Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Διόριος- Diorios. Χωριό της επαρχίας Κερύνειας, κατεχόμενο από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής. Βρίσκεται 1,5 χμ. περίπου δυτικά του χωριού Μύρτου, σε υψόμετρο 300 περίπου μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και περιβάλλεται από το δάσος Μάντρες στα βορειοδυτικά, από το δάσος Διόριος στα δυτικά και νοτιοδυτικά και από το δάσος Καρπασία στα νότια. Είναι το δεύτερο σε διοικητική έκταση χωριό της επαρχίας Κερύνειας (μετά τον Κορμακίτη) και τα διοικητικά του όρια φθάνουν στα νότια μέχρι τα σύνορα των επαρχιών Λευκωσίας - Κερύνειας.

Το χωριό συνδέεται οδικά με τη γειτονική Μύρτου, με τον Κορμακίτη στα βορειοδυτικά, με την Αγία Ειρήνη στα δυτικά, με το Καλό Χωριό Μόρφου στα νοτιοδυτικά, και με τον επίσης γειτονικό του οικισμό Καρπάσια στα νοτιοανατολικά.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, ο φλύσχης της Κυθρέας και, σε μικρότερο βαθμό, οι αλλουβιακές αποθέσεις, ιδιαίτερα κατά μήκος της κοίτης των ποταμών της περιοχής. Πάνω στις αποθέσεις αυτές αναπτύχθηκαν ξερορεντζίνες και εδάφη τέρρα ρόζα. Η μέση ετήσια βροχόπτωση στην περιοχή είναι γύρω στα 450 χιλιοστόμετρα. Μεγάλο μέρος της διοικητικής έκτασης του χωριού καλύπτεται από το ομώνυμο κρατικό δάσος. Στις υπόλοιπες εκτάσεις καλλιεργούνταν πριν από την τουρκική εισβολή του 1974 κυρίως σιτηρά, χαρουπιές και ελιές. Ανεπτυγμένη ήταν επίσης η κτηνοτροφία και ιδίως η αιγοπροβατοτροφία. Το 1973 εκτρέφονταν 944 πρόβατα, 1.120 κατσίκες, 11 βόδια και 1.580 πουλερικά.

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού του χωριού έχουν ως ακολούθως:

Οι Τούρκοι κάτοικοι του χωριού το εγκατέλειψαν το 1964, εξαιτίας των διακοινοτικών ταραχών που ακολούθησαν την ανταρσία των Τουρκοκυπρίων. Μετά την κατάληψη του χωριού από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής, το καλοκαίρι του 1974, πολλοί Τουρκοκύπριοι κάτοικοι επέστρεψαν στο χωριό τους, ενώ αργότερα εγκαταστάθηκαν εκεί και αρκετοί έποικοι που μεταφέρθηκαν από την Τουρκία, στα πλαίσια τουρκικού σχεδίου για δημογραφική αλλαγή στις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου. Λίγοι Ελληνοκύπριοι είχαν παραμείνει εγκλωβισμένοι στο χωριό τους μετά την τουρκική εισβολή. Ήταν μόνο 16 άτομα τον Οκτώβριο του 1975, που κι αυτά εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το Διόριος, ακολουθώντας και όλους τους άλλους  Έλληνες κατοίκους του στην προσφυγιά. Τον Σεπτέμβριο του 1976 εκδιώχθηκαν και οι τελευταίοι Έλληνες κάτοικοι του χωριού.

Ιστορικά στοιχεία

Το Διόριος είναι κτισμένο σε ωραιότατη τοποθεσία που περιβάλλεται από δάση, ενώ η θέα από την περιοχή του είναι θαυμάσια και απρόσκοπτη μέχρι τον κόλπο της Μόρφου και την περιοχή των αρχαίων Σόλων, το λιμάνι του Ξερού και την πεδιάδα της Μόρφου, τη θάλασσα της Αγίας Ειρήνης και την περιοχή του ακρωτηρίου του Κορμακίτη.

Βλέπε λήμμα: Ακρωτήριο Κορμακίτη

Στο εξαιρετικό αυτό περιβάλλον δεν φαίνεται απίθανη η ύπαρξη, κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, δυο ρηγάτων (βασιλικών εξοχικών επαύλεων), όπως υποστηρίζει η τοπική παράδοση κι απ' όπου, σύμφωνα προς μια εξήγηση, πήρε και το χωριό το όνομά του. Εξάλλου το Διόριος βρίσκεται σημειωμένο σε παλαιούς χάρτες ως Diorigo και Diorio, ενώ περιλαμβάνεται και στον κατάλογο των βασιλικών κτημάτων του ντε Μας Λατρί.

Μαρτυρείται επαρκώς ότι το χωριό υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια κι ότι αποτελούσε βασιλική ιδιοκτησία κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Μεταξύ άλλων, το χωριό μνημονεύεται και σε δυο χειρόγραφα, της περιόδου της Βενετοκρατίας.

Ο Κύπριος μεσαιωνικός χρονογράφος Γεώργιος Βουστρώνιος αναφέρει το χωριό Διορίμιν που τον Ιανουάριο του 1474 εκχωρήθηκε από τη βασίλισσα Αικατερίνη Κορνάρο, μαζί με άλλα χωριά, στον κόμητα ντε Ρουχάς, Μόρφου ντε Γκρινιέρ. Το Διορίμιν αυτό πιθανότατα ήταν το Διόριος.

Το χωριό μνημονεύει ο ιστορικός Φλώριος Βουστρώνιος (16ος αιώνας) ως ένα των φέουδων της Κύπρου κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, αναφέροντάς το με το ίδιο ακριβώς όνομα που φέρει και σήμερα (Diorigo). Γράφει συγκεκριμένα ότι κατά την αναδιανομή των φέουδων του νησιού στην οποία είχε προβεί ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ μετά την άνοδό του στο θρόνο το 1460, το χωριό Διόριος δόθηκε σε κάποιαν ευγενή ονόματι Αντριόλα, σύζυγο του Πέτρου Γκουλό.

Η κύρια εκκλησία του χωριού, αφιερωμένη στη αγία Μαρίνα, δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Κτίστηκε περί το 1850, στη θέση παλαιότερης εκκλησίας της οποίας ο Γκάννις γράφει ότι διέκρινε τα θεμέλια. Άλλες εκκλησίες του χωριού είναι ο Αρχάγγελος Μιχαήλ και ο Άγιος Γεώργιος.

Κοντά στο Διόριος σώζεται ένα μεγάλο ισόγειο δωμάτιο, ιδιοκτησία Τουρκοκυπρίου κατοίκου του χωριού, που συνδέεται σε τοπική παράδοση με περισσότερα κτίρια που αποτελούσαν πιθανώς κάστρο ή πύργο με πολεμίστρες, αφού η παράδοση αναφέρει ότι από εκεί έριχναν κουλλέδες,  δηλαδή πέτρινες ή σιδερένιες μπάλες.

Άλλη παράδοση συνδέεται με πιθανές επιθέσεις Τούρκων ή και άλλων πειρατών κατά τον Μεσαίωνα εναντίον του χωριού. Τέτοιες επιθέσεις γίνονταν συχνά στην περιοχή κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, από πειρατές που έφθαναν με καράβια στις ακτές και απ' εκεί έκαναν επιδρομές στα ενδότερα για λεηλασίες. Όταν ήλθαν οι Τούρκοι, αναφέρει η παράδοση, πολλοί κάτοικοι του χωριού κρύφτηκαν σε κάποια σπηλιά, όμως ανακαλύφθηκαν και σφάχτηκαν. Η σπηλιά είναι μέχρι σήμερα γνωστή με την ονομασία σπηλιά του Ματζ'ελλάρη, από το μακελειό που είχε γίνει σ' αυτήν. Άλλη σπηλιά, πιο κοντά στο χωριό ονομάζεται σπηλιά τ' Άη Γιάννη και συνδέεται επίσης με παράδοση περί καταφυγής σ' αυτήν κατοίκων του χωριού.

Άλλη παράδοση αναφέρει ότι στην περιοχή του χωριού υπήρχαν, κατά τη Φραγκοκρατία, δυο ρηγάτα (επαύλεις) που σ' αυτές κατοικούσαν δυο αρχόντισσες, αδελφές του βασιλιά, που η μια λεγόταν τζυρά Μαρού ενώ η δεύτερη ήταν γνωστή ως Αρχόντισσα. Μέχρι σήμερα, τοπωνύμιο του χωριού ονομάζεται Χωράφκια της αρκόντισσας.

Προφήτης Ηλίας

Στις 20  Ιουλίου, ημέρα του Προφήτη Ηλία, γιόρταζε ο νέος ιερός ναός του χωριού  αφιερωμένος στον Προφήτη Ηλία για τον οποίο υπήρχε έξω από το χωριό ένα παλιό παραδοσιακό παρεκκλήσι. Οι χωριανοί για δεκαετίες προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν τους πόρους για την ανέγερση μιας νέας εκκλησίας μέσα στο χωριό αφού η παλιά εκκλησία της Αγίας Μαρίνας ήταν πολύ μικρή.  Το 1974, ημέρα της Τουρκικής εισβολής, ήταν μόλις η δεύτερη και τελευταία χρονιά που οι κάτοικοι του Διορίου γιόρτασαν στη νέα εκκλησία τον άγιο της. Οι Τούρκοι μετέτρεψαν την εκκλησία σε στρατιωτικό νοσοκομείο.

Τοπων: Διόριος ή Δκιόριος, ονομασία για την προέλευση της οποίας υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Μια απ' αυτές υποστηρίζει ότι το χωριό ονομάστηκε έτσι επειδή υφίσταντο εκεί δυο ρηγάτα. Επικρατέστερη είναι η άποψη ότι η ονομασία προήλθε από τις λέξεις δυο όρη, γιατί η τοποθεσία του χωριού αντικρίζει δυο λόφους. Οι Τούρκοι, στα πλαίσια του σχεδίου τους για παραχάραξη και αλλοίωση των ελληνικών ονομασιών στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου, μετονόμασαν το 1975 το Διόριος σε Tepebasi, που σημαίνει κορφή λόφου.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια