Εθνική Φρουρά
Η Εθνική φρουρά αποτελεί, από το 1964 κ.ε., τον στρατό της Κυπριακής Δημοκρατίας, στις τάξεις του οποίου όμως δεν υπηρετούν και Τουρκοκύπριοι όπως προνοείται από το Σύνταγμα. Αντίθετα, η ανάγκη δημιουργίας της Εθνικής φρουράς παρουσιάστηκε μετά τις Διακοινοτικές Ταραχές του 1963 όταν οι Τουρκύπριοι αποχώρησαν από τις τάξεις της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Κυπριακός Στρατός
Σύμφωνα με το άρθρο 129 του Συντάγματός της, η Δημοκρατία της Κύπρου έχει Κυπριακό Στρατό από 2.000 άνδρες, εκ των οποίων το 60% είναι Ελληνοκύπριοι και το 40% Τουρκοκύπριοι, χωρίς υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, η οποία μπορεί να επιβληθεί μόνο με κοινή συμφωνία του (Έλληνα) προέδρου και του (Τούρκου) αντιπροέδρου της Δημοκρατίας.
Το στρατιωτικό αυτό σώμα συνεστήθη το 1960, μετά την εγκαθίδρυση της ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας, με πρώτο υπουργό Άμυνας τον Τουρκοκύπριο Οσμάν Ορέκ. Μετά τις Διακοινοτικές Ταραχές (Δεκέμβριος του 1963 κ.ε.) οι Τουρκοκύπριοι στρατιώτες εγκατέλειψαν την υπηρεσία τους και αυτοεγκλωβίστηκαν, μαζί με τους λοιπούς ομοθρήσκους τους, στις τουρκικές συνοικίες των πόλεων και σε τουρκοκυπριακά χωριά, που μετετράπησαν σε γκέτο, απ’ όπου στην αρχή δρούσαν ένοπλα κατά των Ελληνοκυπρίων και στη συνέχεια απομονώθηκαν.
Ήδη από το 1962 πέρα από τη δράση και την εκπαίδευση της Τουρκοκυπριακής ΤΜΤ, ομάδες εθελοντών Ελληνοκυπρίων άρχισαν να εξοπλίζονται επίσης, και να εκπαιδεύονται μυστικά τα βράδια, προς αντιμετώπιση του ενδεχομένου επίθεσης με βάση το λεγόμενο σχέδιο Ακρίτας. Την μυστική αυτή εκπαίδευση ανέλαβαν αξιωματικοί του Κυπριακού Στρατού, που στην πλειονότητά τους ήταν πρώην αντάρτες της ΕΟΚΑ. Όταν τον Δεκέμβριο του 1963 ξεκίνησαν οι συγκρούσεις που κλιμακώθηκαν σε όλες τις πόλεις το 1964, οργανωμένες αλλά πρόχειρα εκπαιδευμένες ομάδες Ελληνοκυπρίων ενεπλάκησαν, σε συνεργασία με τα ελληνοκυπριακά μέλη του Κυπριακού Στρατού και της Αστυνομίας - Χωροφυλακής. Οι πρώτες αυτές ομάδες, που όλα τους τα μέλη ήταν εθελοντές, ονομάστηκαν Εθνική φρουρά ή Εθνοφρουρά.
Μέσα στο 1964 η Εθνική φρουρά νομιμοποιήθηκε από την κυπριακή κυβέρνηση, στελεχώθηκε από Ελλαδίτες αξιωματικούς που έφθασαν μυστικά στην Κύπρο, καθιερώθηκε η υποχρεωτική θητεία σ' αυτήν, ενώ Ελλαδίτης εν αποστρατεία στρατηγός ανέλαβε την αρχηγία του σώματος. Δημιουργήθηκε τότε και το Γενικό Επιτελείο Εθνικής φρουράς (ΓΕΕΦ), ενώ ο στρατηγός Γεώργιος Γρίβας - Διγενής επανήλθε στην Κύπρο στις 9 Ιουνίου 1964 και λίγο αργότερα ανέλαβε ως αρχηγός της Ανωτάτης Στρατιωτικής Διοικήσεως Αμύνης Κύπρου (ΑΣΔΑΚ).
Για ένα διάστημα (β' μισό του 1964) οι κανονικά και υποχρεωτικά πλέον φαντάροι που κατατάσσονταν στην Εθνική Φρουρά υπηρετούσαν μαζί με τους από το 1962/ 63 εθελοντές, και μαζί με τους εξ Ελλάδος αξιωματικούς αντιμετώπισαν μεταξύ άλλων και την πρώτη σοβαρή στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας που εκδηλώθηκε με αεροπορικές επιθέσεις στην περιοχή της Τηλλυρίας και του Ξερού τον Αύγουστο του 1964. Σταδιακά τα εθελοντικά μέλη της Εθνικής Φρουράς απολύονταν ή και κατατάσσονταν για κανονική θητεία, που είχε οριστεί σε 18μήνες. Από το 1965, στην Εθνική Φρουρά υπηρετούν όσοι καλούνται, σύμφωνα με τον σχετικό νόμο, για κανονική στρατιωτική θητεία.
Η άφιξη της ελληνικής μεραρχίας
Το 1964, ύστερα από μυστική συμφωνία των κυβερνήσεων Ελλάδας και Κύπρου, οργανώθηκε και εκτελέστηκε με επιτυχία το σχέδιο αποστολής στην Κύπρο μιας ολόκληρης μεραρχίας ελληνικού στρατού, πλήρως εξοπλισμένης με δύναμη πυρός ενός σώματος στρατού. Η άφιξη της μεραρχίας ολοκληρώθηκε μέσα στο 1965, με πλήρη μυστικότητα και βέβαια κατά παράβαση των Συνθηκών του 1960. Ανώτατοι, ανώτεροι και κατώτεροι αξιωματικοί, καθώς και μόνιμοι υπαξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού, στελέχωσαν τότε την κυπριακή Εθνική Φρουρά, της οποίας και ανέλαβαν την οργάνωση και την εκπαίδευση. Η μεραρχία παρέμεινε στην Κύπρο μέχρι το τέλος του 1967, οπότε η ελληνική χούντα, που στο μεταξύ κατέλαβε την εξουσία στην Ελλάδα, την απέσυρε από το νησί, ύστερα από τελεσιγραφική αξίωση της Τουρκίας και με αμερικανική παρέμβαση κατά τη διάρκεια της λεγόμενης συνάντησης του Έβρου. Μαζί με τη μεραρχία ανεκλήθη και ο στρατηγός Γρίβας.
Ωστόσο, κατά το διάστημα αυτό (1964 - 1967) επιτελέσθηκε σημαντικό έργο. Η Εθνική Φρουρά οργανώθηκε στα πρότυπα του Ελληνικού Στρατού, ενώ κατασκευάστηκαν και σημαντικά οχυρωματικά έργα που κάλυψαν όλα σχεδόν τα παράλια της Κύπρου. Μετά την αποχώρηση της μεραρχίας, παρέμειναν ως αποσπασμένοι στην κυπριακή Εθνική Φρουρά Ελλαδίτες αξιωματικοί τόσο στην ανώτατη ηγεσία της, όσο και στις λοιπές οργανικές της θέσεις.
Πραξικόπημα - εισβολή
Παρά το ότι η Εθνική Φρουρά υπάγεται στο υπουργείο Αμύνης της Κυπριακής Δημοκρατίας και αποτελεί όργανο του κυπριακού κράτους, ωστόσο κατά το διάστημα μετά το 1967 και μέχρι το καλοκαίρι του 1974, κατέστη όργανο της ελληνικής στρατιωτικής χούντας μέσω των Ελλαδιτών αξιωματικών που την διοικούσαν και Ελληνοκυπρίων αξιωματικών και εφέδρων αξιωματικών πιστών στο στρατιωτικό καθεστώς των Αθηνών. Τα στρατόπεδα της Εθνικής Φρουράς κατέστησαν άντρα απροκάλυπτης προπαγάνδας κατά της κυπριακής κυβερνήσεως και του προέδρου Μακαρίου ειδικότερα, ενώ μετά το 1972 παρείχαν τεράστια ποικίλη βοήθεια στην τρομοκρατική οργάνωση ΕΟΚΑ Β΄ που ίδρυσε ο στρατηγός Γρίβας. Επίσης, ενισχυόταν η ΕΟΚΑ Β΄ από την Εθνική Φρουρά και με τροφοδοσία όπλων και πυρομαχικών. Στις αρχές του 1974 δημιουργήθηκε, για τους πιο πάνω λόγους, σοβαρότατο θέμα περί της Εθνικής Φρουράς. Η κυπριακή κυβέρνηση εξήγγειλε, λίγο αργότερα, διάφορα μέτρα προς εξυγίανση της Εθνικής Φρουράς, μεταξύ δε αυτών ήταν η ελάττωση της στρατιωτικής θητείας, ενώ ο πρόεδρος Μακάριος ζήτησε επίσημα από το καθεστώς των Αθηνών να ανακαλέσει τους αποσπασμένους στην Εθνική Φρουρά Ελλαδίτες αξιωματικούς στο πλαίσιο της γνωστής επιστολής του προς Γκιζίκη. Οι τελευταίοι δρούσαν στην Κύπρο σε στενότατη συνεργασία με την ΕΟΚΑ Β΄ και ανέπτυσσαν πρωτοφανείς αντικυβερνητικές δραστηριότητες που περιελάμβαναν και εγκληματικές ενέργειες. (Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος- Αρχείο ΡΙΚ)
Όταν τον Ιούλιο του 1974 το στρατιωτικό καθεστώς των Αθηνών αποφάσισε τη διενέργεια του πραξικοπήματος κατά του προέδρου Μακαρίου, χρησιμοποίησε ως εκτελεστικό όργανο την Εθνική Φρουρά. Έτσι, από τις 15 μέχρι τις 19 Ιουλίου του 1974, η Εθνική Φρουρά υπό τη διοίκηση Ελλαδιτών αξιωματικών, κατέλυσε τη δημοκρατία στην Κύπρο και επέβαλε ένα στρατοκρατικό καθεστώς. Η σύγκρουσή της με τις δυνάμεις που υποστήριζαν τον πρόεδρο Μακάριο αλλά και με το σύνολο σχεδόν του ελληνικού κυπριακού λαού, εξουθένωσε την Εθνική Φρουρά σε τέτοιο βαθμό, ώστε πολύ λίγα πράγματα μπορούσε να πράξει από τις 20 Ιουλίου του 1974 κ.ε., όταν τουρκικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Κύπρο με αφορμή την κατάλυση της συνταγματικής τάξης και με πρόφαση την προστασία των Τουρκοκυπρίων.
Κατά τις δυο φάσεις της τουρκικής εισβολής (20 - 23 Ιουλίου 1974 και 14 -19 Αυγούστου 1974), η Εθνική Φρουρά βρέθηκε για πρώτη φορά μπροστά στο υπέρτατο καθήκον της, την προστασία της Κύπρου, και δεν μπόρεσε να επιτελέσει το καθήκον αυτό, για το οποίο ακριβώς είχε ιδρυθεί.
(Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος -Αρχείο ΡΙΚ).
Μέσα σε συνθήκες διχασμού του λαού, με μια ανίκανη πολιτική και στρατιωτική ηγεσία που προήλθε από το πραξικόπημα, με πλήρη σύγχυση αλλά και διάσπαση εξαιτίας του πραξικοπήματος, η Εθνική Φρουρά μαζί με τους εφέδρους που είχαν κληθεί και επιστρατευθεί, και με ολόκληρο τον ελληνοκυπριακό πληθυσμό, αντιμετώπισε την τουρκική επίθεση και υπέστη συντριπτική ήττα.
(Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος -Αρχείο ΡΙΚ)
Από την δική του πλευρά, το στρατιωτικό καθεστώς των Αθηνών που είχε διατάξει την εκτέλεση του πραξικοπήματος, αποδείχτηκε το ίδιο ανίκανο και δεν μπόρεσε να προσφέρει καμιά βοήθεια στην ανυπεράσπιστη Κύπρο. Ιδίως κατά τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής, τα τουρκικά στρατεύματα προέλαυναν σχεδόν εντελώς ανενόχλητα για να καταλάβουν το 38% περίπου του κυπριακού εδάφους. Η μεγαλύτερη τραγωδία που γνώρισε η Κύπρος στη νεότερη ιστορία της, είχε επιτελεστεί. Η Εθνική Φρουρά όχι μόνο δεν μπόρεσε να εμποδίσει την τραγωδία αυτή, αλλά συνέβαλε κιόλας στην επιτέλεσή της με τη διενέργεια του καταστροφικού πραξικοπήματος.
Αναδιοργάνωση: Μετά τη μεταπολίτευση στην Ελλάδα και την επιστροφή του προέδρου Μακαρίου στην Κύπρο, άρχισε το έργο της αναδιοργάνωσης της Εθνικής Φρουράς που είχε σχεδόν διαλυθεί. Στο έργο αυτό συνέβαλαν σε πολύ μεγάλο βαθμό και οι εξ Ελλάδος αξιωματικοί που αντικατέστησαν εκείνους που είχαν, λίγο πιο πριν, αναμειχθεί στο πραξικόπημα. Στα λίγα χρόνια που ακολούθησαν, η Εθνική Φρουρά κατέστη υπολογίσιμη αξιόμαχη δύναμη, με υψηλό βαθμό εκπαίδευσης. (Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος -Αρχείο ΡΙΚ)
Αριθμητικά στοιχεία για την Εθνική φρουρά: Η δύναμη της Εθνικής Φρουράς κατά το 1980 υπολογιζόταν σε 10.000 άνδρες (σύνολο στρατιωτικού προσωπικού). Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών Λονδίνου (ΔΙΣΜ), The Military Balance 1985 - 1986, που θεωρείται εγκυρότατη, η δύναμη της Εθνικής Φρουράς παρουσιαζόταν αναλυτικά ως εξής:
Στρατός: 10.000
1 Τεθωρακισμένο Τάγμα
2 Αναγνωριστικά / Μηχανοποιημένα Τάγματα Πεζικού
20 Τάγματα Πεζικού
8 Μοίρες Πυροβολικού
8 Μονάδες Υποστηρίξεως
Άρματα Μάχης:
8 Τ-34
Τεθωρακισμένα Μαχητικά Οχήματα:
8 VAB - VCI (αναγνωριστικά)
120 ΕΕ - 9 Κασκαβέλ (αναγνωριστικά)
20 τεθωρακισμένα οχήματα - Μάρμον Χάρρινγκτον (σε εφεδοεία)
66 τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού τύπου VAB-VTT
17 τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού τύπου BTR – 50
Πυροβόλα:
130 τύπου Μ - 1942 76 χιλ., Μ - 1944 100 χιλ., Μ - 101 105χιλ. και 25 (88 χιλ.)
How: 4 Μ - 116Α1 76 χιλ. pack, Μ - 56 105 χιλ. Pack
Γιουγκοσλαβικούς πολυεκτοξευτήρες πυραύλων YMRL- 52 128 χιλ.
Όλμοι: τύπου Μ-41 / 42 82 χιλ.
Αντιαρματικά: RCL: Μ 18 57 χιλ., Μ-40 106 χιλ.
Αεροπορική άμυνα: Πυροβόλα: 100 Μ - 55 20 χιλ., 40 χιλ. και 3 - 7 - ιντσών (94 χιλ.)
Πυραύλους Εδάφους - Αέρος: SAM – 7
Αεροπορική πτέρυγα:
2 μικρά περιπολικά αεροσκάφη
12 μικρά αεροσκάφη τύπου L - 21A Super Cub
2 ελικόπτερα: 1 ΑΒ - 47G, 1 FH – 1100
Εφεδρείες:
60.000 (30.000 σε άμεση κλήση, 30.000 σε δεύτερη γραμμή)
Παραστρατιωτικές Δυνάμεις:
3.000 Ένοπλη Αστυνομική Δύναμη
1 περιπολική λέμβος 96 τόννων
1 Islander ελαφρύ μεταφορικό αεροσκάφος
Όπως επεσήμανε το Κυπριακό Κέντρο Στρατηγικών Μελετών (ΚΥΚΕΣΜ), με βάση τα στοιχεία του ΔΙΣΜ, η κάποια βελτίωση που παρατηρήθηκε τα τελευταία χρόνια στον εξοπλισμό της Εθνικής φρουράς συνεχίστηκε και κατά το 1985, κυρίως με την ενίσχυση του πυροβολικού με νέα πυροβόλα και με τη δημιουργία μιας νέας Μοίρας. Πρόσθετε όμως ότι παρά τη σχετική βελτίωση στο θέμα της αντιμετώπισης της τουρκικής απειλής στη ξηρά, πολλά προβλήματα εξακολουθούσαν να υπάρχουν στην αντιμετώπιση της απειλής από τον αέρα και τη θάλασσα.
Κατά τα επόμενα χρόνια υπήρξε σημαντικότατη αναβάθμιση της Εθνικής Φρουράς, της οποίας μεν η αριθμητική δύναμη σε κληρωτούς (ανάλογη φυσικά του πληθυσμού της Κύπρου) δεν είχε τόσο μεγάλες διαφοροποιήσεις, αλλά δημιουργήθηκαν θεσμοί όπως η πρόσληψη και υπηρεσία των ΕΠΥ (=Εθελοντές Πενταετούς Υπηρεσίας)), ενώ επί εθελοντικής βάσεως στρατεύθηκαν και γυναίκες. Γυναίκες προσελήφθησαν από τον Απρίλιο του 1990 κ.ε. ως υπαξιωματικοί ύστερα από φοίτηση σε σχολές υπαξιωματικών στην Ελλάδα. Από το 1992 προσελήφθησαν και γυναίκες για φοίτηση σε αντίστοιχες σχολές αξιωματικών και από το 1996 (οπότε αποφοίτησαν οι πρώτες) υπηρετούν και γυναίκες αξιωματικοί. Οι γυναίκες αποτελούν περίπου το 4% των αξιωματικών της Εθνικής Φρουράς και το 22% των υπαξιωματικών.
