Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζομένου Λαού ΑΚΕΛ

Το Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζομένου Λαού (ΑΚΕΛ) είναι ο συνεχιστής του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου και είναι το ένα από τα δύο μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα της Κύπρου. Αποτελεί δημιούργημα των σκληρών κι απάνθρωπων συνθηκών της Παλμεροκρατίας στην Κύπρο και ιδρύθηκε στις 14 Απριλίου 1941 στη Σκαρίνου.

Η ίδρυση του ΑΚΕΛ: Μετά την εξέγερση του 1931, γνωστή ως Οκτωβριανά, επιβλήθηκε στην Κύπρο ένα στυγνό δικτατορικό καθεστώς που παρέμεινε στην ιστορία σαν περίοδος της Παλμεροκρατίας, από το όνομα του τότε Άγγλου κυβερνήτη σερ Χέμπερτ Ρίτσμοντ Πάλμερ (1933-1939). Το Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου βρίσκεται στην παρανομία και μελετά τρόπους για να νομιμοποιήσει τη δράση του. Ταυτόχρονα την εποχή αυτή μια ομάδα μικροαστών διανοουμένων όπως οι Γ. Βασιλειάδης, Λ. Ζήνωνος, Ζ. Ρωσσίδης, Φ. Κυριακίδης, Σ. Σαβεριάδης, Γ. Λαδάς και άλλοι, που είχαν και πιο μπροστά πολιτευτεί, καταβάλλουν προσπάθειες για παραμερισμό της παλαιοκομματικής ηγεσίας της Δεξιάς (Βλέπε Λήμμα; Δεξιά και Κύπρος) και χάραξη νέων δρόμων στα πολιτικά πράγματα της Κύπρου. Οι δυο κινήσεις κάνουν τις σχετικές επαφές και στις 14 Απριλίου του 1941 γίνεται στη Σκαρίνου το ιδρυτικό συνέδριο του νέου κόμματος, του Ανορθωτικού Κόμματος Εργαζομένου Λαού (ΑΚΕΛ), που στην αρχή παρουσιάζεται ως μια πλατειά μαζική οργάνωση μέσα στην οποία δρα και ως συνιστώσα και το Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου. Πρώτος γενικός γραμματέας του νέου κόμματος εκλέγεται ο Πλουτής Σέρβας.

Τα ιδρυτικά μέλη

Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Βετεράνου ανώτατου στελέχους του Κόμματος Γιώργου Χριστοδουλίδη στην Ιδρυτική Συνέλευση, στη Σκαρίνου, στις 14 του Απρίλη 1941, παρευρέθηκαν οι πιο κάτω γνωστοί κομμουνιστές αλλά και γνωστοί πολιτευτές και δημοκρατικοί άνθρωποι, μη κομμουνιστές:

Γνωστοί κομμουνιστές: Πλουτής Σέρβας, ΓΓ του ΚΚ, Μίνως Περδίος, Μιλτιάδης Χριστοδούλου, Τεύκρος Ανθίας, Σταύρος Παντζιαρής, Νίκος Στράτος, Μάρκος Μαρκουλλής, Χρίστος Σαββίδης, Κυπρίδημος Χ" Νικόλα, Χαραλ. Σολομωνίδης, Βάσος Βασιλείου, Φωφώ Βασιλείου, Ανδρέας Φάντης, Κώστας Κόνωνας (πρώην ΓΓ ΚΚΚ), Κώστας Καρνάος, Χρίστος Κατσαντώνης, Γιώργος Βασιλειάδης δικηγόρος / πολιτευτής, Λεύκιος Ζήνων δικηγόρος / πολιτευτής, Ζήνωνας Ρωσσίδης δικηγόρος / πολιτευτής, Σεβέρης Σεβεριάδης δικηγόρος / πολιτευτής, Λύσανδρος Τσιμίλλης εκδότης εφημερίδας, Φειδίας Κυριακίδης δικηγόρος / πολιτευτής, Αδάμ Αδαμάντιος καθηγητής, Γεώργιος Λαδάς δικηγόρος, Φαίδων Καλοδίκης δικηγόρος, Κωστής Σιακαλλής δικηγόρος - δημοσιογράφος, Κώστας Ιωακείμ χημικός, Αχιλλέας Αργυρίδης μικροβιομήχανος, Μιχάλης Κωνσταντινίδης καθηγητής, Γεώργιος Λέρνης, καθηγητής.

Νεαρότεροι και λιγότερο γνωστοί αριστεροί - κομμουνιστές: Λάζαρος Χριστοφίδης, Ανδρέας Ζιαρτίδης, Γεώργιος Μανσούρας, Σάββας Ιωάννου, Δημήτρης Στεφανίδης, Γεώργιος Χριστοφόρου, Γεώργιος Χριστοδουλίδης, Κυριάκος Ιεροδιακόνου, Στέλιος Παναγιώτου, Παύλος Γεωργίου, Ανδρέας Σταυρινός, Κ. Παρτασίδης, Πρ. Παπαβασιλείου.

