Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Δήμος είναι διοικητική περιφέρεια που έχει μεγάλο αριθμό κατοίκων, σ' αντίθεση προς την κοινότητα. Διοικείται από τον δήμαρχο που έχει εκτελεστικές και διοικητικές αρμοδιότητες τις οποίες ασκεί βοηθούμενος από ένα δημοτικό συμβούλιο. Τόσο ο δήμαρχος όσο και το δημοτικό συμβούλιο εκλέγονται από τους δημότες, δηλαδή τους κατοίκους ενός δήμου. Συνήθως ένας δήμος περιλαμβάνει μια πόλη με τους συνοικισμούς της ή μια μεγάλη κοινότητα, φέρει δε το όνομα της πόλης ή της κοινότητας, όπως λ.χ. Δήμος Λευκωσίας.

 

Ενωση Δήμων  

Με πρωτοβουλία του Δημάρχου Λευκωσίας Λέλλου Δημητριάδη ξεκίνησε προσπάθεια  για την ίδρυση της Ένωσης Δήμων. Η ιδρυτική Γενική Συνέλευση πραγματοποιήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 1980 στο Δημοτικό Μέγαρο Λευκωσίας. Σ’ αυτήν παρέστησαν εκπρόσωποι και των 15 αστικών και αγροτικών Δήμων της Κύπρου, καθώς και 2 Μέλη των Συμβουλίων Βελτιώσεως Αγίου Δομετίου και Αραδίππου.

 

Ιστορία Δημοτικών 

Οι πρώτοι δήμαρχοι του νησιού, διορίζονταν κατευθείαν από τις βρετανικές αρχές. Έτσι η Λάρνακα γνώρισε τον Φρειδερίκο Έιδενσταμ το 1878, η Λευκωσία τον Αχιλλέα Λιασίδη και η Λεμεσός τον Χριστόδουλο Καρύδη το 1888. Στην Πάφο είχε επιτραπεί από τους αποικιοκράτες μία στοιχειώδης αυτοδιοίκηση και ο Δήμαρχος εκλεγόταν από τους δημότες.

 

Από το 1908 έως και το 1931, οι πολίτες μπορούσαν να εκλέγουν τους δικούς τους Δημάρχους. Τα Οκτωβριανά όμως και η Παλμεροκρατία άλλαξαν τα δεδομένα. Η εξέγερση του 1931 και η απαγόρευση εκλογών Αν και οι Δήμαρχοι διορίζονταν από τις αρχές, ωστόσο υπήρχε η «ελευθερία» να εκλέξουν οι κοινότητες τους δικούς τους άρχοντες. Τα Οκτωβριανά όμως του 1931, έδωσαν την αφορμή στους Βρετανούς να διακόψουν και αυτές τις εκλογές για μία δεκαετία.

 

Το 1943 διενεργήθηκαν οι πρώτες δημοτικές εκλογές του νησιού. Δύο χρόνια μετά την επαναφορά των τοπικών εκλογών, πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες δημοτικές εκλογές για την πρωτεύουσα στις 21 Μαρτίου. Ο μέχρι τότε διορισμένος Δήμαρχος Λευκωσίας, Θεμιστοκλής Δέρβης διεκδίκησε το αξίωμα. Ήταν υποψήφιος με τον Εθνικό Συνδυασμό που εκπροσωπούσε τη δεξιά. Αντίπαλός του ο Λαϊκός Συνδυασμός του Ιωάννη Κληρίδη. Τελικά επικράτησε με 5% – 66%, η παράταξη του Δέρβη. 

