είχε, ίσως, χρησιμοποιηθεί ως ασκητήριο μοναχού.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια