Ελιάς ποταμός
Ποταμός στην επαρχία Λευκωσίας, μήκους 33 χμ. περίπου. Πηγάζει από το δάσος Αδελφοί και χύνεται στον κόλπο της Μόρφου, δυτικά του χωριού Καζιβερά. Κοντά στις πηγές του ο ποταμός αποτελείται από δυο βραχίονες, εκ των οποίων ο ένας πηγάζει από τη βουνοκορφή Αδελφοί (1.613 μ.) και ο δεύτερος (αριστερός) από κάπου κοντά στη βουνοκορφή Μούττη του Σπήλιου (1.372 μ.), στα νότια του χωριού Σπήλια. Οι κυριότεροι παραπόταμοί του, που επίσης πηγάζουν από το δάσος Αδελφοί, είναι ο Γαδουροτπνίκτης, ο ποταμός της Ασίνου, η Μάλλα και τα Καννάβια.
Ο ποταμός της Ελιάς κατατάσσεται μεταξύ των 20 μεγαλυτέρων σε μήκος ποταμών της Κύπρου. Τα κυριότερα χωριά που βρίσκονται κοντά στη διαδρομή του είναι τα Λαγουδερά, το Σαράντι, τα Καννάβια, ο Άγιος Γεώργιος Καυκάλλου, η Βυζακιά, το Νικητάρι, ο Πάνω και ο Κάτω Κουτραφάς, το Αγκολέμι, η Ελιά (απ' όπου πήρε και την ονομασία του) και τα Καζιβερά.
Ο ποταμός κυλά πάνω στους γάββρους, τους πλαγιογρανίτες, τους διαβάσες, τις λάβες, τις κρητίδες, τις μαργαΐκές κρητίδες και τις πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Εξάλλου, τα εδάφη που διασχίζει ο ποταμός διαδοχικά από τις πηγές μέχρι την εκβολή του, είναι πυριτιούχα, φαιοχώματα, ερυθρογαίες και προσχωσιγενή.
Στο άνω τμήμα του ποταμού η μέση ετήσια βροχόπτωση υπερβαίνει τα 700 χιλιοστόμετρα, μειώνεται δε στα 650 περίπου κοντά στα Καννάβια, στα 350 κοντά στη Βυζακιά, στα 300 κοντά στο Αγκολέμι και στα 290 στην περιοχή που εκβάλλει. Η χρήση γης κατά μήκος της κοιλάδας του ποταμού ποικίλλει από κωνοφόρα δέντρα και χαμηλούς θάμνους μέχρι καλλιέργειες από σιτηρά, λαχανικά, εσπεριδοειδή και οπωροφόρα δέντρα. Οι κυριότερες αρδευόμενες εκτάσεις βρίσκονται μεταξύ των (κατεχομένων από τους Τούρκους) χωριών Καζιβερά και Πεντάγυια, και γύρω από τον Κουτραφά. Μια μεγάλη έκταση στα νότια του χωριού Βυζακιά είναι ακαλλιέργητη.
Ο ποταμός της Ελιάς ρέει εξ ολοκλήρου στην επαρχία Λευκωσίας και διασχίζει διαδοχικά, από τις πηγές μέχρι την εκβολή του, τις γεωγραφικές περιφέρειες του δάσους Αδελφοί, των βορείων πλαγιών του Τροόδους και της πεδιάδας Μόρφου.
Στο πλαίσιο του Σχεδίου Ενιαίας Αγροτικής Αναπτύξεως Πιτσιλιάς κατασκευάστηκε πάνω στο ρυάκι Λαγουδερά, παραπόταμο της Ελιάς, το φράγμα του Ξυλιάτου, χωρητικότητας 1.250.000 μ³. Σκοπός του φράγματος, που συμπληρώθηκε το 1982, είναι η άρδευση έκτασης γης 308 εκταρίων (2.300 σκαλών) για την καλλιέργεια λαχανικών, ελιών, εσπεριδοειδών και φυλλοβόλων οπωροφόρων δέντρων.