Ειρήνη η Αθηναία
Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου (780, 797- 802), σύζυγος του Λέοντος Δ' του Χαζάρου (7/5 - 780) και μητέρα του Κωνσταντίνου Στ' (780- 797), τον οποίο κηδεμόνευε αρχικά. Γεννήθηκε το 752 και πέθανε στις 9 Αυγούστου 803.
Η Ειρήνη καταγόταν από αθηναϊκή οικογένεια η οποία ήταν διάσημη για την εικονολατρία της και οι ιδέες της επηρέασαν τον σύζυγό της Λέοντα στο να μετριάσει την εικονομαχία. Στη σταδιακή αποκατάσταση της εικονολατρίας η αυτοκράτειρα Ειρήνη ενθαρρύνθηκε και από τον Κύπριο την καταγωγή (από τη Σαλαμίνα - Κωνσταντία) πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Παύλο Δ (780-784), ο οποίος αν και ήταν κρυπτοεικονολάτρης και / ή διστακτικός εικονομάχος κατά διαστήματα, είχε υπογράψει μή προσκυνεῖν τάς ἁγίας εἰκόνας όταν έγινε πατριάρχης. Μετανόησε όμως μετά από ασθένεια και συνέστησε στην Ειρήνη να αποκαταστήσει σε οικουμενική σύνοδο την εικονολατρία διορθώνοντας έτσι το λάθος, αλλιώς οὐκ ἒχετε σωτηρίαν.
Μετά την παραίτηση και το θάνατο του πατριάρχη Παύλου η Ειρήνη, η οποία ήδη ακολουθώντας την πολιτική χαλαρώσεως της εικονομαχίας του Λέοντος Δ', είχε δημοσιεύσει διάταγμα που παρείχε ελευθερία συνειδήσεως στα θέματα της λατρείας, αφού ανύψωσε σε λαϊκή συνέλευση στο αξίωμα του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως τον επίσης Κύπριο γραμματέα της Ταράσιο (784 - 806), που ήταν καλός θεολόγος και πολιτικός, εικονολάτρης όπως άλλωστε και η πλειονότητα των Κυπρίων, προχώρησε στα 787 στην σύγκληση της Ζ' Οικουμενικής Συνόδου στη Νίκαια. Προηγουμένως είχαν ματαιωθεί οι εργασίες μιας συνόδου που συνεκλήθη -με την έγκριση τόσο του πάπα της Ρώμης όσο και των άλλων πατριαρχών- στην Κωνσταντινούπολη από εικονομάχους στρατιώτες της φρουράς της πρωτεύουσας (κατά τον Ιούλιο του 786).
Στη σύνοδο της Νικαίας συμμετείχαν συνολικά 350 επίσκοποι, ανάμεσα στους οποίους βρισκόταν και ισχυρή αποστολή από την Κύπρο. Την αποστολή αποτελούσαν: αρχιεπίσκοπος Κωνσταντίας Κωνσταντίνος, Ευστάθιος Σόλων, Σπυρίδων Χύτρων, Θεόδωρος Κιτίου, Γεώργιος Τριμιθούντος, Αλέξανδρος Αμαθούντος. Κατά τη διάρκεια των εργασιών της συνόδου της Νικαίας ο αρχιεπίσκοπος Κωνσταντίνος διακρίθηκε για τις επιτυχείς και, σύμφωνα προς τα τότε κρατούντα, «τεκμηριωμένες» παρεμβάσεις του υπέρ της λατρείας των εικόνων. Μεταξύ άλλων ο Κύπριος αρχιεπίσκοπος αφηγήθηκε «θαύματα» που είχαν συμβεί στην Κωνσταντία και στο Κίτιον, καθώς και στα Γάβαλα της Συρίας, «αποδεικνύοντας» τη «δύναμη» των εικόνων (βλέπε επίσης λήμμα εικονολατρία και εικονομαχία).
Η σύνοδος της Νικαίας, η οποία κράτησε από τις 24 Σεπτεμβρίου ως τις 13 Οκτωβρίου 787, και συνήλθε σε επτά συνεδρίες, κατευθυνόταν με πολιτικότητα από τον Ταράσιο και την Ειρήνη και πέτυχε άρση των εικονοκλαστικών αποφάσεων της συνόδου του 754 του Κωνσταντίνου Ε' και την αποκατάσταση της λατρείας των εικόνων χωρίς να υιοθετήσει εξτρεμιστικά μέτρα που ζητούσαν οι ζηλωτές μοναχοί, δηλαδή μη συμβιβασμό προς τους «μετανοούντες» εικονομάχους επισκόπους, οι οποίοι γίνονταν δεκτοί στους κόλπους της Εκκλησίας αντίθετα προς την απορριπτική θέση των ζηλωτών. Η παρουσία και ενεργός συμμετοχή των Κυπρίων επισκόπων στη σύνοδο του 787 αποτελεί μαρτυρία βυζαντινής επιρροής τότε στην Κύπρο τόσο πολιτικής όσο και ιδεολογικής, μια και η εικονολατρία ένωνε το νησί με την πρωτεύουσα, με προφανείς κρίκους όχι μόνο την αποστολή του 787 στη Νίκαια αλλά και τους δυο Κυπρίους πατριάρχες (Παύλο και Ταράσιο).
Πιθανότατα και προς την κοινή αυτή ιδεολογία και γραμμή μπορεί να συσχετιστεί και η αποστολή ολόκληρου του αυτοκρατορικού στόλου από την Ειρήνη, στα 790, τρία χρόνια μετά τη σύνοδο της Νικαίας, προς την Κύπρο για αντιμετώπιση του αραβικού στόλου ο οποίος είχε καταπλεύσει από τον ναύσταθμό του στην Κύπρο [Πάφο] στον κόλπο της Αττάλειας και είχε διεξαγάγει εκεί ναυμαχία με τον βυζαντινό στόλο. Ο τελευταίος πλέοντας από το ακρωτήρι Χελιδόνια συνάντησε τον αραβικό στ' ανοιχτά κι ετοιμάστηκε για ναυμαχία. Οπότε ένας από τους Έλληνες στρατηγούς, ο Θεόφιλος, στρατηγός των Κιβυρραιωτών, προχώρησε με ανδρεία αλλά και απρόσεκτα προς τους Άραβες, συνελήφθη και μεταφέρθηκε στον χαλίφη Αρούν αλ Ρασίντ. Επειδή απέρριψε πρόταση να εξισλαμισθεί ο Θεόφιλος υπέστη μαρτυρικό θάνατο και αγιοποιήθηκε (30 Ιανουαρίου).
(Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος-Αρχείο ΡΙΚ)
Η σύγκρουση αυτή της αυτοκράτειρας Ειρήνης με τους Άραβες (Βλέπε λήμμα Αραβικές Επιδρομές) με επίκεντρο την Κύπρο (790, προ του Οκτωβρίου 790 οπότε η Ειρήνη παραιτήθηκε), ήρθε δέκα χρόνια μετά την αραβική διείσδυση στη Μικρά Ασία (781 κ.ε) και την αραβική νίκη στο Θρακήσιον θέμα, που είχε οδηγήσει σε πληρωμή φόρου στον χαλίφη και στην παρά ταύτα, συνέχιση των επιδρομών στη Μικρά Ασία.