Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Οργάνωση Ελλήνων της Κύπρου που ιδρύθηκε με σκοπό τήν μετά φανατισμοῦ  ἐπιδίωξιν τῆς μετά τοῦ  Ἑλληνικοῦ πολιτειακοῦ συνόλου ἑνώσεως τῆς Κύπρου, σύμφωνα προς διακήρυξή της που κυκλοφόρησε στις 18 Οκτωβρίου του 1931, και την οποία υπέγραφαν 21 παράγοντες από όλη την Κύπρο.

Η ίδρυση της ΕΡΕΚ τοποθετείται χρονικά στις παραμονές της εξέγερσης κατά των Άγγλων που έγινε τον Οκτώβριο του 1931 (τα γνωστά Οκτωβριανά). Ο Στ. Κλυτίδης, δικηγόρος και ιδρυτικό μέλος της ΕΡΕΚ, τοποθετεί την ίδρυσή της τον Απρίλιο του 1931, ενώ ο Σάββας Λοϊζίδης, δικηγόρος και επίσης ιδρυτικό μέλος (στο άρθρο του «Ἐθνική Ριζοσπαστική Ἓνωσις Κύπρου καί ἐξέγερσις τοῦ 1931», ΕΠΟΚ, Ή Εξέγερση, Λευκωσία, 1983), υποστηρίζει ότι η ΕΡΕΚ ιδρύθηκε την άνοιξη του 1930. Στο εν λόγω βιβλίο του ο  Σάββας Λοϊζίδης κάνει λόγο για ίδρυση μυστικής επαναστατικής οργάνωσης και γράφει σχετικά (ό.π.π., σσ. 25-26): Τήν ἰδέαν τῆς ἱδρύσεως τῆς Μυστικῆς Ὀργανώσεως συνέλαβεν ἕνας δημοδιδάσκαλος, ἕνας ἀπό τούς ἐθναποστόλους δασκάλους τοῦ  ἀλυτρώτου Ἑλληνισμοῦ... ὁ Γεώργιος Καραγιάννης, πού διηύθυνε τότε τό δημοτικόν σχολεῖον Κυρηνείας... Οὗτος, μίαν ἡμέραν τῆς Ἀνοίξεως τοῦ 1930, μέ ἐπεσκέφθη συνοδευόμενος ἀπό ἄλλους δύο φίλους ἐκ τῆς ἰδίας πόλεως, τόν καθηγητήν τοῦ Γυμνασίου Θεόκλητον Σοφοκλέους καί τόν δικηγόρον Δωρόθεον Καρολίδην. Ἔβγαλεν ἀπό τήν τσέπην του ἕνα μικρόν εὐαγγέλιον, ἤναψεν ἕνα κεράκι καί μέ τρέμουσαν ἀπό συγκίνησιν φωνήν ἐδιάβασε τό κείμενον συντόμου ὅρκου... Αὐτό ἦτο τό ξεκίνημα τῆς πρώτης διά τήν Ἕνωσιν Μυστικῆς Ὀργανώσεως. Ἐν συνεχείᾳ  ἠρχίσαμεν τήν μύησιν γνωστῶν πατριωτικῶν στοιχείων καθ' ὅλην τήν Κύπρον...

Η ΕΡΕΚ, που ιδρύθηκε μετά την ίδρυση της ΕΟΚ (Εθνική Οργάνωσις Κύπρου, με απόλυτη σχεδόν εξάρτηση από την Κυπριακή Εκκλησία) δεν φαίνεται να είχε άλλη δημόσια διακήρυξη από εκείνη της 18ης Οκτωβρίου του 1931, την οποία υπέγραφαν οι: Ανδρέας Γαβριηλίδης, δικηγόρος, Αμμόχωστος, Αντώνης Οικονόμου, δημοσιογράφος, Λάρνακα, Αντώνης Γεωργιάδης, γιατρός, Γιαλούσα, Αργυρός Δρουσιώτης,  γυμνασιάρχης, Λεμεσός, Γεώργιος Φασουλιώτης, δημοσιογράφος, Λεμεσός, Ευαγόρας Παπανικολάου, δικηγόρος, Λευκωσία, Θεόκλητος Σοφοκλέους, γυμνασιάρχης, Κερύνεια, Θεοφάνης Τσαγγαρίδης, έμπορος, Λευκωσία, Ιωάννης Πηγασίου, γιατρός, Λευκωσία, Κώστας Ζαχαριάδης, παιδονόμος, Λευκωσία, Κώστας Πικής, έμπορος, Λευκωσία, Λεύκιος Ζήνων, δικηγόρος, Λεμεσός, Ξενοφών Κουμπαρίδης, καθηγητής, Ευρύχου, Πέτρος Αδαμίδης, έμπορος, Βαρώσια, Πίπης Κωνσταντινίδης, οδοντίατρος, Λευκωσία, Πολύκαρπος Ιωαννίδης, γραμματέας, Κερύνεια, Σάββας Λοϊζίδης, δικηγόρος, Λευκωσία, Στέλιος Κλυτίδης, δικηγόρος, Λευκωσία, Χρίστος Τραχωνίτης, παντοπώλης, Λευκωσία, Φώτης Γεωργιάδης, δικηγόρος, Πάφος και Αλέξανδρος Δημητρίου, έμπορος, Αμμόχωστος.

Ο Ξενοφών Κουμπαρίδης, σε ανέκδοτο χειρόγραφο κείμενό του γράφει ότι η ΕΡΕΚ περιελάμβανε στοιχεῖα δυναμικά καί ἁγνά ἀπό ὃλην τήν Κύπρον, τά ὁποῖα ἦσαν κατά τό πλεῖστον νέα εἰς τήν πολιτικήν ζωήν τοῦ τόπου...

Η από 10 άρθρα διακήρυξη της ΕΡΕΚ που κυκλοφόρησε στις 18 Οκτωβρίου 1931 είχε μεγάλη απήχηση στις μάζες των Ελλήνων της Κύπρου που εκαλούντο νά προσέλθουν εἰς τούς κόλπους της. Ωστόσο τα σκληρά δικτατορικά μέτρα που επιβλήθηκαν στην Κύπρο από την αποικιακή κυβέρνηση (Βλέπε Παλμεροκρατία) μετά την εξέγερση του Οκτωβρίου του 1931, δεν επέτρεψαν την παραπέρα πορεία της οργάνωσης αυτής. Το εκφραστικό όργανο της ΕΡΕΚ, η εφημερίδα Ἀδιάλλακτος, αν και προγραμμάτισε την πρώτη της έκδοση το Σάββατο, 24 Οκτωβρίου 1931, δεν μπόρεσε να εκδοθεί γιατί τα κείμενά της απορρίφθηκαν από την αγγλική λογοκρισία.