Εκεί όπου υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική αναβάθμιση ήταν στον τομέα των εξοπλισμών και στον τομέα της εκπαίδευσης, συνεπώς και σ’ αυτό τούτο το αξιόμαχο της Δύναμης. Αποκτήθηκαν σύγχρονα οπλικά συστήματα, περιλαμβανομένων και πυραυλικών (όπως το ιταλικό Aspide), αυξήθηκε και ποσοτικά και ποιοτικά ο αριθμός των αρμάτων μάχης αλλά και ο αντιαρματικός εξοπλισμός, αποκτήθηκαν ελικόπτερα και έγινε εισαγωγή και χρήση σύγχρονων τεχνολογικών μεθόδων. Παράλληλα, στελέχη της Εθνικής Φρουράς εκπαιδεύονται ή και φοιτούν σε στρατιωτικές σχολές στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες.
Ωστόσο τα διεθνή δεδομένα και οι διάφορες αντιδράσεις της Τουρκίας και άλλων, δεν επιτρέπουν την ενίσχυση της Εθνικής Φρουράς, κατ’ ακολουθίαν και της αμυντικής ικανότητας της Κύπρου, πέραν ενός ορίου. Χαρακτηριστικότερη και πλέον κραυγαλέα υπήρξε η περίπτωση της αγοράς (από την κυβέρνηση Γλαύκου Κληρίδη) του ρωσικού πυραυλικού συστήματος γνωστού ως S 300. Παρά το ότι η αγορά έγινε, οι διεθνείς πιέσεις δεν επέτρεψαν τη μεταφορά και εγκατάσταση των πυραύλων αυτών στην Κύπρο – εγκαταστάθηκαν τελικά στην Κρήτη. Εντούτοις η Εθνική Φρουρά, με συνεχή εκπαίδευση τόσο των κληρωτών όσο και των εφέδρων, αλλά και την απόκτηση σύγχρονων μέσων, είναι σήμερα μία αξιόμαχη δύναμη.
Δόγμα Ενιαίου Αμυντικού Χώρου
Στις 16 Οκτωβρίου 1993 ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Ανδρέας Παπανδρέου και ο πρόεδρος της Κύπρου Γλαύκος Κληρίδης αποφασίζουν στην Αθήνα τη δημιουργία του Δόγματος του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Ελλάδας και Κύπρου, διά του οποίου επιδιώχθηκε η ενίσχυση των ελληνικών και κυπριακών στρατιωτικών δυνατοτήτων σε ολόκληρο τον ενιαίο αμυντικό χώρο Θράκης – Αιγαίου – Κύπρου. Ο τότε ‘Ελληνας πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου δέσμευσε εξάλλου την Ελλάδα στο να θεωρεί ως αιτία πολέμου (casus belli) την οποιαδήποτε τουρκική απόπειρα προέλασης στο ελεύθερο τμήμα της Κύπρου.
Στο πλαίσιο του «Δόγματος» η Κύπρος, από δικής της πλευράς, δημιούργησε:
- την αεροπορική βάση «Ανδρέας Παπανδρέου» στην Πάφο,
- τη ναυτική βάση «Ευάγγελος Φλωράκης» στο Μαρί,
- καθώς και διάφορα άλλα έργα, ενώ εγκαταστάθηκαν και νέα συστήματα ραντάρ.
Στο πλαίσιο της στρατιωτικής συνεργασίας Κύπρου και Ελλάδας, πραγματοποιήθηκε και σειρά ετήσιων και άλλων μεγάλης κλίμακας ασκήσεων, με τη συμμετοχή και ελληνικών πολεμικών πλοίων και αεροσκαφών. Στις 25 Σεπτεμβρίου 1995, για πρώτη φορά μετά το 1974, ελληνικά πολεμικά αεροσκάφη συμμετέχουν στην ετήσια άσκηση της Εθνικής Φρουράς, στο πλαίσιο του ενιαίου αμυντικού δόγματος. Οι ασκήσεις αυτές, κατά τη δεκαετία του 1990, προκαλούσαν την αντίδραση της Τουρκίας.
Στις 16 Ιουνίου 1998, τέσσερα Ελληνικά F16 και ένα μεταγωγικό C-130, προσγειώθηκαν για πρώτη φορά, στην Αεροπορική Βάση της Πάφου.Τα μαχητικά, στεγάστηκαν στα καταφύγια τα Βάσης, προτού αναχωρήσουν για τις βάσεις τους στην Κρήτη.Σε δηλώσεις του, ο τότε Υπουργός Άμυνας, Γιαννάκης Ομήρου, ανέφερε ότι η ενέργεια αυτή εντασσόταν στα πλαίσια της υλοποίησης του Δόγματος του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Κύπρου-Ελλάδας, ενώ ταυτόχρονα απέδειξε και την επιχειρησιακή ετοιμότητα της Αεροπορικής Βάσης της Πάφου.
Παράλληλα με τα πιο πάνω γεγονότα, βρισκόταν σε εξέλιξη η άσκηση «Θαλασσόλυκος», εκ μέρους της Τουρκίας. Η άσκηση διήρκεσε ολόκληρο τον μήνα Ιούνιο, στην θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κύπρου, Τουρκίας και Ρόδου. Στα πλαίσια του «Θαλασσόλυκου», στις 17 Ιουνίου κατέπλευσαν στα λιμάνια της Αμμοχώστου και της Κερύνειας, σκάφη του τουρκικού πολεμικού στόλου. Συγκεκριμένα, έφτασαν υποβρύχια και φρεγάτες, με τον κατάπλου των σκαφών να συνοδεύεται από επισκέψεις του κοινού, αλλά και εκδηλώσεις.
Η προσγείωση των Ελληνικών μαχητικών αεροσκαφών στην Πάφο, θορύβησε την Τουρκία, η οποία ως εγγυήτρια δύναμη, προειδοποίησε ότι θα λάβει όλα τα μέτρα που θα προκαλέσει αυτή η ενέργεια. Το Τουρκικό ΥΠΕΞ χαρακτήρισε την ενέργεια αυτή ως άκρως ανησυχητική και προκλητική, ενώ προσέβαλλε και την εμπιστοσύνη και την σταθερότητα στο νησί και στην περιοχή. Απειλή για την ειρήνη και την σταθερότητα, χαρακτήρισε την ενέργεια και ο Τ/κ ηγέτης, Ραούφ Ντενκτάς. Στο ίδιο μήκος κύματος, εξέπεμψε και ο Αμερικανός Πρόεδρος, Μπιλ Κλίντον, ο οποίος χαρακτήρισε ως «ενέργειες που αυξάνουν την ένταση στην Κύπρο και περιπλέκουν το έργο των ΗΠΑ, για να βοηθήσουν στην προώθηση λύσης».
Ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Χρίστος Στυλιανίδης, χαρακτήρισε την αντίδραση της Άγκυρας ως μή σοβαρή, λέγοντας ότι είναι «τραγελαφικό, η εγγυήτρια χώρα, η οποία κατέλυσε την ενότητα του Κυπριακού Κράτους να ζητεί από την Κυπριακή Δημοκρατία και να της κάνει νουθεσίες για τα κυριαρχικά της δικαιώματα».
Ως αντίποινα η Τουρκία έστειλε τρία μαχητικά τα οποία διανυχτέρευσαν στις 18 Ιουνίου στο κατεχόμενο αεροδρόμιο του Λευκονοίκου, ενώ άλλα παραβίασαν το FIR Λευκωσίας. Ο Τούρκος ΥΠΕΞ προειδοποίησε πως «οτιδήποτε γίνεται για να προκαλέσει ή να εξασθενήσει την δίκαιη υπόθεση των Τ/κ, θα τύχει της δέουσας απάντησης από την Τουρκία», ενώ χαρακτήρισε ως «απ’ ευθείας απειλή, όχι μόνο για τους Τ/κ, αλλά και για την Τουρκία», την προσγείωση των ελληνικών μαχητικών στην Πάφο. Την ίδια ώρα, και ο Τούρκος Πρωθυπουργός, Μεσούτ Γιλμάζ, δήλωνε ότι, αν κλιμακωθεί η ένταση, αυτοί που θα υπέφεραν, θα ήταν οι Ελληνοκύπριοι. Όπως ανέφερε, μάλιστα, θα καλούσε την Βρετανία, ως εγγυήτρια δύναμη, να αναλάβει πρωτοβουλίες για αποτροπή της στρατιωτικής έντασης στο νησί.
Ευρωπαϊκή Ένωση: Ύστερα από απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Ελσίνκι (Δεκέμβριος, 1999) για στρατιωτική συνεργασία και των υποψηφίων για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση χωρών, η Κύπρος υπέβαλε τη δική της συνεισφορά στο ευρωπαϊκό στρατιωτικό δυναμικό την 21η Νοεμβρίου 2000 στις Βρυξέλλες. Έθεσε στη διάθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης:
- ένα λόχο Γενικών Μεταφορών (174 άντρες μαζί με μέσα υποστήριξης)
- ένα Σύστημα Αναγνώρισης – Επιτήρησης μη επανδρωμένων αεροχημάτων (μεσαίου ύψους)
- μέσα έρευνας και διάσωσης, και
- την υποδομή στην επικράτεια της Κύπρου (αεροπορική βάση, τρία λιμάνια, δίκτυο θαλάσσιας και εναέριας επιτήρησης, επικοινωνίες, υπηρεσίες).
Συνεισέφερε ακόμη ένα Τμήμα Υγειονομικού, πλήρως εξοπλισμένο και αυτοκινούμενο.
Μετά την εισδοχή της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Μάιος, 2004) η Κυπριακή Δημοκρατία εκπροσωπείται και σε διάφορα στρατιωτικά ευρωπαϊκά όργανα, όπως στη Στρατιωτική Επιτροπή (EUMC) που αποτελείται από τους αρχηγούς άμυνας των χωρών – μελών, επίσης με στρατιωτικό εκπρόσωπο (MILREP) στις Βρυξέλλες, καθώς επίσης εκπροσωπείται και στο Στρατιωτικό Επιτελείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUMS). Η Κύπρος μετέχει επίσης σε 4 από τις 18 Ομάδες Εργασίας (ECAP Project Groups) τις σχετικές με θέματα κάλυψης ελλείψεων των στρατιωτικών δυνάμεων της Ευρώπης.
Άλλα στοιχεία: Η θητεία στην Εθνική Φρουρά είναι 25μηνη. Όλοι οι πολίτες της Δημοκρατίας που έχουν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας τους μέχρι και το 50ό έτος της ηλικίας τους, υπέχουν υποχρέωση υπηρεσίας στην Εθνική Φρουρά, με εξαιρέσεις τις οποίες καθορίζει η νομοθεσία. Η κλήση των στρατευσίμων ενεργείται με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, που δημοσιεύεται στην επίσημη εφημερίδα της Δημοκρατίας.
Ο διοικητής, ο υποδιοικητής και οι αξιωματικοί της Δυνάμεως διορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο, το οποίο, σύμφωνα με τον νόμο, μπορεί να προσλάβει και με συμβόλαιο πρόσωπο μη πολίτη της Δημοκρατίας ως διοικητή της Εθνικής Φρουράς ή αξιωματικό της.
Πέρα από το καθαρά στρατιωτικό της έργο, η Εθνική Φρουρά επιδεικνύει επίσης άλλες δραστηριότητες, όπως η παροχή βοήθειας στην καταπολέμηση πυρκαγιών, την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών κλπ.
Κατά τη δεκαετία 1985-1995 συνεχείς ήταν οι προσπάθειες για ενίσχυση, ενδυνάμωση και εκσυγχρονισμό της Εθνικής Φρουράς, προκειμένου η δύναμη αυτή να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τυχόν προσπάθεια προέλασης των τουρκικών δυνάμεων κατοχής. Διακηρυγμένη πολλές φορές θέση όλων των κυβερνήσεων της Δημοκρατίας, είναι ότι θα πρέπει να εξευρεθεί ειρηνική λύση του Κυπριακού προβλήματος, στο πλαίσιο μάλιστα της προσπάθειας για μια τέτοια λύση έγινε και επίσημη πρόταση εκ μέρους της Κύπρου ακόμη και για διάλυση της Εθνικής Φρουράς και αποστρατικοποίηση του νησιού, με προϋπόθεση βέβαια και την απόσυρση των τουρκικών δυνάμεων που κατέχουν το βόρειο τμήμα της Κύπρου από το καλοκαίρι του 1974. Στην πρόταση αυτή, την οποία μάλιστα ο πρόεδρος Κληρίδης έκανε το 1994 και από το πιο επίσημο βήμα, εκείνο της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, δεν υπήρξε η ανάλογη ανταπόκριση εκ μέρους της Τουρκίας. Τόσο δε η Τουρκία όσο και η ηγεσία των Τουρκοκυπρίων, συχνά διαμαρτύρονται επειδή η Εθνική Φρουρά συνεχώς ενισχύεται και καθίσταται όλο και περισσότερο αξιόμαχη δύναμη.
Η θέση της κυβέρνησης της Δημοκρατίας είναι ότι υπό τις αναγκαίες προϋποθέσεις, η Εθνική Φρουρά μπορεί ακόμη και να διαλυθεί, ενόσω όμως υπάρχει η άμεση τουρκική απειλή, η Εθνική Φρουρά εξ ανάγκης θα πρέπει να ενισχύεται και να εκσυγχρονίζεται.
Ενίσχυση και εκσυγχρονισμός: Κατά τη δεκαετία 1985-1995, η Εθνική Φρουρά εφοδιάστηκε με αξιόλογο πολεμικό υλικό, ιδίως για τα όπλα του Πεζικού, του Πυροβολικού, των Τεθωρακισμένων, των Διαβιβάσεων κλπ. Ο εκσυγχρονισμός των οπλικών συστημάτων της δύναμης συνεχίστηκε και κατά τα επόμενα χρόνια. Το σύγχρονο αυτό υλικό περιελάμβανε τόσο ατομικό οπλισμό όσο και την απόκτηση νέων τύπων αρμάτων, τεθωρακισμένων και άλλων οχημάτων, όσο και όπλων και οπλικών συστημάτων πυροβολικού. Πυραυλικά αλλά και άλλα σύγχρονα οπλικά συστήματα αποκτήθηκαν επίσης από την Εθνική Φρουρά, και ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε σε οπλισμό προς αντιμετώπιση αρμάτων και οπλισμό προς αντιμετώπιση αεροπορικών επιθέσεων(όπως είναι γνωστό, οι τουρκικές δυνάμεις κατοχής διαθέτουν στην Κύπρο γύρω στα 300 σύγχρονα άρματα μάχης, ενώ έχουν και την άμεση υποστήριξη της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας).
Παράλληλα, συνεχείς είναι και οι προσπάθειες για καλύτερη εκπαίδευση των ανδρών της Εθνικής Φρουράς, ιδίως επί των συγχρόνων οπλικών συστημάτων. Η αγορά, επίσης, ελικοπτέρων, καθώς και η εισαγωγή (από το 1995) του θεσμού των Εθελοντών Πενταετούς Υπηρεσίας (Ε.Π.Υ.) στοχεύουν ακριβώς στην αύξηση του αξιόμαχου της Εθνικής Φρουράς, όπως και η φοίτηση Κυπρίων νέων στη Σχολή Ευελπίδων της Ελλάδος. Η πρόσληψη ανδρών για πενταετή, με συμβόλαιο, υπηρεσία στην Εθνική Φρουρά (Ε.Π.Υ.) είναι ένας καινούργιος θεσμός. Οι άνδρες που προσλαμβάνονται, προέρχονται τόσο από την Κύπρο όσο και από την Ελλάδα.
Η Εθνική Φρουρά διαθέτει (2008) μεταξύ άλλων:
- Μέσου τύπου άρματα Τ-80 ρωσικής κατασκευής
- Άρματα τύπου ΑΜΧ 80 Β 2 γαλλικής κατασκευής
- Τεθωρακισμένα αμφίβια οχήματα τύπου ΒΜΡ – 3 ρωσικής κατασκευής
- Ερπυστριοφόρα οχήματα μεταφοράς προσωπικού τύπου «Λεωνίδας» ελληνικής κατασκευής
- Τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού VAB γαλλικής κατασκευής
- Οχήματα και όλμους ACMAT γαλλικής κατασκευής
- Ρυμουλκούμενα πυροβόλα 105 χιλ. Γιουγκοσλαβικής κατασκευής και 155 χιλ. γαλλικής κατασκευής
- Αυτοκινούμενα πυροβόλα 155 χιλ. επί ερπυστριοφόρων οχημάτων ΑΜΧ 13 γαλλικής κατασκευής
- Πολλαπλούς εποχούμενους εκτοξευτές ρουκετών 122 χιλ. ρωσικής κατασκευής
- Συστοιχίες κατευθυνομένων βλημάτων τύπου EXOSET
- Ρυμουλκούμενα τρίδυμα αντιαεροπορικά πυροβόλα 20 χιλ.
- Αντιαεροπορικούς πυραύλους τύπου MISTRALεπί οχημάτων τύπου P/G γαλλικής κατασκευής
- Πυραύλους τύπου ASPIDE και αντιαεροπορικά πυροβόλα τύπου OERLICON ιταλικής κατασκευής
- Αντιαρματικά τύπου MILAN γαλλο-γερμανικής κατασκευής, επί τροχοφόρων τεθωρακισμένων οχημάτων τύπου JARARAKA βραζιλιάνικης κατασκευής
- Αντιαρματικούς πυραύλους ΗΟΤ γαλλικής κατασκευής επί τροχοφόρων τεθωρακισμένων οχημάτων τύπου VAB επίσης γαλλικής κατασκευής.
Με σύγχρονο ατομικό οπλισμό είναι εξοπλισμένα και τα πεζοπόρα τμήματα της Εθνικής Φρουράς όπως, για παράδειγμα, τα πολυβόλα FNP 90 βελγικής κατασκευής.
Το 2020 η Εθνική Φρουρά της Κύπρου παρουσιάζει την πιο κάτω εικόνα:
| ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΤΡΑΤΟΥ ΞΗΡΑΣ | |
|---|---|
| Προσωπικό | 10.350 |
| Σώματα Στρατού | 1 |
| Μεραρχίες | 2ΠΖ |
| Ταξιαρχίες | 2 ΤΘ, 1 Μ/Κ ΠΖ (ΕΛΔΥΚ), 3 ΠΖ |
| Δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων | 1 Σύνταγμα Καταδρομών |
Στρατιωτικός εξοπλισμός.
| ΑΡΜΑ ΜΑΧΗΣ | ΜΟΝΑΔΕΣ | ΣΧΟΛΙΑ |
|---|---|---|
| T-80U / UK | 27/4 | |
| M-48A5 | 82 | ΕΛΔΥΚ |
| ΑMΧ-30Β2 | 52 | |
| ΑMΧ-30 | 61 |
| TΟΜΠ/TOMA | ΜΟΝΑΔΕΣ | ΣΧΟΛΙΑ |
|---|---|---|
| ΒΜP-3 | 43 | ΤΟΜΑ |
| ΕΕ-9 Cascavel | 126 | ΤΟΜΑ |
| ΕΕ-3 Jararaka | 15 | MILAN |
| VAB VCAC | 18 | HOT-2 |
| Λεωνίδας ΙΙ | 145 | 99 της ΕΛΔΥΚ |
| Λεωνίδας Ι | 16 | |
| VAB VTT | 95 | 27 με όλμο Ε-44 (81mm) |
| ΜΟ-120ΡΤ61 | 12 | Ρυμουλκά όλμου |
| VAB VC1 | 27 |
| ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟ | ΜΟΝΑΔΕΣ | ΣΧΟΛΙΑ |
|---|---|---|
| ΠΥΡΑΥΛΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ | ||
| BM-21 Grad (4x122 mm) | 4 | |
| M-63 Plamen (32x128 mm) | 24 | |
| AΥΤΟΚΙΝΟΥΜΕΝΑ | ||
| Μ-110Α2 (203mm) | 8 | |
| Μ-107 (175mm) | 12 | |
| Zuzana (155mm) | 12 | |
| Mk3F (155mm) | 12 | |
| ΡΥΜΟΥΛΚΟΥΜΕΝΑ | ||
| TR-F1 (155mm) | 2 | |
| M-114 (155mm) | 12 | |
| M-56 (105mm) | 72 | |
| M-1944 (100mm) | 20 | |
| ΑΝΤΙΑΕΡΟΠΟΡΙΚΑ | ||
| Tor-M1 | 6 | |
| Skyguard | 12 | με 24x4 Aspide |
| Atlas | 12 | 12x2 Mistral |
| Mistral | 18 | |
| GDF-005 (2x35mm) | 24 | |
| M-55 (3x20mm) | 50 | |
| AΝΤΙΑΡΜΑΤΙΚΑ | ||
| Milan | 45 | |
| Apilas (112mm) | 1000 | |
| RPG-7V (85mm) | 1000 | |
| M-72A2 LAW (66mm) | ||
| M-40A1 (106mm) | 144 | ΠΑΟ |
| ΟΛΜΟΙ | ||
| ΜΟ-120ΡΤ61 (120mm) | 114 | |
| M2/M60 (107mm) | 26 | |
| E-44 (81mm) | 180 | |
| ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ | ΜΟΝΑΔΕΣ | ΣΧΟΛΙΑ |
|---|---|---|
| ΑΝΤΙΑΡΜΑΤΙΚΑ ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΑ | ||
| Mi-35P | 11 | |
| SA341L1 Gazelle (HOT-2) | 4 | |
| ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΑ SAR | ||
| AW-139 | 5 | σε παραγγελία |
| ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ | ||
| Bell 412EP/SP | 2 | |
| Bell 206L LongRanger III | 2 | |
| ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ | ||
| BN-2T Turbine Defender | 1 | |
| BN-2B1 Maritime Defender | 1 | |
| PC-9 | 1 | |
| NAYTIKO | ΜΟΝΑΔΕΣ | ΣΧΟΛΙΑ |
|---|---|---|
| ΠΕΡΙΠΟΛΙΚΑ | ||
| Esterel 32L | 1 | |
| ΔΗΛΟΣ | 1 | |
| Shaldag | 1 | |
| FAC-23 | 2 | |
| Plascoa | 1 | |
| SAB12 | 5 | |
| ΝΑΥΤΙΚΑ ΟΠΛΑ | ||
| ΜΜ-40 Exocet | 3 | Επάκτιες συστοιχίες |
Οι έφεδροι: Ένα άλλο σημαντικό πρόγραμμα ενίσχυσης της άμυνας της Κύπρου, στο οποίο δόθηκε επίσης έμφαση, είναι εκείνο της διατήρησης σε στρατιωτική ετοιμότητα πολλών χιλιάδων εφέδρων. Οι έφεδροι εκπαιδεύονται σε συστηματική βάση, ενώ έχει βελτιωθεί σημαντικά και ο ατομικός τους οπλισμός. Πέραν δε της κανονικής τους εκπαίδευσης, κάθε χρόνο πραγματοποιείται μεγάλη πολυήμερη άσκηση, με την ονομασία «Νικηφόρος», στην οποία παίρνουν μέρος τόσο μονάδες της Εθνικής Φρουράς όσο και μονάδες εφέδρων. Οι ετήσιες αυτές ασκήσεις απέδειξαν ότι η Εθνική Φρουρά, με την ενίσχυση και των εφέδρων της, έχει καταστεί ένας σύγχρονος και αξιόμαχος στρατός.
Υπουργοί Άμυνας Κυπριακής Δημοκρατίας
| Α/Α | Διατελέσαντες υπουργοί | Περίοδος | Κυβέρνηση |
|---|---|---|---|
| 1. | Οσμάν Ορέκ | 16 Αυγούστου 1960 - 23 Δεκεμβρίου 1963 | Κυβέρνηση Μακαρίου 1960 |
| 2. | Πολύκαρπος Γιωρκάτζης | 7 Απριλίου 1964 - 1 Νοεμβρίου 1968 | Κυβέρνηση Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ 1960 Κυβέρνηση Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ 1968 |
| 3. | 11 Δεκεμβρίου 1968 - 16 Ιουνίου 1972 | Κυβέρνηση Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ 1968 | |
| 4. | Γεωργιος Ιωαννίδης | 16 Ιουνίου 1972 - 15 Ιουλίου 1974 | Κυβέρνηση Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ 1968 Κυβέρνηση Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ 1973 |
| 5. | Νίκος Κόσιης | 8 Αυγούστου 1974 - 14 Ιανουαρίου 1975 | Κυβέρνηση Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ 1973 |
| 6. | Χριστόδουλος Βενιαμίν | 15 Ιανουαρίου 1975 - 6 Ιανουαρίου 1985 | Κυβέρνηση Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ 1973 Κυβέρνηση Σπύρου Κυπριανού 1977 Κυβέρνηση Σπύρου Κυπριανού 1978 Κυβέρνηση Σπύρου Κυπριανού 1983 |
| 7. | 7 Ιανουαρίου 1985 - 31 Ιουλίου 1985 | Κυβέρνηση Σπύρου Κυπριανού 1983 | |
| 8. | 1 Αυγούστου 1985 - 27 Φεβρουαρίου 1988 | Κυβέρνηση Σπύρου Κυπριανού 1983 | |
| 9. | 28 Φεβρουαρίου 1988 - 27 Φεβρουαρίου 1993 | Κυβέρνηση Γιώργου Βασιλείου 1988 | |
| 10. | 27 Φεβρουαρίου 1993 - 12 Νοεμβρίου 1997 | Κυβέρνηση Γλαύκου Κληρίδη 1993 | |
| 11. | 12 Νοεμβρίου 1997 - 27 Φεβρουαρίου 1998 | Κυβέρνηση Γλαύκου Κληρίδη 1993 | |
| 12. | 28 Φεβρουαρίου 1998 - 4 Ιανουαρίου 1999 | Κυβέρνηση Γλαύκου Κληρίδη 1998 | |
| 13. | 5 Ιανουαρίου 1999 - 24 Αυγούστου 1999 | Κυβέρνηση Γλαύκου Κληρίδη 1998 | |
| 14. | 25 Αυγούστου 1999 - 28 Φεβρουαρίου 2003 | Κυβέρνηση Γλαύκου Κληρίδη 1998 | |
| 15. | 29 Φεβρουαρίου 2003 - 13 Ιουνίου 2006 | Κυβέρνηση Τάσσου Παπαδόπουλου 2003 | |
| 16. | 13 Ιουνίου 2006 - 25 Σεπτεμβρίου 2006 | Κυβέρνηση Τάσσου Παπαδόπουλου 2003 | |
| 17. | 6 Οκτωβρίου 2006 - 3 Μαΐου 2007 | Κυβέρνηση Τάσσου Παπαδόπουλου 2003 | |
| 18. | 14 Μαΐου 2007 - 29 Φεβρουαρίου 2008 | Κυβέρνηση Τάσσου Παπαδόπουλου 2003 | |
| 19. | 29 Φεβρουαρίου 2008 - 4 Αυγούστου 2011 | Κυβέρνηση Δημήτρη Χριστόφια 2008 | |
| 20. | 5 Αυγούστου 2011 - 1 Μαρτίου 2013 | Κυβέρνηση Δημήτρη Χριστόφια 2008 | |
| 21. | 2 Μαρτίου 2013 - 13 Μαρτίου 2014 | Κυβέρνηση Νίκου Αναστασιάδη 2013 | |
| 22. | 14 Μαρτίου 2014 - 22 Μαρτίου 2014 | Κυβέρνηση Νίκου Αναστασιάδη 2013 | |
| 23. | 23 Μαρτίου 2014 - 6 Απριλίου 2014 | Κυβέρνηση Νίκου Αναστασιάδη 2013 | |
| 24. | 7 Απριλίου 2014 - 28 Φεβρουαρίου 2018 | Κυβέρνηση Νίκου Αναστασιάδη 2013 | |
| 25. | 1 Μαρτίου 2018 - 28 Ιουνίου 2020 | Κυβέρνηση Νίκου Αναστασιάδη 2018 | |
| 26. | 29 Ιουνίου 2020 - 1η Μαρτίου 2023 | Κυβέρνηση Νίκου Αναστασιάδη 2018 | |
| 27 | 1η Μαρτίου 2023- σήμερα | Κυβέρνηση Νίκου Χριστοδουλίδη 2023 |
Πηγές:
- Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
- Υπουργείο Άμυνας-Ιστορικό
Φώτο Γκάλερι