Οι κατηγορίες δεν άργησαν να εμφανιστούν με τους Εθνικούς να κατηγορούν τους Λαϊκούς ως συνοδοιπόρους της αριστεράς και τον Κληρίδη να κατηγορεί τον Δέρβη πώς τα έργα του ήταν αποτέλεσμα της υποστήριξης που είχε από την αποικιοκρατική κυβέρνηση. Τα Δημαρχεία Λάρνακας, Πάφου, Λευκωσίας και Λεμεσού (από αριστερά προς δεξιά) 1946: ο θρίαμβος της Αριστεράς

 

Στις πρώτες εκλογές μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στις 26 Mαΐου, αντίπαλοι βρέθηκαν οι ίδιοι άνθρωποι: Δέρβης και Κληρίδης. Στόχος του Εθνικού Συνδυασμού όπως είχε ανακοινώσει ο Δέρβης ήταν το γεφύρωμα του ήδη «υφιστάμενου εθνοκτόνου κοινωνικού χάσματος». Η ζυγαριά όμως δεν έκλινε προς το μέρος της δεξιάς, καθώς η παράταξη του ΑΚΕΛ εξέλεξε Δήμαρχο όχι μόνο στη Λευκωσία αλλά και σε άλλους τρεις από τους έξι Δήμους. Πιο συγκεκριμένα, στη Λευκωσία επικράτησε ο Iωάννης Kληρίδης, στη Λεμεσό ο Πλουτής Σέρβας, στην Aμμόχωστο ο Aδάμ Aδάμαντος και στη Λάρνακα ο Λύσος Σανταμάς. O συνδυασμός της Δεξιάς επικράτησε στην Πάφο και Kερύνεια με τον Xρ. Γαλατόπουλο και τον Xαρ. Δημητριάδη αντίστοιχα. Ο Πλουτής Σέρβας Δήμαρχος Λεμεσού (αριστερά) και ο Λύσος Σανταμάς Δήμαρχος Λάρνακας (δεξιά). Και οι δύο υποψήφιοι του ΑΚΕΛ Εκλογές 1949: «καμιά συναλλαγή, καμιά συνεργασία με τους κομμουνιστές»

Οι επόμενες εκλογές στις 22 Μαϊου 1949, χαρακτηρίζονταν από το ευρύτερο κλίμα της εποχής. Με τον Εμφύλιο πόλεμο να βρίσκεται στο τέλος του, οι ιδεολογικές αντιθέσεις μεταξύ δεξιάς αριστεράς είχαν ενταθεί και στην Κύπρο. Ο Θεμιστοκλής Δέρβης, βρέθηκε ακόμη μία φορά στην εκλογική διαδικασία εναντίον του Αντρέα Ζιαρτίδη ως εκπρόσωπο του ΑΚΕΛ, αφού το κόμμα είχε διαγράψει τον πρώην Δήμαρχο Ιωάννη Κληρίδη λόγω σύγκρουσης και κατηγοριών. Τη νίκη διεκδίκησε ο συνδυασμός του Δέρβη. Στις εκλογές αυτές ψήφισαν 6.054 και εξελέγησαν όλοι οι υποψήφιοι της δεξιάς, δηλαδή οι Θ. Δέρβης, Γ. Πούλιας, Xρ .Kαλόγηρος, A. Aραούζος, Π. Γρηγοριάδης, Xρ. Παπαέλληνας, M. Kακουλλής και E. Zεμενίδης. Aπό την αριστερά εξελέγησαν οι A. Zιαρτίδης, Λ. Tσιμίλλης, Γ. Mανούρης, Στ. Iακωβίδης, K. Mουσκής, X. Γιαπανάς, Xρ. Σαββίδης και A. Φάντης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το νεοσύστατο τότε κόμμα των Τροτσκιστών κατήλθε στις Δημοτικές εκλογές της 22ας Μάιου 1949 στη Λεμεσό με υποψήφιο τον Παύλο Μοδινό.

 

Οι τελευταίες ελεύθερες εκλογές του 1953 

Στις 17 Μαΐου 1953 πραγματοποιήθηκε η τελευταία δημαρχική αναμέτρηση έως το 1986, αφού η δράση της ΕΟΚΑ ανέστειλε τις δημοτικές εκλογές ενώ η δημιουργία Κυπριακού Κράτους άργησε 26 χρόνια να επαναφέρει το θεσμό, διορίζοντας τους Δημάρχους. Αντίπαλοι βρέθηκαν για ακόμη μια φορά ο Θεμιστοκλής Δέρβης εναντίον του Eζεκία Παπαϊωάννου, τότε Γενικό Γραμματέα του AKEΛ. O γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ Εζεκίας Παπαϊωάννου μιλά σε ανοιχτή συγκέντρωση υπέρ του ενωτικού δημοψηφίσματος το 1950. Νικητής των εκλογών βγήκε για ακόμη μία φορά ο δεξιός συνασπισμός. Τρεις μήνες νωρίτερα, το ΑΚΕΛ είχε προτείνει στο Κυπριακό Εθνικό Κόμμα του Δέρβη, μία πρόταση για «μίνιμουμ πρόγραμμα». Η πρόταση απορρίφθηκε και ο Δέρβης δήλωσε πώς «η σύμπραξις, συνεννόησις ή επαφή άμεσος ή έμμεσος μετά των κομμουνιστών είναι ασυμβίβαστος προς την εθνικήν αξιοπρέπειαν και επιζήμια εις τον εθνικόν αγώνα». Το αδιέξοδο των Δήμων Με την υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου, ορίστηκε και το ζήτημα των Δήμων, όπου αναφερόταν πως: «Xωριστά Δημαρχεία θα δημιουργηθούν εις τας πέντε μεγαλυτέρας πόλεις της Κύπρου υπό των Τούρκων κατοίκων των πόλεων αυτών». «Ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος θα εξετάσουν εντός τεσσάρων ετών εάν ο χωρισμός ούτως των Δημαρχείων εις τας πέντε μεγαλυτέρας πόλεις θα πρέπει να συνεχισθεί ή όχι». Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, αντιλαμβανόμενος πώς η διάταξη για τους Δήμους δεν λειτουργούσε συμπεριέλαβε το θέμα των Δήμων στα 13 σημεία που πρότεινε στους Τουρκοκυπρίους. Πρότεινε «Να εγκαθιδρυθούν ενιαίοι Δήμοι», κάτι που τελικά δεν είδε να πραγματοποιείται αφού ακολούθησαν τα γεγονότα του ’63....

 

Δημοτικές εκλογές: Οι πρώτες δημοτικές εκλογές στην ιστορία της ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας (και οι πρώτες μετά το 1953) διεξήχθησαν στις 25 Μαΐου 1986. Οι εκλογές έγιναν σε 18 δήμους (Λευκωσία, Λεμεσός, Λάρνακα, Πάφος, Στρόβολος, Άγιος Δομέτιος, Έγκωμη, Αγλαντζιά, Λακατάμια, Λατσιά, Παραλίμνι, Αραδίππου, Αθηένου, Μέσα Γειτονιά, Άγιος Αθανάσιος, Κάτω Πολεμίδια, Πόλη Χρυσοχούς και Λεύκαρα). Οι επόμενες εκλογές διεξήχθησαν στις 22 Δεκεμβρίου 1991, σε 18 δήμους.

 

Στους κατεχόμενους δήμους (εκτός της πόλης της Αμμοχώστου) δεν έγιναν εκλογές διότι υπήρχε μόνο ένας υποψήφιος που ανακηρύχθηκε δήμαρχος (Κερύνεια, Μόρφου, Καραβάς, Λάπηθος, Κυθρέα, Λύση, Λευκόνοικο, Ακανθού).

 

Στις 18 Απριλίου 1994 διεξήχθησαν εκλογές σε άλλους πέντε, νεοσύστατους δήμους: Αγία Νάπα, Γερμασόγεια, Γεροσκήπου, Δερύνεια, Πέγεια.

 

Οι επόμενες δημοτικές εκλογές έγιναν στις 15 Δεκεμβρίου 1996, οπότε στον κατάλογο των δήμων της Κύπρου προστέθηκε και ο νεοσύστατος δήμος Ιδαλίου. Σε μερικούς των κατεχομένων δήμων δεν έγιναν εκλογές αφού είχε προταθεί ένας μόνο υποψήφιος.

           

Δημοτικές εκλογές έγιναν και πάλι στις 15 Δεκεμβρίου 2001, σε 30 από τους 33 δήμους. Ταυτόχρονα διεξήχθησαν και εκλογές για την ανάδειξη κοινοτικών αρχών στα χωριά. Κατά τις εκλογές αυτές υπήρξε συνεργασία τριών κομμάτων, ΑΚΕΛ – ΔΗΚΟ – ΚΙΣΟΣ (ΕΔΕΚ). Το άλλο των μεγάλων κομμάτων, ο ΔΗΣΥ, υποστήριξε σε μερικές περιπτώσεις υποψηφίους της τριμερούς συνεργασίας ή και ανεξάρτητους, κρίνοντας με βάση την προσωπικότητα του κάθε υποψηφίου.

          

Τριμερής συνεργασία των κομμάτων ΑΚΕΛ – ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ υπήρξε και κατά τις προεδρικές εκλογές του 2003 αλλά και για τις επόμενες δημοτικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 17 Δεκεμβρίου 2006 και στους 33 δήμους της Κύπρου. Εξελέγησαν δήμαρχοι:

           

• 18 υποστηριζόμενοι από την τριμερή συνεργασία
• 11 υποστηριζόμενοι από τον ΔΗΣΥ και
• 4 ανεξάρτητοι.

 

Για λεπτομερή αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών με τα ονόματα όλων των εκλεγέντων δημάρχων, βλέπε στο λήμμα εκλογές, κεφάλαιο «δημοτικές εκλογές».

 

Οι δήμοι: Ο πλήρης κατάλογος των υφισταμένων μέχρι το 2022 στην Κύπρο δήμων είναι ο ακόλουθος (αλφαβητική σειρά):

 

1. Αγία Νάπα
2. Άγιος Αθανάσιος
3. Άγιος Δομέτιος
4. Αγλαντζιά
5. Αθηένου
6. Ακανθού*
7. Αμμόχωστος*
8. Αραδίππου
9. Γερμασόγεια
10. Γεροσκήπου
11. Δερύνεια
12. Έγκωμη
13. Ιδάλιον
14. Καραβάς*
15. Κερύνεια*
16. Κυθρέα*
17. Λακατάμια Πάνω και Κάτω
18. Λάπηθος*
19. Λάρνακα
20. Λατσιά
21. Λεμεσός
22. Λεύκαρα
23. Λευκόνοικο*
24. Λευκωσία
25. Λύση*
26. Μέσα Γειτονιά
27. Μόρφου*
28. Παραλίμνι
29. Πάφος
30. Πέγεια
31. Πολεμίδια Κάτω
32. Πόλη Χρυσοχούς
33. Στρόβολος

 

ΣΗΜ: Όσοι δήμοι σημειώνονται με αστερίσκο ευρίσκονται στο τμήμα της Κύπρου που τελεί από το 1974 υπό τουρκική κατοχή. Οι δημοτικές αρχές των δήμων αυτών υφίστανται στην προσφυγιά και εδρεύουν στις ελεύθερες περιοχές τού νησιού.

 

Ο θεσμός των δήμων (δημαρχείων) εγκαθιδρύθηκε στην Κύπρο κατά την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας και εξελίχθηκε κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας, οπότε θεσπίστηκαν και οι πρώτοι σχετικοί και ολοκληρωμένοι νόμοι για τη λειτουργία τους.

 

Μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης

 

Στις 3 Μαρτίου 2022 η  Ολομέλεια της Βουλής ενέκρινε τρία νομοσχέδια για τη μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης με τα οποία δημιουργήθηκαν  συνολικά 20 Δήμοι σε ολόκληρη την Κύπρο από 33 που ίσχυαν από το 2008.

 

Ο περί Δήμων Νόμος πέρασε κατά πλειοψηφία με 52 ψήφους υπέρ και 4 εναντίον από την ΕΔΕΚ ενώ οι νόμοι περί Κοινοτήτων και περί Επαρχιακών Συμπλεγμάτων πέρασαν ομόφωνα από την Ολομέλεια της Βουλής.

 

Στη Λευκωσία δημιουργήθηκαν  πέντε Δήμοι, στη Λεμεσό τέσσερις, στη Λάρνακα πέντε, στην Πάφο τέσσερις και στην Αμμόχωστο 2.

 

Επαρχία Λευκωσίας (5 Δήμοι)

• Δήμος Λευκωσίας, με έδρα την Λευκωσία, ο οποίος αποτελείται από τους δήμους Λευκωσίας, Αγίου Δομετίου, Αγλαντζιάς και Έγκωμης
• Δήμος Λακατάμειας, με έδρα την Λακατάμεια, ο οποίος αποτελείται από τους δήμους Λακατάμειας και Τσερίου, καθώς και τον κοινοτικό συνοικισμό Ανθούπολης
• Δήμος Στροβόλου
• Δήμος Λατσιών-Γερίου, με έδρα τα Λατσιά, ο οποίος αποτελείται από τους δήμους Λατσιών και Γερίου
• Δήμος Νότιας Λευκωσίας-Ιδαλίου, με έδρα το Ιδάλιον, ο οποίος αποτελείται από τον δήμο Ιδαλίου και τις κοινότητες Αλάμπρας, Λυμπιών, Νήσου, Πέρα Χωρίου και Ποταμιάς

 

Επαρχία Λεμεσού (4 Δήμοι)

• Δήμος Λεμεσού, ο οποίος αποτελείται από τους δήμους Λεμεσού και Μέσα Γειτονιάς, καθώς και την κοινότητα Τσερκέζων
• Δήμος Ανατολικής Λεμεσού, με έδρα τον Άγιο Αθανάσιο, ο οποίος αποτελείται από τους δήμους Αγίου Αθανασίου και Γερμασόγειας, και τις κοινότητες Αγίου Τύχωνα, Ακρούντας, Μαθικολώνης, Μουτταγιάκας και Φοινικαριών και Αρμενοχωρίου.
• Δήμος Πολεμιδιών, ο οποίος αποτελείται από τον δήμο Κάτω Πολεμιδιών και την κοινότητα Άνω Πολεμιδιών
• Δήμος Δυτικής Λεμεσού, με έδρα τον Ύψωνα, ο οποίος αποτελείται από τον δήμο Ύψωνα και τις κοινότητες Ακρωτηρίου, Ασώματου (Λεμεσού), Επισκοπής (Λεμεσού), Ερήμης, Καντού, Κολοσσίου, Σωτήρας (Λεμεσού) και Τραχωνίου (Λεμεσού)

Επαρχία Λάρνακας (5 Δήμοι)

• Δήμος Λάρνακας, ο οποίος αποτελείται από τους δήμους Λάρνακας και Λιβαδιών, καθώς και την κοινότητα Βορόκληνης
• Δήμος Αραδίππου, ο οποίος αποτελείται από τον δήμο Αραδίππου, καθώς και τις κοινότητες Κελλιών και Τρούλλων.
• Δήμος Δρομολαξιάς-Μενεού, ο οποίος αποτελείται από τον δήμο Δρομολαξιάς-Μενεού, καθώς και τις κοινότητες Κιτίου, Περιβολιών και Τερσεφάνου
• Δήμος Λευκάρων, ο οποίος αποτελείται από τον δήμο Λευκάρων και τις κοινότητες, Βάβλας, Δελίκηπου, Κάτω Λευκάρων, Κόρνου, Λάγιας και Σκαρίνου
• Δήμος Αθηένου, ο οποίος αποτελείται από τον δήμο Αθηένου και την κοινότητα Αβδελλερού.

 

Επαρχία Πάφου (4 Δήμοι)

• Δήμος Πάφου
• Δήμος Ανατολικής Πάφου, με έδρα τη Γεροσκήπου, ο οποίος αποτελείται από τον δήμο Γεροσκήπου και τις κοινότητες Αγίας Μαρινούδας, Αχέλειας, Κονιών και Τίμης
• Δήμος Ακάμα, με έδρα την Πέγεια, ο οποίος αποτελείται από τον δήμο Πέγειας και τις οινότητες Ακουρσού, Ίνειας, Κάθικα, Κάτω Αρόδων, Κισσόνεργας και Πάνω Αρόδων
• Δήμος Πόλης Χρυσοχούς, ο οποίος αποτελείται από τον δήμο Πόλης Χρυσοχούς και τις κοινότητες Αγίας Μαρίνας, Ανδρολίκου, Αργάκας, Γιαλιάς, Δρούσειας, Κρίτου Τέρα, Μακούντας, Νέου Χωριού (Πάφου), Νέων Δημμάτων, Πελαθούσας, Πομού, Τέρα και Χρυσοχούς

 

Επαρχία Αμμοχώστου (2 Δήμοι)

• Δήμος Αγίας Νάπας, ο οποίος αποτελείται από τους δήμους Αγίας Νάπας και Σωτήρας, καθώς και τις κοινότητες Αυγόρου, Άχνας και Λιοπετρίου
• Δήμος Παραλιμνίου-Δερύνειας, ο οποίος αποτελείται από τους δήμους Παραλιμνίου και Δερύνειας και τις κοινότητες Αχερίτου και Φρενάρους.

 

Βλέπε λήμμα: Δήμοι- Δημαρχεία- Οι 20 δήμοι της μεταρρύθμισης του 2022

 

Πολιτιστικές δραστηριότητες: Οι δήμοι, κυρίως των πόλεων, είναι πρωτοπόροι στην οργάνωση πολιτιστικών και άλλων εκδηλώσεων, μερικές από τις οποίες έχουν καθιερωθεί ως ετήσιοι θεσμοί και προσλαμβάνουν διεθνή χαρακτήρα, όπως το Φεστιβάλ Λευκωσίας, το Διεθνές Καλλιτεχνικό Φεστιβάλ Λεμεσού, η Γιορτή του Κρασιού και το Καρναβάλι στην ίδια πόλη, η Γιορτή του Κατακλυσμού στη Λάρνακα, ο Κατακλυσμός και οι καρναβαλίστικες εκδηλώσεις στην Πάφο, η Γιορτή του Πορτοκαλιού και ο Κατακλυσμός στην Αμμόχωστο πριν από την τουρκική εισβολή κ.ά.

 

Τα τελευταία χρόνια ο ρόλος των δήμων έχει αναβαθμιστεί σημαντικά σε διάφορους τομείς και ειδικότερα στον πολιτιστικό. Πολλοί δήμοι έχουν δημιουργήσει αξιόλογα πολιτιστικά κέντρα, όπου δίνονται καλλιτεχνικές παραστάσεις υψηλού επιπέδου, καθώς και εκθεσιακούς χώρους, μουσεία κ.α., ενώ τα καλλιτεχνικά φεστιβάλ που οργανώνουν, αποτελούν ετήσιο θεσμό.

 

Θα πρέπει εδώ να γίνει ιδιαίτερη μνεία ενός μεγάλου πολιτιστικού γεγονότος που οργανώθηκε από τον δήμο Λευκωσίας από 15 Σεπτεμβρίου - 15 Οκτωβρίου 1995: του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Μήνα, στο πλαίσιο του οποίου έγιναν πολυάριθμες εκδηλώσεις στους τομείς της μουσικής, του χορού, του θεάτρου, των εικαστικών τεχνών, του λαϊκού πολιτισμού κλπ.

 

Στο πλαίσιο των άλλων δραστηριοτήτων των δήμων έχουν αναληφθεί και μεγάλα αναπτυξιακά έργα, όπως είναι τα αποχετευτικά συστήματα της Λευκωσίας και της Λεμεσού- Αμαθούντος, ενώ παρόμοια έργα προγραμματίζονται και για τις άλλες πόλεις.

 

Στις πόλεις λειτουργούν επίσης αξιόλογες δημοτικές βιβλιοθήκες.

 

 

Πηγή:

1. Μεγάλη Κυπριάκη Εγκυκλοπαίδεια