Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Δορά- Dora. Χωριό της επαρχίας Λεμεσού, στη γεωγραφική περιφέρεια των Αμπελοχωριών Λεμεσού - Πάφου. Βρίσκεται περί τα 40 χμ. στα βορειοδυτικά της Λεμεσού. Γειτονικά χωριά, με τα οποία και συνδέεται οδικά, είναι η Μαλλιά στα βορειοανατολικά (απέχει περί τα 6,5 χμ.) και τα Μούσερε στα νοτιοδυτικά (απέχει 2 χμ.). Στα δυτικά της Δοράς είναι τα διοικητικά σύνορα των επαρχιών Λεμεσού και Πάφου, ενώ στα ανατολικά βρίσκεται η Πάχνα. Μέσω της Μαλλιάς το χωριό συνδέεται με τις Πλάτρες - Τρόοδος και με τη Λεμεσό, ενώ μέσω Μούσερε συνδέεται με την Πάφο.

Γεωλογία

Τα ασβεστούχα εδάφη που κυριαρχούν στην περιοχή της Δοράς αναπτύχθηκαν πάνω στις κρητίδες, τις μάργες και τις μαργαϊκές κρητίδες του σχηματισμού Πάχνας της Μειόκαινης γεωλογικής περιόδου. Το ανάγλυφο είναι διαμελισμένο από αρκετά ρυάκια που αποτελούν παραποτάμους του Διαρίζου και του Χάποταμιου και που πηγάζουν από τα βόρεια του χωριού. Γενικά, το τοπίο παρουσιάζει τους γνωστούς κυματισμούς των κιμωλιούχων πετρωμάτων.

Πληθυσμός

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού του χωριού έχουν ως ακολούθως:

Ο πληθυσμός του χωριού γνώρισε μια σταθερή αύξηση από το 1881 μέχρι το 1946. Αργότερα άρχισε η μείωση, φαινόμενο που παρατηρήθηκε σε όλα τα χωριά της περιφέρειας. Η αστυφιλία συνεχίστηκε και κατά τα τελευταία χρόνια, οπότε παρατηρήθηκε σημαντική πληθυσμιακή μείωση.

Το χωριό είναι κτισμένο σε μέσο υψόμετρο 615 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 660 χιλιοστόμετρα. Οι κύριες καλλιέργειές του είναι τα αμπέλια (με οινοποιήσιμες ποικιλίες), τα σιτηρά και τα νομευτικά φυτά. Καλλιεργούνται επίσης τα όσπρια, οι αμυγδαλιές και οι χαρουπιές.

Ο οικισμός είναι συμπαγούς συγκεντρωτικού τύπου κι αποτελεί παράδειγμα πυκνής δόμησης που οφείλεται, πέρα από τον κοινωνικό παράγοντα, και στο γεγονός ότι το ανάγλυφο γύρω από το χωριό είναι σχετικά απότομο.

Ιστορικά στοιχεία

Η Δορά ήταν γνωστή και αναφέρεται στις πηγές από την εποχή της Φραγκοκρατίας. Ο ντε Μας Λατρί περιλαμβάνει το χωριό στον κατάλογο των βασιλικών κτημάτων. Αναφέρεται ωστόσο ότι ο βασιλιάς Ιάκωβος Β' το είχε παραχωρήσει σε ένα Φράγκο ευγενή. Ο ευγενής αυτός ήταν ο Γαβριήλ Τζεντίλε, που ήταν ο προσωπικός γιατρός του βασιλιά της Κύπρου Ιακώβου Β'. Στον γιατρό Τζεντίλε πρέπει ν' ανήκε η Δορά πριν από το 1473, γιατί κατά τα τέλη του χρόνου αυτού ο γιατρός δολοφονήθηκε στην Αμμόχωστο (13 Νοεμβρίου 1473). Ο Τζεντίλε ήταν μεταξύ εκείνων που είχαν κατηγορηθεί (ακόμη κι επίσημα από τον πάπα Σίξτο Δ') ότι ευθύνονταν για τη δολοφονία (με δηλητήριο) του βασιλιά της Κύπρου Ιακώβου Β' το 1473. Συνεπώς μετά τη δολοφονία του Τζεντίλε, στα τέλη του 1473, το χωριό Δορά που του ανήκε, δόθηκε από τη βασίλισσα Αικατερίνη Κορνάρο στον ευνοούμενό της Φίλιππο Ποδοκάταρο. Όμως τον επόμενο χρόνο, και συγκεκριμένα τον Μάρτιο του 1474, το χωριό αφαιρέθηκε από την ιδιοκτησία του Φίλιππου Ποδοκάταρο, που φαίνεται ότι δεν απολάμβανε της εμπιστοσύνης των Βενετών οι οποίοι είχαν αρχίσει τώρα να ελέγχουν τα πράγματα στην Κύπρο. Ο Γεώργιος Βουστρώνιος, που διασώζει την πληροφορία, αναφέρει το χωριό σε γένος θηλυκό σε δυο περιπτώσεις, γράφοντας όμως τήν Δοράν και την Δορό, γι' αυτό κι υπήρξε σύγχυση σε διάφορους μελετητές μεταξύ των χωριών Δορά (η) και Δωρός (ο). Γράφει ο Βουστρώνιος: ... Καί ὠρδινιάσαν μαντατοφόρον νά πάγῃ   εἰς τήν Βενετίαν τόν μισέρ Φίλιππον Ἀποδοχάτορον [Ποδοκατάρο] καί ἐδῶκάν του τό χωργίον τοῦ μάστρε Ζηντίλη τήν Δοράν καί τόν Χιτόν, καί τό σπίτιν του, καί ἔποικάν τον καί βιτζεκαντζιλιέρην [αντικαγκελάριο] καί ἐδῶκαν του καί τ' [300] δουκάτα...