Όπως αναφέρεται και στην ανακοίνωση που εκδόθηκε μετά το συνέδριο της Σκαρίνου, εκεί συνεζητήθη καί ἐνεκρίθη τό καταστατικόν τοῦ Κόμματος καί ἐξελέγησαν Παγκύπρια Ὀργανωτική Ἐπιτροπή καί Τοπικαί Ὀργανωτικαί Ἐπιτροπεῖαι διά τάς πόλεις Λευκωσίας, Λεμεσοῦ, Ἀμμοχώστου καί Λάρνακος...

Η πορεία του κόμματος

Πολύ γρήγορα οι Γ. Βασιλειάδης και Λ. Ζήνωνος δέχονται προσφερόμενες από την αποικιακή κυβέρνηση θέσεις δικαστών και εγκαταλείπουν την πολιτική τους σταδιοδρομία, ενώ πολλοί μικροαστοί που βλέπουν ότι το νέο κόμμα ακολουθεί αριστερές θέσεις το εγκαταλείπουν. Άλλοι αποβάλλονται για διάφορα παραπτώματα.

Οι μεγαλύτερες εκκαθαρίσεις στο κόμμα γίνονται το 1944, την εποχή δηλαδή που το Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου αυτοδιαλύεται και παραμένει το ΑΚΕΛ ως το μόνο μαρξιστικό κόμμα στο νησί.

Το ΑΚΕΛ από την αρχή της ίδρυσής του δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα και σημασία, όπως ήταν φυσικό, στην οργάνωση της εργατικής τάξης. Ως πρώτη βασική του ενέργεια προς την κατεύθυνση αυτή είναι η προσπάθεια για συντονισμό της δράσης των υφισταμένων συντεχνιακών οργανώσεων. Στις 16 Νοεμβρίου 1941 συγκαλείται η Β' παγκύπρια εργατική συνδιάσκεψη που δημιουργεί την Παγκύπρια Συντεχνιακή Επιτροπή (ΠΣΕ) κι έτσι, για πρώτη φορά, επιτυγχάνεται ο συντονισμός της δράσης των διαφόρων συντεχνιών κάτω από ενιαίο φορέα.

Το ΑΚΕΛ έχει τώρα στις τάξεις του μια δύναμη γύρω στις 3.000 οργανωμένα μέλη και αποτελεί πια καθοριστικό παράγοντα στις πολιτικές εξελίξεις. Μέσα στις νέες συνθήκες του Β Παγκοσμίου Πολέμου, και μετά τις βρεττανικές δηλώσεις που υπόσχονταν την αυτοδιάθεση των λαών ύστερα από τη νίκη, το ΑΚΕΛ ρίχνει το σύνθημα της αυτοδιάθεσης του κυπριακού λαού και με βάση αυτό το σύνθημα διεξάγει τον αγώνα του.

Αντιφασιστικός αγώνας

Το β' συνέδριο του κόμματος (30 Ιανουαρίου 1943) τονίζει σε διακήρυξή του προς τον λαό ότι θά ἀντικρύσουμε σύντομα, πολύ σύντομα -ὃπως ἐλπίζουμε- τόν ἥλιο τῆς Ἐλευθερίας καί τῆς εὐτυχίας νά ἀνατέλλει ἀπό τά βάθη τοῦ ζοφεροῦ καί σκοτεινοῦ ὁρίζοντα... Κατά το β' συνέδριο του κόμματος θα εμφανιστεί στο προσκήνιο και ο μετέπειτα ηγέτης του ΑΚΕΛ Εζεκίας Παπαϊωάννου που το 1943, με την απόφαση για ίδρυση παραρτήματος του κόμματος στο Λονδίνο, θα εκλεγεί γενικός γραμματέας του παραρτήματος. Αυτή τη χρονιά, που στάθηκε καθοριστική για τις πάρα πέρα εξελίξεις, γίνονται και οι δημοτικές εκλογές. Σε αυτές το ΑΚΕΛ κερδίζει, για πρώτη φορά, δυο δημαρχεία με απόλυτη πλειοψηφία: εκείνα της Λεμεσού και της Αμμοχώστου. Η επιτυχία αυτή καταθορυβεί την Δεξιά, που προσπαθεί τώρα να ανασυγκροτηθεί με τη δημιουργία του Κυπριακού Εθνικού Κόμματος (ΚΕΚ) στις 8 Μαϊου 1943. Αρχηγός του ΚΕΚ εκλέγεται ο διορισμένος δήμαρχος Λευκωσίας Θεμιστοκλής Δέρβης.

Ενώ στην Ευρώπη κι αλλού ο αντιφασιστικός αγώνας συνεχίζεται, στην Κύπρο εντείνεται ο ταξικός πολιτικός αγώνας ανάμεσα στην Αριστερά και στη Δεξιά. Όμως σημειώνεται και μια άλλη σοβαρή εξέλιξη με την πολιτική στροφή του ΑΚΕΛ στο σύνθημα της αυτοδιάθεσης - ένωσης, οπότε ο αγώνας για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα παίρνει ακόμη πιο μαζικό χαρακτήρα με την κινητοποίηση των λαϊκών μαζών.

Στις 16 Ιουνίου 1943 το ΑΚΕΛ καλεί τα μέλη του και ολόκληρο το λαό της Κύπρου σε επιστράτευση προς ενίσχυση του συνεχιζόμενου αντιφασιστικού πολέμου. Πάνω από 800 μέλη του ΑΚΕΛ, μεταξύ αυτών και 11 μέλη της κεντρικής επιτροπής του κόμματος, εντάσσονται στις τάξεις του αγγλικού στρατού.

Καθαίρεση Πλουτή

Αποφασιστικός σταθμός στην ιστορία του κόμματος στάθηκε το δ' συνέδριο του ΑΚΕΛ (18 μέχρι 20 Αυγούστου, 1945), το οποίο καθαιρεί τον μέχρι τότε γενικό γραμματέα του Πλουτή Σέρβα που κατηγορήθηκε για διάπραξη λαθών, κι εκλέγει στο ανώτατο αξίωμα του κόμματος τον Φιφή Ιωάννου ο οποίος παραμένει στη θέση αυτή μέχρι το 1949. Αφορμή για την απομάκρυνση του Σέρβα στάθηκε η άρνησή του να εγκατασταθεί στη Λευκωσία για να καθοδηγεί το κόμμα από το κέντρο. Ο Σέρβας θα παραμείνει για λίγο ακόμη στο κόμμα, ως επαρχιακός γραμματέας Λεμεσού, ενώ ταυτόχρονα ήταν και δήμαρχος της πόλης.

Μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου πολέμου το ΑΚΕΛ εντείνει τον αγώνα του για εθνική αποκατάσταση του κυπριακού λαού. Η αποικιοκρατική κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια ν' αντιμετωπίσει τον κίνδυνο της Αριστεράς, θέτει εκτός νόμου την ΠΣΕ και καταδικάζει σε φυλάκιση 18 μέλη της. Στις 30 Απριλίου 1946 συγκαλείται συνδικαλιστικό συνέδριο που αποφασίζει τη δημιουργία της Παγκύπριας Εργατικής Ομοσπονδίας (ΠΕΟ), με πρώτο γενικό γραμματέα της τον Α. Φάντη.

Νίκη στις Δημοτικές

Κατά τις δημοτικές εκλογές της 26ης Μαϊου 1946 το ΑΚΕΛ αποφάσισε να προωθήσει το σύνθημα της ενότητας και της συνεργασίας με διάφορα στοιχεία της Δεξιάς και δημιουργούνται οι συνδυασμοί εθνικής ενότητας για ν' αντιμετωπίσουν τους συνδυασμούς της άκρας Δεξιάς. Οι σ.ε.ε. επιτυγχάνουν εντυπωσιακά αποτελέσματα κερδίζοντας τις εκλογές στη Λευκωσία (Ιωάννης Κληρίδης), στην Αμμόχωστο (Αδάμ Αδάμαντος), στη Λεμεσό (Π. Σέρβας), στη Λάρνακα (Λύσος Σανταμάς), στη Μόρφου (Π. Νικολόπουλος) και σε άλλα αγροτικά κέντρα όπως ο Καραβάς και η Λάπηθος, ενώ μοιράζονται τους δημοτικούς συμβούλους στο Λευκόνοικο και στην Πόλη Χρυσοχούς. Η Δεξιά κερδίζει τις εκλογές στην Πάφο, στην Κερύνεια και στα Λεύκαρα.

» Βλέπε Αφιέρωμα Αριστερά και Κύπρος

Η Διασκεπτική

Μετά τις επιτυχίες της η Αριστερά προσπαθεί να προωθήσει περισσότερο την ενότητα του λαού και συμβάλλει αποφασιστικά στην εκλογή του μητροπολίτη Λεοντίου στον αρχιεπισκοπικό θρόνο που χήρευε για πολλά χρόνια. Όμως ο Λεόντιος πεθαίνει λίγες μόνο μέρες μετά την εκλογή του. Ο διάδοχός του Μακάριος Β' κηρύσσει ανένδοτο αντικομμουνιστικό αγώνα, που ταιριάζει και με τις εξελίξεις στην Ελλάδα όπου έχει ξεσπάσει ο εμφύλιος πόλεμος. Η Αριστερά, για ν' αντιμετωπίσει της ενέργειες της Δεξιάς, καταβάλλει προσπάθειες για συνεργασία με ορισμένα στρώματα της Δεξιάς και πετυχαίνει τη δημιουργία του Εθνικού Απελευθερωτικού Συνασπισμού (ΕΑΣ) στις 7 Δεκεμβρίου 1947.

Λίγο πιο πριν (13-15 Σεπτεμβρίου, 1947) συγκροτείται το ε' συνέδριο του ΑΚΕΛ που αποφασίζει ότι, με τις νέες συνθήκες, «η λύση του Κυπριακού δεν μπορεί να είναι άμεση, όπως υποστηρίζει η άκρα δεξιά, και δεν αποτελεί ζήτημα χρόνου». Έτσι αποφασίζεται η προώθηση της γραμμής της αποδοχής συντάγματος αυτοκυβέρνησης «για περαιτέρω ανέλιξη που σταδιακά θα οδηγήσει στην ένωση».

Τον Ιούλιο του 1947 η Αγγλία είχε στείλει στην Κύπρο τον λόρδο Γουΐνστερ για να προσφέρει στον κυπριακό λαό «φιλελεύθερο και δημοκρατικό» καθεστώς. Ο λόρδος Γουΐνστερ εξήγγειλε τη συγκρότηση συμβουλευτικής διάσκεψης (γνωστής ως διασκεπτικής) στις 10 Ιουλίου 1947. Οι εργασίες της διασκεπτικής άρχισαν την 1η Νοεμβρίου 1947 με συμμετοχή μελών του ΑΚΕΛ και του ΕΑΣ, ενώ η Εκκλησία και η Δεξιά αντέδρασαν έντονα. Στη διασκεπτική συμμετείχαν οι Ι. Κληρίδης, δήμαρχος Λευκωσίας, Πλουτής Σέρβας, δήμαρχος Λεμεσού, Αδάμ Αδάμαντος, δήμαρχος Αμμοχώστου, Λύσος Σανταμάς, δήμαρχος Λάρνακας, Πολύκαρπος Νικολόπουλος, δήμαρχος Μόρφου, Ανδρέας Ζιαρτίδης και Ανδρέας Φάντης της ΠΕΟ. Επίσης οι Γεώργιος Αραδιπιώτης, Μισέλ Χούρης, Σωκράτης Ευαγγελίδης και Παναγιώτης Χατζημιχαήλ, ανεξάρτητοι παράγοντες. Από τους Τουρκοκυπρίους συμμετείχαν οι Νιαζί Φαντήλ, δήμαρχος Λεύκας, Χασάν Σιασμάς των τουρκικών συντεχνιών, Ιρφάν Χουσεΐν, της τουρκικής Αγροτικής Ένωσης, Σουπί Κεναάν, δημοτικός σύμβουλος Λάρνακας, Ραούφ Ντενκτάς, Σαΐτ Γκαλήπ και Αλή Ραπίτ.

Στη διασκεπτική οι 10 Ελληνοκύπριοι αντιπρόσωποι ζητούν σύνταγμα και αυτοκυβέρνηση σε συνδυασμό προς άλλες συναφείς προτάσεις τους (το πλήρες κείμενο των προτάσεων της Αριστεράς δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Δημοκράτης» της 23 Μαιου 1948). Στις 20 Μαϊου 1948 προτείνεται από τους Άγγλους σχέδιο συντάγματος που απορρίπτεται από τα 7 μέλη της ελληνοκυπριακής αντιπροσωπείας, ενώ υπερψηφίζεται από τους 8 Τουρκοκυπρίους και 3 Ελληνοκυπρίους, τους Αραδιπιώτη, Ευαγγελίδη και Χατζημιχαήλ. Ωστόσο οι Άγγλοι, εξαιτίας των αντιδράσεων της Δεξιάς, δεν επιβάλλουν τις υπερψηφισμένες προτάσεις τους και η διασκεπτική διαλύεται στις 12 Αυγούστου 1948.

Παρέμβαση ΚΚΕ

Τον Ιανουάριο του 1949, ύστερα από παρέμβαση του Νίκου Ζαχαριάδη, γενικού γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, η κεντρική επιτροπή του ΑΚΕΛ κάνει αυτοκριτική και χαρακτηρίζει τη γραμμή της αυτοδιάθεσης - ένωσης ως λανθασμένη μικροαστική αντιμετώπιση του ενωτικού προβλήματος που έτεινε να υποτάξει το επαναστατικό εργατοαγροτικό κίνημα σε συμβιβαστικές μεταρρυθμίσεις που ουσιαστικά το ευθυγράμμιζαν με τις διαθέσεις και τα συμφέροντα του ιμπεριαλισμού. Μετά την απόφαση αυτή παραιτείται η ηγεσία του κόμματος και ορίζεται 7μελής καθοδηγητική επιτροπή (Ε. Παπαϊωάννου, Α. Ζιαρτίδης, Α. Φάντης, Ιακωβίδης, Χριστοδουλίδης, Σ. Ιωάννου, Π. Γεωργίου) για να προετοιμάσει το στ' συνέδριο του κόμματος, και διακήρυξε και πάλι, στις 16 Ιανουαρίου 1949, τη γραμμή της ένωσης με την Ελλάδα. Η γραμμή επικυρώνεται και από το συνέδριο του κόμματος στις 27-29 Αυγούστου 1949. Η γραμμή διαδηλώνεται και σε συλλαλητήριο που έγινε λίγο πιο μπροστά, στις 4 Αυγούστου 1949, το οποίο ενέκρινε ψήφισμα όπου τονίζεται ο διακαής μας πόθος να ζήσουμε ελεύθεροι και να ενωθούμε με την πατρίδα μας Ελλάδα. Καμιά άλλη λύση δεν μπορεί να ικανοποιήσει τον λαό μας... που σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να δεχθεί έστω κι αν ακόμη του επιβληθεί, κανένα σύνταγμα...

Τον Σεπτέμβριο η Αριστερά προτείνει στη Δεξιά την αποστολή κοινού ενωτικού υπομνήματος στα Ηνωμένα Έθνη, αλλά η πρόταση απορρίπτεται και οι λαϊκές οργανώσεις και το ΑΚΕΛ κινούνται μόνες τους. Το υπόμνημα αποστέλλεται τον Νοέμβριο («Νέος Δημοκράτης», 27 Νοεμβριου 1949). Παράλληλα το ΑΚΕΛ εκδίδει τη διακήρυξη με τίτλο «Κατηγορώ τη Βρεττανία» και οργανώνει από την 1η Δεκεμβρίου 1949 παλλαϊκές συγκεντρώσεις σ' όλη την Κύπρο κάθε Σαββατοκυρίακο, προς υπογραφή του ενωτικού δημοψηφίσματος. Η εθναρχία, για να μην αφήσει την πρωτοβουλία στο ΑΚΕΛ, προκηρύσσει την 1η Δεκεμβρίου 1949 ενωτικό δημοψήφισμα για τις 15 Ιανουαρίου 1950, σύμφωνα με απόφαση της Ιεράς Συνόδου με ημερομηνία 18 Νοεμβρίου 1949. Αμέσως το ΑΚΕΛ ανακαλεί τις δικές του συγκεντρώσεις και υποστηρίζει το δημοψήφισμα της εθναρχίας που σημείωσε πρωτοφανή επιτυχία.

Αποβολή φραξιονιστών

Στο μεταξύ εγκαταλείπουν τον ΕΑΣ ο Ιωάννης Κληρίδης και μια σειρά άλλοι αστοί συνεργάτες και η Αριστερά ακολουθεί τώρα το δικό της δρόμο. Το 1951 δημιουργεί το Παγκύπριο Συμβούλιο Ειρήνης και κατορθώνει να μαζέψει 103.000 υπογραφές κάτω από την έκκληση για παγκόσμια ειρήνη και για αποστρατικοποίηση της Κύπρου. Και ενώ η δράση του κόμματος εντείνεται, η κομματική ζωή διασαλεύεται και δημιουργείται αναταραχή μέσα στο κόμμα εξαιτίας διαφόρων ενεργειών του Πλουτή Σέρβα που χαρακτηρίστηκαν φραξιονιστικές. Αποτέλεσμα της αναταραχής ήταν η αποβολή του Σέρβα και μιας σειράς άλλων στελεχών όπως οι Νούσης, Κακογιάννης, Σαββίδης, Αδάμαντος , Βάσος Λυσσαρίδης κ.α. κατά τη διάρκεια της 2ης Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής του ΑΚΕΛ που έγινε στις 10, 11 και 12 Αυγούστου 1952.

Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ

Παράλληλα με τις διάφορες δραστηριότητες του ΑΚΕΛ, η Δεξιά αναδιοργανώνεται υπό την ηγεσία του νέου αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ' και προετοιμάζεται για το ενδεχόμενο ανάληψης ένοπλου αγώνα. Το ΑΚΕΛ προσπαθεί να πείσει την Δεξιά για ενιαίο και πιο μαζικό αγώνα, χωρίς να το κατορθώσει.

» Βλέπε Αφιέρωμα Δεξιά και Κύπρος

Τελικά αρχίζει το 1955 ο ένοπλος αγώνας της ΕΟΚΑ. Το ΑΚΕΛ αντιτάχθηκε σ' αυτόν γιατί, όπως ανέφερε σχετική ανακοίνωσή του, «μόνο ζημιά μπορεί να προκαλέσει». Η ανακοίνωση του ΑΚΕΛ έλεγε επίσης ότι σκοπός του ένοπλου αγώνα «ήταν να παραγνωρίσει τις λαϊκές δυνάμεις, να τις θέσει στο περιθώριο και να περάσει η πρωτοβουλία στην άκρα Δεξιά». Ωστόσο, παρά την αντίθεσή του αυτή, που αφορούσε κυρίως την τακτική του αγώνα, το ΑΚΕΛ δεν αντιτάχθηκε στην πράξη. Με μαζικές πολιτικές εκδηλώσεις της εργατικής τάξης αντέδρασε στα τρομοκρατικά και καταπιεστικά μέτρα της αποικιακής κυβέρνησης. Η τελευταία έθεσε στις 14 Δεκεμβρίου 1955 εκτός νόμου το ΑΚΕΛ και τις διάφορες οργανώσεις του: την ΑΟΝ (Ανορθωτική Οργάνωση Νεολαίας), την ΕΑΚ (Ένωση Αγροτών Κύπρου), την ΠΟΔΓ (Παγκύπρια Οργάνωση Δημοκρατικών Γυναικών). Την ίδια νύχτα λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν από Άγγλους στρατιώτες τα γραφεία του κόμματος, τα γραφεία της εφημερίδας «Νέος Δημοκράτης», καθώς κι εκείνα των τουρκοκυπριακών αριστερών εφημερίδων «Εμεκτσί» και «Ινκιλαπτσί». Όλη η κινητή περιουσία του ΑΚΕΛ κατασχέθηκε. Το σχετικό διάταγμα του κυβερνήτη δημοσιεύθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 1955. Πάνω από 135 στελέχη του κόμματος συλλαμβάνονται και φυλακίζονται.

Κατά τη διάρκεια του 4ετούς αγώνα (1955-1959), μια σειρά στελέχη και μέλη του ΑΚΕΛ, Ελληνοκύπριοι (Σάββας Μένοικος, Ανδρέας Σακκάς, Κυριάκος Πατατάς κά) και Τουρκοκύπριοι, δολοφονούνται ως προδότες από την ΕΟΚΑ και την ΤΜΤ.

Μετά την Ανεξαρτησία

Μετά την Ανεξαρτησία το ΑΚΕΛ ξεκινά από τη θέση ότι η Ζυρίχη δεν έλυσε το εθνικό ζήτημα και, κατά συνέπεια, ο λαός είναι υποχρεωμένος να συνεχίσει τον αντιιμπεριαλιστικό - εθνικοαπελευθερωτικό του αγώνα. Στις πρώτες προεδρικές εκλογές, υποβάλλει στον Μακάριο διάφορες εισηγήσεις, προκειμένου ν' αποφευχθεί η εκλογική αναμέτρηση. Οι εισηγήσεις απορρίπτονται και το κόμμα κατέρχεται στις εκλογές εναντίον του αρχιεπισκόπου Μακαρίου, με δικό του υποψήφιο τον Ιωάννη Κληρίδη, που συγκέντρωσε το 33% (71.753 ψήφους). Επίσης στις πρώτες βουλευτικές εκλογές που έγιναν στις 31 Ιουλίου 1960, το ΑΚΕΛ εξασφάλισε τις 5 από τις 35 ελληνοκυπριακές έδρες.

Μετά την πρώτη εκείνη εκλογική διαμάχη, το ΑΚΕΛ ακολουθεί στα κατοπινά χρόνια θετική πολιτική έναντι της κυβέρνησης Μακαρίου. Η πολιτική του κόμματος συνιστούσε υποστήριξη κάθε μέτρου που εξυπηρετούσε το λαό και εποικοδομητική κριτική κάθε μέτρου που δεν προέβαλλε τα λαϊκά συμφέροντα.

Το 1963 το κόμμα διαφώνησε στην υποβολή από τον Μακάριο των «13 σημείων» για αναθεώρηση του συντάγματος. Ακολούθησε τη γραμμή της σταθεροποίησης του κυπριακού κράτους και επέμενε στη λήψη αποφασιστικών μέτρων για πάταξη της παρανομίας η οποία αναπτύχθηκε υπό διάφορες μορφές στα επόμενα χρόνια.

Κυπριακό

Μετά το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή του Ιουλίου 1974, το ΑΚΕΛ υποστήριξε λύση του Κυπριακού ζητήματος μέσα στα πλαίσια των αποφάσεων των Ηνωμένων Εθνών και τάχθηκε υπέρ διευθετήσεως του προβλήματος με ειρηνικό διακανονισμό και συνομιλίες. Στηριξε τις συμφωνίες υψηλού επιπέδου Μαακαρίου -Ντενκτάς και Κυπριανού Ντενκτάς το 1977 και 1979 αντίστοιχα. Τάχθηκε εναντίον του Αμερικανοκαναδικού Σχεδίου. Το 1985 το ΑΚΕΛ ήρθε σε ρήξη με το συνεργαζόμενο στην Κυβέρνηση ΔΗΚΟ με αντικείμενο τις διαφορετικές προσεγγίσεις στο Κυπριακό. Με αφορμή την πορεία του Κυπριακού, ο ΔΗΣΥ απαίτησε την άμεση προκήρυξη προεδρικών εκλογών με το πρόσχημα ότι ο Σπύρος Κυπριανού «δεν απολαμβάνει της εμπιστοσύνης του Σώματος». ΑΚΕΛ και ΔΗΣΥ, πέρασαν ψήφισμα στη Βουλή το οποίο υπερψηφίζεται με αίτημα την παραίτηση του Προέδρου. Κάτι όμως που δεν πραγματοποιείται, αφού ο Κυπριανού επικαλείται το αποτέλεσμα των προηγούμενων προεδρικών εκλογών και παραμένει στη θέση του για άλλα τρία χρόνια. Η κρίση αυτή οδήγησε στις πρόωρες Βουλευτικές Εκλογές της 8ης Δεκεμβρίου 1985, με το ΔΗΚΟ να ενισχύεται σημαντικά ξεπερνώντας σε ποσοστά το ΑΚΕΛ. Το ΑΚΕΛ επί προεδρίας Γιώργου Βασιλείου υποστήριξε το Σχέδιο Γκάλι που στηριζόταν σε λύση Ομοσπονδίας. Στα Δημοψηφίσματα της 24ης Απριλίου 2004 τάχθηκε εναντίον του Σχεδίου Ανάν. Το Φεβρουράριο του 2010 στην παρουσία του γ.γ του ΟΗΕ Μπα Κι Μουν ο πρόεδρος Χριστόφιας δεν υπέγραψε της συγκλίσεις επί της εσωτερικής πτυχής του Κυπριακού με τον Μεχμέτ Αλί Ταλάτ όπως παρουσιάστηκαν μέσω του Εγγράφου Ντάουνερ. Τέλος στη διάσκεψη του Κραν Μοντανά τον Ιούνιο του 2017 τάχθηκε υπέρ του Πλαισίου Γκουτέρες.

Το πολιτικό του πρόγραμμα

Σύμφωνα με το διακηρυγμένο πρόγραμμά του (1962), το ΑΚΕΛ, κόμμα τῆς ἐργατικῆς τάξης καί τοῦ ἐργαζομένου λαοῦ, ἒχει σάν ἀπώτερο πολιτικό τοῦ πρόγραμμα τήν ἐφαρμογή τοῦ σοσιαλισμοῦ - κομμουνισμοῦ, πού εἶναι τό ἀνώτερο, δικαιότερο καί πιο πολιτισμένο κοινωνικό σύστημα, τό σύστημα πού καταργεῖ τήν ἐκμετάλλευση ἀνθρώπου ἀπό ἂνθρωπο καί δημιουργεῖ ὃλες τίς προϋποθέσεις γιά μιάν ἂνοδο δίχως φραγμούς, γιά τήν εὐτυχία καί τή χαρά ὃλου τοῦ λαοῦ.

Το ΑΚΕΛ βασίζεται στις αρχές του μαρξισμού - λενινισμού από τις οποίες και καθοδηγείται. Στηρίζει την πολιτική του, την οργάνωση και τη δράση του, στη διδασκαλία του επιστημονικού σοσιαλισμού και συμβάλλει αποφασιστικά στη διάδοση των σοσιαλιστικών ιδεωδών και της διδασκαλίας του μαρξισμού - λενινισμού στην Κύπρο (βλέπε ΑΚΕΛ, Το Κόμμα του Εργαζομένου Λαού, έκδοση Κ.Ε. ΑΚΕΛ, Λευκωσία, σσ. 11, 23, 25).

Μεταξύ άλλων θέσεων πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών, το ΑΚΕΛ υποστηρίζει και τις ακόλουθες:

Η πολιτική ειρήνης και ειρηνικής συνύπαρξης είναι ισχυρός παράγοντας για τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του κυπριακού λαού.
Η άνοδος του βιοτικού και πολιτιστικού επιπέδου των εργαζομένων, παράλληλα με την ολόπλευρη οικονομική και κοινωνική πρόοδο του τόπου, είναι μια από τις κύριες φροντίδες του κόμματος.
Κάθε δυνατή υποστήριξη στους αγώνες των εργατών και υπαλλήλων για ανύψωση του βιοτικού τους επιπέδου.
Ιδιαίτερη προσοχή στα πολλαπλά προβλήματα των αγροτών και προώθηση των συμφερόντων και διεκδικήσεών τους.
Εκτίμηση στη συμβολή των μεσαίων στρωμάτων στην οικονομική, πολιτική και κοινωνική ζωή του τόπου.
Οι επιστήμονες, διανοούμενοι, εκπαιδευτικοί και καλλιτέχνες είναι πολύτιμο κεφάλαιο για την ανάπτυξη του τόπου.
Η νεολαία είναι το χρυσό απόθεμα του λαού.
Η γυναίκα έχει ισότιμη θέση στην κυπριακή κοινωνία.
Το Κυπριακό είναι θέμα διεθνές. Το ΑΚΕΛ αγωνίζεται για μια λύση ειρηνική, δημοκρατική, που να κατοχυρώνει την ανεξαρτησία, κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου, να εξασφαλίζει το αδέσμευτο της Κυπριακής Δημοκρατίας και να δημιουργεί συνθήκες ειρηνικής συμβίωσης Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Οι ενδοκυπριακές συνομιλίες αποτελούν την καλύτερη μέθοδο για αναζήτηση λύσης των εσωτερικών πτυχών του προβλήματος.

Κομματική οργάνωση

Το ΑΚΕΛ θεωρείται το πιο καλά οργανωμένο κόμμα της Κύπρου. Στηρίζει την ύπαρξή του στη συντροφική πειθαρχία και στον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό. Βάση της οργανωτικής του δομής είναι η κομματική ομάδα με την επιτροπή κομματικής ομάδας. Ακολουθούν οι συμπλεγματικές και περιφερειακές επιτροπές, η επιτροπή πόλης, η επαρχιακή επιτροπή, η κεντρική επιτροπή με την κεντρική γραμματεία και το πολιτικό γραφείο. Στην ηγεσία του κόμματος βρίσκονται ο γενικός γραμματέας, ο βοηθός γενικός γραμματέας και ο κεντρικός οργανωτικός γραμματέας. Οι θέσεις αυτές διατηρούνται και σ' όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας. Παράλληλα λειτουργούν (κεντρικά και επαρχιακά) διάφορα γραφεία όπως το οικονομικό, το μορφωτικό, το πολιτιστικό, το διαφωτιστικό.

Όλα τα μέλη του κόμματος έχουν το δικαίωμα να εκλέγουν και να εκλέγονται σε όλες τις θέσεις της ιεραρχίας και οι εκλογές γίνονται με απλή πλειοψηφία. Οι διάφορες αποφάσεις του κόμματος παίρνονται και από την κορυφή και από τη βάση, σύμφωνα προς τον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό. Τα μέλη έχουν το δικαίωμα να διατηρούν τις προσωπικές τους απόψεις και να τις εκφράζουν σε όλα τα επίπεδα εσωκομματικής συζήτησης, αλλά είναι υποχρεωμένα να δέχονται και να προπαγανδίζουν τις αποφάσεις της κομματικής πλειοψηφίας.

Ανώτατο σώμα του κόμματος είναι το συνέδριο που συνέρχεται κάθε 4 χρόνια και σ' αυτό αντιπροσωπεύονται με εκλεγμένους αντιπροσώπους όλες οι κομματικές ομάδες, ανάλογα με τον αριθμό των μελών τους. Όταν θεωρηθεί αναγκαίο, συγκαλούνται και έκτακτα συνέδρια. Οι αποφάσεις του συνεδρίου μπορούν ν' αλλάξουν μόνο από συνέδριο.

Μέλος του ΑΚΕΛ μπορεί να γίνει κάθε πολίτης της Κυπριακής Δημοκρατίας που δέχεται τις καταστατικές του αρχές, κι αφού υποστεί δοκιμασία ενός χρόνου. Σε περίπτωση παραπτώματος μέλους, τούτο τιμωρείται. Ανάλογα με το παράπτωμα, προνοούνται ως ποινές η παρατήρηση, η επίπληξη, η καθαίρεση, η προσωρινή και η μόνιμη αποβολή από το κόμμα.

Από το συνέδριο εκλέγονται όλα τα ανώτατα σώματα και απευθείας ο γενικός γραμματέας. Η ολομέλεια της κεντρικής επιτροπής συνέρχεται τακτικά 4 φορές το χρόνο αλλά και σε έκτακτες περιπτώσεις. Την κομματική εργασία ελέγχουν η κεντρική επιτροπή ελέγχου που εκλέγεται από το συνέδριο, αλλά κι όλα τα σώματα, ξεκινώντας από τη βάση.

Το ΑΚΕΛ διατηρεί στενές σχέσεις με το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας και τα Κομμουνιστικά Κόμματα πολλών άλλων χωρών.

Μια σημαντική αλλαγή πολιτικής του ΑΚΕΛ όσον αφορά την στάση του έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης σημειώθηκε τον Νοέμβριο του 1995, στην διάρκεια του 18ου Συνεδρίου του Κόμματος.

Το ΑΚΕΛ, από τις αρχές κιόλας της δεκαετίας του 1960, είχε εκφράσει την αντίθεση του στην επιδίωξη σύνδεσης της Κύπρου με την τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), που θα μετεξελισσόταν σε τελωνειακή ένωση. Η αντίθεση του ΑΚΕΛ εκφράστηκε αργότερα και εναντίον της υποβολής αίτησης ένταξης της Κύπρου στην Κοινότητα. Η βασική επιχειρηματολογία του ΑΚΕΛ για τη θέση του αυτή, μεταξύ άλλων, στηριζόταν στο ότι οι διεθνείς επιλογές της Κύπρου, δηλαδή η αδέσμευτη πολιτική της και η στήριξη στην βοήθεια των τότε σοσιαλιστικών χωρών, έρχονταν σε σύγκρουση με τον χαρακτήρα της ΕΟΚ, που αποτελούσε την πολιτική προέκταση του NATO. Στηριζόταν επίσης στην άποψη ότι θα υπήρχαν δυσμενείς επιπτώσεις στην κυπριακή οικονομία.

Στο 18ο Συνέδριο του Κόμματος η θέση αυτή αναθεωρήθηκε. Απόφαση που λήφθηκε στο Συνέδριο αναφέρει ότι το ΑΚΕΛ είναι έτοιμο να συνηγορήσει υπέρ της ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, υπό την προϋπόθεση ότι η Ένωση θα βοηθήσει στην ορθή επίλυση του Κυπριακού, θα ενταχθεί ολόκληρη η Κύπρος στην Ένωση και θα διασφαλίζονται σημαντικές κοινωνικοοικονομικές κατακτήσεις του κυπριακού λαού. Η αλλαγή στη στάση του ΑΚΕΛ αποδίδεται, όπως αναφέρεται στην απόφαση του 18ουΣυνεδρίου, στα νέα δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί και που αφορούν κατά κύριο λόγο τις σοβαρές ανακατατάξεις στο διεθνές σκηνικό ως αποτέλεσμα της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης και της σοσιαλιστικής κοινότητας στην Ευρώπη, τις μεγάλες αδυναμίες του κινήματος των αδεσμεύτων, το γεγονός ότι ολοκληρώθηκε σχεδόν η τελωνειακή ένωση Κύπρου-Ευρωπαϊκής Ένωσης και το ότι έχει υποβληθεί η αίτηση ένταξης της Κύπρου και αποτελεί ήδη μία από τις βασικές παραμέτρους που συνθέτουν τις εξελίξεις στο Κυπριακό.

Στην απόφαση διευκρινίζεται ότι η επανεξέταση της θέσης του ΑΚΕΛ αναφορικά με την πορεία ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει παραίτηση του Κόμματος από τους μακροπρόθεσμους στόχους του για ποιοτικό κοινωνικό μετασχηματισμό.

Γενικοί Γραμματείς του ΑΚΕΛ

Από το 1941 στην ηγεσία του ΑΚΕΛ από τη θέση του Γενικού Γραμματέα υπηρέτησαν οι πιο κάτω:

Εκφραστικό όργανο του ΑΚΕΛ είναι η καθημερινή εφημερίδα «Χαραυγή», ενώ παλαιότερα εκδιδόταν ο Δημοκράτης και αργότερα ο «Νέος Δημοκράτης». Το ΑΚΕΛ ελέγχει επίσης τον ραδιοφωνικό σταθμό «Άστρα» και τον τηλεοπτικό σταθμό CNC Plus. Σήμερα όλα τα ΜΜΕ του κόμματος βρίσκονται κάτω από τον τίτλο Διάλογος. Η ΠΕΟ επίσης έχει μικρό αριθμό μετοχών στο Σίγμα.

Πηγή: