Δημοσιογραφία στην Κύπρο
Η ιστορία της κυπριακής δημοσιογραφίας αρχίζει με την έκδοση της πρώτης κυπριακής εφημερίδας στις 29 Αυγούστου 1878 που ταυτίζεται σχεδόν με την έναρξη της Αγγλοκρατίας (Ιούλιος 1878). Η καθυστέρηση αυτή, σε σύγκριση με την Ελλάδα, οφείλεται στο γεγονός ότι η Κύπρος συνέχισε να βρίσκεται κάτω από τουρκική κατοχή μέχρι το 1878. Δεν είναι δυνατό να διανοηθούμε ότι η τουρκική διοίκηση θα μπορούσε να επιτρέψει την εισαγωγή τυπογραφείων και την έκδοση εφημερίδων στην ελληνική. Οι οικονομικές και άλλες συνθήκες, εξάλλου, δεν ήταν ευνοϊκές.
Εκδότης και διευθυντής της πρώτης κυπριακής εφημερίδας ήταν ο δάσκαλος Θεόδουλος Κωνσταντινίδης που ζούσε και δίδασκε στο Κάιρο. Μαζί με άλλους Κυπρίους που ζούσαν και διέπρεπαν στο Κάιρο έκανε έρανο και αφού έγραψε συνδρομητές για να συγκεντρώσει το αναγκαίο ποσό, αγόρασε μεταχειρισμένο τυπογραφείο, το οποίο ο Θεόδουλος Κωνσταντινίδης μετέφερε στη Λάρνακα, αφού εξασφάλισε την έγκριση του πρώτου Βρετανού ύπατου αρμοστή Γούλσλεϋ. Ο τελευταίος όμως, του έβαλε όρο ότι για να προχωρήσει στην έκδοση της εφημερίδας, έπρεπε να την εκδίδει ταυτόχρονα και στην αγγλική. Έτσι η πρώτη εφημερίδα ήταν δίγλωσση (ΚΥΠΡΟΣ = CYPRUS).
Τουρκοκύπριοι
Η πρώτη εφημερίδα που εκδόθηκε στην οθωμανική τουρκική γλώσσα ήταν η «idmid» με εκδότη τον Aleksan Sarrafyan. Η idmid κυκλοφόρησε στη Λάρνακα, αλλά η κυκλοφορία της τερματίστηκε μετά από σύντομο χρονικό διάστημα. Ακολούθησε πάντα με οθωμανική γραφή το 1889 η εφημερίδα Saded.
Οι εφημερίδες που εκδόθηκαν εκείνη την περίοδο επηρεάστηκαν από τα πολιτικά γεγονότα στο νησί. Κύριος στόχος τους ήταν να ακουστεί η φωνή των Τουρκοκυπρίων και να αποτραπεί η Ένωση του νησιού με την Ελλάδα.
Ένας πολιτικός σύλλογος, με την ονομασία ‘Osmanlı Kıraathanesi’, εξέδωσε την εφημερίδα Zaman το 1891. Συνολικά στα πρώτα χρόνια της Αγγλοκρατίας κυκλοφόρησαν 24 τουρκοκυπριακές εφημερίδες, συμπεριλαμβανομένων των idmid, Saded, Zaman, Yeni Zaman, Kıbrıs, İslam, Vatan Seyf Ankebut και Kokonoz.
» Βλέπε Λήμμα: Εφημερίδες Τουρκοκυπρίων
Η Λάρνακα
Κέντρο των πρώτων κυπριακών εφημερίδων και συνεπώς και της κυπριακής δημοσιογραφίας ήταν η Λάρνακα, γιατί εκεί υφίστατο τότε και η μεγαλύτερη εμπορική, κοινωνική και πνευματική κίνηση. Εκτός από το λιμάνι και τις επικοινωνίες που διέθετε, η πόλη αποτελούσε και την έδρα των ξένων προξενείων στην Κύπρο.
Οι πρώτοι Κύπριοι δημοσιογράφοι είχαν να αντιμετωπίσουν τρομερές δυσκολίες και προβλήματα. Έπρεπε να είναι ταυτόχρονα εκδότες, συντάκτες και οικονομικοί διευθυντές. Τα μέσα που είχαν στη διάθεσή τους ήταν πρωτόγονα. Τα τυπογραφεία ήταν χειροκίνητα και η σύνθεση των σελίδων γινόταν με το χέρι, ψηφίο με ψηφίο. Οι πηγές πληροφόρησης ήταν πολύ περιορισμένες (ελάχιστα τηλεγραφήματα έφθαναν στην Κύπρο), η τηλεφωνική επικοινωνία με το εσωτερικό και το εξωτερικό ήταν ανύπαρκτη και η διανομή των εφημερίδων γινόταν με τα μουλάρια. Γι’ αυτό και οι εφημερίδες ήταν εβδομαδιαίες ή δεκαπενθήμερες.
Μεγάλος περιοριστικός παράγοντας, επίσης, ήταν ο ξένος κατακτητής που θα μπορούσε οποιαδήποτε στιγμή να αφαιρέσει την άδεια έκδοσης και κυκλοφορίας. Έτσι ο Κύπριος δημοσιογράφος, θα έπρεπε να ήταν πολύ προσεκτικός όταν κρατούσε τον κάλαμο στο χέρι.
Παρά τις δυσκολίες και τους περιορισμούς που αντιμετώπιζαν οι πρώτοι Κύπριοι δημοσιογράφοι, ήταν αξιοθαύμαστο το θάρρος, η εργατικότητα και ο πατριωτισμός τους. Η πλούσια αρθρογραφία τους ήταν μαχητική και πολύ κριτική της πολιτικής της αγγλικής κυβέρνησης.
Ένωση Συντακτών
Η Ένωση Συντακτών Κύπρου είναι το μοναδικό και ανεξάρτητο συνδικαλιστικό όργανο των Κυπρίων δημοσιογράφων, που λειτουργεί ταυτόχρονα και ως ο επαγγελματικός τους σύνδεσμος. Η ιδρυτική συνέλευση της ΕΣΚ πραγματοποιήθηκε στις 8 Απριλίου 1959, και έλαβε χώρα στο Μέγα Συνοδικό της Ιεράς Αρχιεπισκοπής. Σύμφωνα με μαρτυρίες παρισταμένων, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο Γ΄ καλωσόρισε τους μόλις 27 συγκεντρωθέντες δημοσιογράφους, ευλόγησε τη σύναξη, ευχήθηκε κάθε επιτυχία και αποχώρησε διακριτικά. Παράλληλα με την Ένωση Συντακτών λειτουργεί και ο Σύνδεσμος Εκδοτών Κύπρου.
Σταθμός
Δεύτερος μεγάλος σταθμός στην εξέλιξη της κυπριακής δημοσιογραφίας πρέπει να θεωρείται η κυκλοφορία της πρώτης καθημερινής πρωινής εφημερίδας, που ήταν τα Ημερήσια Νέα και που άρχισε να εκδίδεται το 1932. Από το 1878 μέχρι σήμερα κυκλοφόρησαν περισσότερες από 300 ελληνικές εφημερίδες και μερικές δεκάδες τουρκικές καθώς και αγγλόφωνες. Κυκλοφόρησε επίσης μεγάλος αριθμός περιοδικών, τα περισσότερα από τα οποία (όπως και πολλές εφημερίδες) ήταν βραχύβια. Μια από τις σημαντικότερες Κυπριακές εφημερίδες υπήρξε η Ελευθερία στη Λευκωσία και η Αλήθεια στη Λεμεσό με πρώτο διευθυντή τον Αριστοτέλη Παλαιολόγο. Σημαντκές υπήρξαν και οι πρώτες εφημερίδες της Αριστεράς όπως ο Νέος Ανθρωπος, με συντάκτες τους Χαράλαμπο Βατυλιώτη, Κώστα Χριστοδουλίδη και Γιάννη Παπαγγέλου, ο Νέος Δημοκράτης με αρχισυντάκτη το Διομήδη Γαλανό και το Εμπρός με αρχισυντάκτη τον Σταύρο Αγγελίδη.
Μέχρι τη δεκαετία του 1990 οι εφημερίδες που κρατούσαν τα σκηπτρα στην ενημέρωση ήταν η Ελευθερία, ο Φιλελευθερος, ο Αγών, η Σημερινή, η Χαραυγή.
Από τις απαρχές του 21ου αιώνα το ιντερνετ δημιούργησε παγκόσμιο πρόβλημα στον παραδοσιακό Τύπο. Κάποιες εφημερίδες αναγκάστηκαν να κλείσουν ή συρρικνώθηκαν και στη θέση τους εμφανίστηκαν οι ηλεκτρονικές τους εκδόσεις.
Σήμερα κυκλοφορούν σε ημερήσια βάση οι εφημερίδες Φιλελεύθερος, Πολίτης, Αλήθεια και Χαραυγή. Σε εβδομαδιαία η Καθημερινή, η Σημερινή, η Γνώμη, το Ποντίκι κά.
» Βλέπε Λήμμα: Εφημερίδες της Κύπρου
Δυσχέρειες
Οι Κύπριοι δημοσιογράφοι αντιμετώπισαν πολλές δυσχέρειες στην εργασία τους, ιδιαίτερα μετά την εξέγερση του Οκτωβρίου του 1931 και κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ (1955 - 1959). Πολλές εφημερίδες κλείστηκαν από την αποικιακή κυβέρνηση, πολλοί δημοσιογράφοι φυλακίστηκαν ή κρατήθηκαν χωρίς δίκη σε κρατητήρια ως πολιτικοί κρατούμενοι.
Με εύσχημο τρόπο οι αποικιοκρατικές αρχές τερμάτισαν την έκδοση της Σατιρικής εφημερίδας το Γέλιο. Η έκδοση του «Γέλιου» διήρκεσε μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1937. Η έκδοση ανεστάλη κατόπιν ψηφισθέντος αποικιακού κυβερνητικού νόμου οποίος απαγόρευε στους καθηγητές να
δημοσιογραφούν.
Από το 1945, ο Φαζίλ Κουτσιούκ άρχισε και έντονο αγώνα κατά της αποικιοκρατίας, που περιελάμβανε και σειρά σκληρών άρθρων του στην Halkin Sesi. Συνολικά 47 φορές προσήφθησαν από την αποικιακή κυβέρνηση διάφορες κατηγορίες εναντίον του, στις περισσότερες δε των περιπτώσεων προσήχθη ενώπιον δικαστηρίου και του επεβλήθησαν πρόστιμα.
Ο Σταύρος Αγγελίδης το 1953 διηύθυνε κι εξέδιδε την απογευματινή καθημερινή εφημερίδα «Εμπρός». Η εφημερίδα κλείστηκε από τους Βρεττανούς το 1956 κι ο ίδιος φυλακίστηκε για 13 μήνες.
Ανεξαρτησία
Μετά την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας (1960) η κυπριακή δημοσιογραφία έχει να επιδείξει σημαντική βελτίωση. Βεβαίως οι επιθέσεις εναντίον δημοσιογράφων δεν έλειψαν ποτέ (Βλέπε απαγωγή Φαρμακίδη) ενώ αρκετά έντυπα που αντιπολιτεύονταν τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο αντιμετώπιζαν προβλήματα. (Βλέπε η Δίκη της Εθνικής).
Προβλήματα αντιμετώπισαν και οι Τουρκοκύπριοι δημοσιογράφοι που ίδρυσαν την εφημερίδα Τζουμχουριέτ αφού και οι δύο εκδότες της δολοφονήθηκαν από την ΤΜΤ. Μετά την Τουρκική Εισβολή επίσης δολοφονήθηκε ο Τ/κ δημοσιογράφος Κουτλού Ανταλί. Συνεχείς διώξεις υφίσταται και ο Τ/κ δημοσιογράφος Σενέρ Λεβέντ, εκδότης της εφημερίδας Αβρούπα.
Ανάπτυξη
Οι εφημερίδες στις δεκαετίες 80 και 1990 πολλαπλασιάστηκαν, οι συνθήκες και οι όροι εργασίας των δημοσιογράφων βελτιώθηκαν και εισήχθη νέα τεχνολογία. Σήμερα (2008) εκτυπώνονται σε σύγχρονα ταχυπιεστήρια με το σύστημα της φωτοσύνθεσης και με δυνατότητες έγχρωμης εκτύπωσης 5 ημερήσιες εφημερίδες, αρκετές εβδομαδιαίες και δεκαπενθήμερες, καθώς και μεγάλος αριθμός περιοδικών.
Η ηλεκτρονική δημοσιογραφία στην Κύπρο εισήχθη με την πειραματική λειτουργία του πρώτου ραδιοφωνικού σταθμού το 1951. Η επίσημη, όμως, έναρξη των ραδιοφωνικών εκπομπών στην ελληνική, τουρκική και αγγλική από την Κυπριακή Ραδιοφωνική Υπηρεσία άρχισε στις 4 Οκτωβρίου του 1953. Τα πρώτα προγράμματα της κυπριακής τηλεόρασης άρχισαν να εκπέμπονται τον Οκτώβριο του 1957, περιλάμβαναν δε και τα πρώτα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων που αποτέλεσαν σημαντικό σταθμό στην ενημέρωση του κυπριακού κοινού για τις τοπικές και διεθνείς εξελίξεις, δοσμένα, όμως, μέσα από τον φακό της αποικιοκρατικής προπαγάνδας.
Μεγάλη ωστόσο ανάπτυξη πήρε η ηλεκτρονική δημοσιογραφία μετά την κυπριακή ανεξαρτησία, όπου η Κυπριακή Ραδιοφωνική Υπηρεσία μετονομάστηκε σε Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου και από τότε λειτουργεί ως ανεξάρτητος ημικρατικός οργανισμός. Σημαντικοί σταθμοί ανάπτυξης στα πλαίσια αυτά πρέπει να θεωρούνται η απευθείας καθημερινή σύνδεση μέσω δορυφόρου με τη Eurovision για τη λήψη ειδήσεων που εγκαινιάστηκε την 1η Ιουλίου του 1982, καθώς και η εισαγωγή των έγχρωμων εκπομπών από τις 20 Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου. Η εισαγωγή στην Κύπρο της σύγχρονης τεχνολογίας των τηλεπικοινωνιών και η δημιουργία σύγχρονου δορυφορικού σταθμού εδάφους δημιούργησαν τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη της ηλεκτρονικής δημοσιογραφίας.
Σήμερα λειτουργούν 8 τηλεοπτικοί σταθμοί παγκύπριας εμβέλειας (το κρατικό ΡΙΚ και οι ιδιωτικοί Αντέννα, Ωμέγα, Σίγμα , Άλφα, Plus, Extra και Capital. Επίσης λειτουργούν κάποιοι τοπικοί τηλεοπτικοί σταθμοί και αρκετοί ραδιοφωνικοί σταθμοί παγκύπριας εμβέλειας.
Τα σαιτς
Σήμερα λειτουργεί μεγάλος αριθμός ηλεκτρονικών σάιτς τα οποία στην ουσία αποτελούν συνέχεια υφιστάμενων εφημερίδων, οι οποίες κινούνται πλέον ταχέως προς την ηλεκτρονική ενημέρωση:
Φώτο Γκάλερι