Ο Φλώριος Βουστρώνιος (16ος αιώνας) δίνει παρόμοια πληροφορία. Συγκεκριμένα, αναφερόμενος στην αναδιανομή των φέουδων στην οποία προέβη ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ μετά την άνοδό του στο θρόνο το 1460, έδωσε στον Γαβριήλ Τζεντίλε την Δορά καθώς και άλλα 5 χωριά.

Η Δορά μνημονεύεται και σε δυο παλαιά χειρόγραφα, της περιόδου της Βενετοκρατίας, ως Dora. Στο ένα χειρόγραφο μνημονεύεται μεταξύ των χωριών που ανήκαν διοικητικά στο διαμέρισμα της Αυδήμου, στο δε άλλο μεταξύ εκείνων που ανήκαν διοικητικά στο διαμέρισμα των Μαμωνιών.

Ο Τζέφρυ (1918) βρήκε το χωριό χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον και δεν μνημονεύει ούτε τις εκκλησίες του. Ο Γκάννις αναφέρει ότι είδε επιγραφή που έλεγε ότι η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας είχε κτιστεί το 1598. Πάνω από το χωριό βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας που, κατά την τοπική παράδοση, έχει κτιστεί στον χώρο παλαιότερης εκκλησίας αφιερωμένης και πάλι στην Παναγία. Η παράδοση αναφέρει ότι η παλαιά εκκλησία είχε κατεδαφιστεί και οι κάτοικοι θέλησαν να την ξανακτίσουν σε χώρο μέσα στο χωριό για να μην ανεβαίνουν στην κοντινή κορφή. Η Παναγία όμως διαφωνούσε με αποτέλεσμα να γκρεμίζεται τη νύκτα ό,τι κτιζόταν την ημέρα. Τελικά οι κάτοικοι του χωριού εγκατέλειψαν την προσπάθεια ανέγερσης της νέας εκκλησίας μέσα στο χωριό και την έκτισαν στον χώρο εκείνης που είχε κατεδαφιστεί. Στην εκκλησία αυτή υπάρχει εικόνα της Παναγίας της οποίας όμως είναι καλυμμένο το πρόσωπο που σε κανένα δεν επιτρέπεται να το δει. Η εικόνα αυτή θεωρείται θαυματουργή, ιδιαίτερα σε περιόδους ανομβρίας.

Κατά τον Ιερώνυμο Περιστιάνη, στη Δορά λειτουργούσε σχολείο μετά το 1878, στο οποίο αρχικά δίδαξε ο Γεώργιος Λουκά, που ήταν γνωστός δάσκαλος της περιοχής. Ωστόσο ο Λοΐζος Φιλίππου γράφει ότι τα γράμματα στο χωριό άρχισαν να διδάσκονται περί το 1860, με πρώτο δάσκαλο τον ιερέα Χατζηπαπαϊωάννη Οικονόμο από τη Μεσόγη, και δεύτερο τον Θεόδωρο Μοδίτη, από το Όμοδος, γνωστότερο ως «Γενάν» γιατί έτρεφε μεγάλη γενειάδα.

Κατά την περίοδο της Οθωμανοκρατίας  και, αργότερα, της Αγγλοκρατίας, η Δορά υπαγόταν διοικητικά στον ναχιέ (διαμέρισμα) της Αυδήμου.

Τοπων: Δορά ή Δωρά. Για την προέλευση της ονομασίας του χωριού υπάρχουν δυο εκδοχές: α) Από την δορά, δηλαδή το ακατέργαστο δέρμα των ζώων, ίσως επειδή στην περιοχή του χωριού εκτρέφονταν κάποτε ή υπήρχαν άγρια ζώα (ελάφια) από τα οποία έπαιρναν το δέρμα. β) Από την επίσης αρχαία λέξη δωρά ή δορά που σήμαινε δασωμένη περιοχή. Δύο αρχαίες ελληνικές πόλεις, στη Στερεά Ελλάδα και στη Μικρά Ασία, είχαν γι’ αυτό τον λόγο την ονομασία Δωρίδα.

Πηγή:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια