Δοσίθεος πατριάρχης Ιεροσολύμων
Διάσημος ιεράρχης και εκκλησιαστικός συγγραφέας, πατριάρχης Ιεροσολύμων στην περίοδο 1669-1707, το γένος Νοταρά. Με την Κύπρο σχετίσθηκε λόγω της παρουσίας του στην Κωνσταντινούπολη κατά τον Δεκέμβριο του 1672 και συμμετοχής του στην σύνοδο που δίκασε τον αρχιεπίσκοπο Κύπρου Νικηφόρο για την άδεια που είχε χορηγήσει στον έκπτωτο τέως οικουμενικό πατριάρχη Παρθένιο Δ' Μογιλάλο, εξόριστο στην Κύπρο, να λειτουργεί και είχε προέλθει σε κοινωνία με αυτόν. Η σύνοδος συγχώρησε τον γέροντα Νικηφόρο διότι δέχθηκε ότι είχε παραπλανηθεί από τον Παρθένιο και του έδωσε επιστολή που περιείχε τη σχετική απόφαση υπογραμμένη από τον οικουμενικό πατριάρχη Διονύσιο Δ', τον Νεόφυτο Αντιοχείας και τον Δοσίθεο Ιεροσολύμων, αλλά ταυτόχρονα τον καταδίκασε και σε πρόστιμο 10.000 γρόσια, που τελικά με τη μεσολάβηση του Κυπρίου εμπόρου Γεωργή* μειώθηκαν σε 3.500 γρόσια.
Η δεύτερη σχέση Δοσιθέου - Κύπρου ανάγεται στη σφαίρα των συγγραφικών του επιδόσεων. Στο έργο του Τόμος Καταλλαγῆς (1698, 1795) περιέχεται απάντηση του ιατροφιλοσόφου Νικολάου Κεραμέως στο έργο του Κυπρίου λατινίζοντος λογίου Αθανασίου του Ρήτορος*, Ἀντιπατελλάρος που έγραψε για να αναιρέσει κήρυγμα του οικουμενικού πατριάρχη Αθανασίου Γ' Πατελλάρου στα 1652 στη γιορτή των Αγίων Αποστόλων κατά του πρωτείου του πάπα. Το έργο του Ν. Κεραμέως εγράφη κατά παράκληση του οικουμενικού πατριάρχη Παρθενίου Γ' (1656 - 1657).
Στο άλλο έργο του Δοσιθέου, Ἱστορία περί τῶν ἐν Ἱεροσολύμοις πατριαρχευσάντων, διηρημένη μέν ἐν δώδεκα βιβλίοις [= Δωδεκάβιβλος], Βουκουρέστι, 1765, βιβλ. Ε', παρ. 8, σ. 510 κ.ε. και βιβλ. ΙΑ', παρ. 3, περιέχεται αναφορά στην Εκκλησία Κύπρου, που την κατατάσσει μαζί με τις άλλες ανεξάρτητες αρχιεπισκοπές, που απέκτησαν το καθεστώς αυτό για πολιτικούς λόγους. Απάντηση στις θεωρίες του Δοσιθέου έγραψε στα 1740 (γνώριζε την Δωδεκάβιβλο από άλλη έκδοση, όχι εκείνη του Βουκουρεστίου, 1765) ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου Φιλόθεος*, και την δημοσίευσε από χειρόγραφο ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός (Ἱστορία Χρονολογική τῆς Νήσου Κύπρου, Βενετία, 1788, σσ. 370 - 390). Στην απάντηση ο Φιλόθεος επικαλείται τους κανόνες των συνόδων και τις ερμηνείες τους από παλαιούς ερμηνευτές και τον Άγγλο Beverigius (1708) για να δείξει την αποστολικότητα της Εκκλησίας της Κύπρου, που μάλιστα την ανάγει στον Λάζαρο πρώτα, και στον Βαρνάβα έπειτα ( σσ. 377 - 378,370), επομένως θεωρεί την Εκκλησία του ισότιμη προς τα πατριαρχεία της Ανατολής. Είναι χαρακτηριστική η επέκταση της συγκρούσεως Κύπρου - Αντιοχείας σε αντιδικία και με την Ιερουσαλήμ τόσους αιώνες μετά τη λήξη της πρώτης (431, σύνοδος Εφέσου).
Άλλη σχέση Δοσιθέου - Κύπρου βρίσκουμε στο έργο του λατινίζοντος Κυπρίου θεολόγου Αλουισίου Ανδρούτζη (1684 - 1757), καθηγητή στη Βενετία και Βολωνία και ηγούμενου στη Ρώμη, Ὁμόνοια Γραικῶν τε καί Λατίνων Πατέρων, Περί τῆς ἐκπορεύσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἐκ τοῦ Υἱοῦ Κατά Δοσιθέου Ἱεροσολύμων Πατριάρχου. Προσφωνηθεῖσα τῷ Μακαριωτάτῳ καί Παναγιωτάτῳ Ἄκρῳ Ἱεράρχῃ, καί Οἰκουμενικῷ Πάπᾳ Κλήμεντι Ἑνδεκάτῳ παρ'Ἀλουισίου Ἀνδρούτζη, Κυπρίου, Romae, Typis Sacrae Congregationis de Propaganda Fide, Anno 1716, a. 16 αν. αρ. f. 302 (λατινικός τίτλος, Consensus Tum, Graecorum Tum Latinorum, Patrum de Processione Spiritus Sancti ex Filio Contra Dositheum Patriarcham Hierosolymitanum).