Δομινικανών εκκλησίες και μοναστήρια
Σύμφωνα προς γραπτές πληροφορίες, οι Δομινικανοί είχαν ιδρύσει στην Κύπρο τέσσερα μοναστήρια κατά την εποχή της Φραγκοκρατίας, από τα οποία δεν σώθηκε κανένα. Αναφέρονται ωστόσο τα ακόλουθα:
Το μοναστήρι του Τάγματος των Δομινικανών στο χωριό Βάβλα της επαρχίας Λάρνακας, και η εκκλησία τους στην Αμμόχωστο. Η εκκλησία της Αμμοχώστου συνδέθηκε με αρκετά ιστορικά γεγονότα της πόλης και σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες και τη γκραβούρα του Gibellino του 1571, βρισκόταν στο βόρειο τμήμα, σε δρόμο που ξεκινούσε από την κεντρική πλατεία. Δεν έχει όμως εξακριβωθεί η ακριβής τοποθεσία της.
Περισσότερες πληροφορίες έχουμε για το μοναστήρι των Δομινικανών στη Λευκωσία, που βρισκόταν στο νοτιοδυτικό τμήμα της πόλης. Συνδεόταν άμεσα με το παλάτι των Λουζινιανών και αποτελούσε μαζί μ' αυτό την ακρόπολη της Λευκωσίας με οχυρώσεις και τάφρο που γέμιζε με νερό από τον ποταμό Πηδιά. Το μοναστήρι φαίνεται ότι επέζησε της καταστροφικής εισβολής των Μαμελούκων το 1426, για να κατεδαφιστεί αργότερα από τους Βενετούς, όταν οι τελευταίοι ανήγειραν νέες οχυρώσεις για τη Λευκωσία (1567 κ.ε.).
Η ανέγερση του μοναστηριού αυτού άρχισε περί τα μέσα του 13ου αιώνα, επί ημερών του βασιλιά της Κύπρου Ούγου Β' (1253 - 1267) και με δωρεές της κόμησσας Αλίκης της οικογένειας των ντ' Ιμπελέν (Ιβελίνων). Απετελείτο από την εκκλησία (που ήταν αφιερωμένη, κατά τον Ρ. Ε. de Lusignan, στους αγίους Πέτρο και Παύλο) και δυο μοναστηριακά συμπλέγματα που συνδέονταν με ωραιότατη αυλή με κήπους. Τα κτίρια ήσαν διώροφα, με τα υπνωτήρια στον όροφο. Υπήρχαν επίσης χωριστά διαμερίσματα για το βασιλιά και τη βασίλισσα, απ' όπου παρακολουθούσαν τις θρησκευτικές ακολουθίες. Στο χώρο του μοναστηριού αυτού τάφηκαν πολλά μέλη της βασιλικής οικογένειας, μεταξύ των οποίων οι βασιλιάδες Ούγος Β', Ούγος Γ', Πέτρος Α' και Πέτρος Β', καθώς επίσης ευγενείς και επίσκοποι.
Ο L. de Mas Latrie περιγράφει ζωγραφικές παραστάσεις της αγίας Ούρσουλας, της αγίας Ευλαλίας και της Μαρίας Μαγδαληνής με τη βασίλισσα Ελεονώρα της Αραγκόν να είναι γονατισμένη μπροστά της. Οι παραστάσεις αυτές κοσμούσαν την εκκλησία. Ο ίδιος συγγραφέας αναφέρει ότι πολλά αρχιτεκτονικά μέλη της εκκλησίας χρησιμοποιήθηκαν αργότερα για την ανέγερση της εκκλησίας των Αγίων Ομολογητών, που όμως λιγόστεψαν σημαντικά με την επανοικοδόμησή της το 1847.
Από το μοναστήρι των Δομινικανών είχαν πάρει την ονομασία τους και ένα γεφύρι της Λευκωσίας, καθώς και η μια από τις πύλες της πόλης, η πύλη του Αγίου Δομινίκου (αργότερα πύλη Πάφου).
Πηγή:
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια