Δούκας Ιωάννης
Γαμβρός του Βυζαντινού αυτοκράτορα Αλεξίου Α' Κομνηνού (1081 - 1118), ο οποίος στα τέλη του 11ου αι. κατέστειλε την εξέγερση του δούκα της Κύπρου Ραψομάτη. Η επανάσταση του Ραψομάτη έγινε σε συνεννόηση με τον δούκα της Κρήτης Καρύκη και τον εμίρη της Σμύρνης Τζαχά, που τότε λεηλατούσε τα νησιά του Αιγαίου και είχε καταλάβει Λέσβο, Χίο, Κλαζομενές και άλλα μέρη της αυτοκρατορίας. Για αντιμετώπιση των συνδυασμένων αυτών κινημάτων και στρατιωτικών εξελίξεων ο Αλέξιος έστειλε τον μέχρι τότε καίσαρα Ιωάννη Δούκα, αφού τον διόρισε μεγάλο δούκα, δηλαδή αρχιναύαρχο, πρώτα εναντίον του Τζαχά, από τον οποίο ανακατέλαβε τα νησιά, κι έπειτα στην Κρήτη και στην Κύπρο.
Στην Κερύνεια
Οι Κρήτες μόλις έμαθαν την άφιξη του Ιωάννη Δούκα στην Κάρπαθο ξεσηκώθηκαν, σκότωσαν τον Καρύκη και παρέδωσαν το νησί τους στον αρχιναύαρχο, ο οποίος αφού άφησε ικανή φρουρά εκεί, έσπευσε στην Κύπρο και κατέλαβε την Κερύνεια. Τότε ο Ραψομάτης από τη Λευκωσία πήγε στον Πενταδάκτυλο, όπου οχύρωσε τους λόφους πάνω από την Κερύνεια για να εμποδίσει την προέλαση του Ιωάννη Δούκα προς τη Λευκωσία. Λόγω στρατιωτικής απειρίας και επειδή κατελήφθη εξαπίνης από την προσέγγιση του Ιωάννη Δούκα, ο Ραψομάτης απέφυγε την μάχη. Επωφελούμενος από αυτό ο στρατιωτικός αρχηγός των δυνάμεων του Ιωάννη Δούκα Μανουήλ Βουτουμίτης προσέλκυσε με το μέρος του αρχιναύαρχου αριθμό υποστηρικτών του Ραψομάτη, ο οποίος εγκαταλείφθηκε και από άλλους 100 πριν από τη μάχη που επεδίωξε, στο τέλος, αλλά δεν έδωσε ο Ραψομάτης υποχωρώντας από το βουνό στη Λευκωσία. Ο Ιωάννης Δούκας έστειλε τον Βουτουμίτη να κυνηγήσει τον φεύγοντα τώρα Ραψομάτη, που αντί να κατευθυνθεί στη Λεμεσό κι απ' εκεί στην Συρία, όπως σκόπευε, έσπευσε στο Σταυροβούνι. Εκεί συνελήφθη από τον διώκτη του και παρεδόθη ασφαλής στον μέγα δούκα.
Καλλιπάριος
Μετά από αυτό ο στρατός επανήλθε στη Λευκωσία και η τάξη αποκατεστάθη σ' ολόκληρο το νησί. Ο Ιωάννης Δούκας έστειλε σχετική έκθεση στον Αλέξιο Κομνηνό, ο οποίος με βάση αυτήν έλαβε περαιτέρω μέτρα για την ασφάλεια της Κύπρου, μεταξύ άλλων στέλλοντας στο νησί τον δικαστή και φοροδιανεμητή (κριτήν καί ἐξισωτήν) Καλλιπάριο, φημισμένο για την εντιμότητα και τη δικαιοσύνη του. Αυτό οδηγεί στη σκέψη ότι ο Ιωάννης Δούκας είχε συνειδητοποιήσει την ανάγκη δίκαιης εφαρμογής των φορολογικών νόμων και απονομής της δικαιοσύνης γενικά, που προφανώς είχαν ταλαιπωρηθεί στα χέρια αδίκων αξιωματούχων και είχαν προκαλέσει τη λαϊκή αγανάκτηση. Αυτήν προφανώς την αγανάκτηση είχε εκμεταλλευθεί ο Ραψομάτης και χρησιμοποιήσει ως βάση της αποστασίας του, και αυτήν αποσκοπούσε να κατευνάσει ο διορισμός του Καλλιπάριου.
Στρατιωτικό διοικητή με τον τίτλο του στρατοπεδάρχη της Κύπρου ο Αλέξιος Κομνηνός διόρισε τον Ευμάθιο Φιλοκάλη, τον οποίο εφοδίασε με πολεμικά πλοία και ιππικό. Δεν γνωρίζουμε την τύχη του Ραψομάτη μετά την παράδοσή του από τον Βουτουμίτη στον Ιωάννη Δούκα, του οποίου τότε και τερματίζεται η σχέση προς την Κύπρο.
Πηγή:
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια