Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το όνομα Δήλος φέρουν δυο νησάκια των Κυκλάδων, στο Αιγαίο πέλαγος, που βρίσκονται μεταξύ των νησιών Σύρος και Μύκονος. Η Μικρή Δήλος, βραχώδης και ξερή, έχει έκταση μόνο 5,19 τετρ. χμ., είναι όμως πλούσια σε ιστορία και αρχαία μνημεία. Το νησί αυτό ήταν, σύμφωνα προς την ελληνική μυθολογία, ο τόπος όπου γεννήθηκε ο θεός Απόλλων, κι έγινε σημαντικότατο κέντρο λατρείας του θεού του φωτός. Σύμφωνα με τη μυθολογία, η Δήλος ήταν νησί που επέπλεε και κινούνταν στη θάλασσα, και σταμάτησε στο μέσο περίπου των Κυκλάδων όταν επρόκειτο να γεννήσει η Λητώ. Το ιερό του Απόλλωνος στην αρχαία Δήλο ήταν από τα πιο γνωστά ολόκληρου του αρχαίου κόσμου. Στο ίδιο νησί έχει αποδειχθεί από τις αρχαιολογικές έρευνες και η λατρεία του άλλου παιδιού της Λητούς, της Αρτέμιδος.

Οι σχέσεις της Κύπρου με το ιερό της Δήλου, άρχισαν από την Αρχαϊκή κιόλας εποχή, όπως μαρτυρούν τα αντικείμενα κυπριακής προέλευσης τα οποία βρέθηκαν στο νησί στη διάρκεια των ανασκαφών της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής. Πρόκειται για προσφορές έργων κεραμικής καθώς και αγαλμάτια από ασβεστόλιθο (DÉLOS XV, σ. 109, XXIII, σσ. 46-51).

Εξάλλου πολύτιμες πληροφορίες για τις επαφές των ανθρώπων της Κύπρου (βασιλιάδων αλλά και άλλων) με το ιερό, μας προσφέρει η επιγραφική.

Από τον 4ο αι. π.Χ. δυο βασιλιάδες της Σαλαμίνος, ο Πνυταγόρας* (351 - 332 π.Χ.) και ο Νικοκρέων* (331- 310 π.Χ.) έχουν προσφέρει σημαντικά αφιερώματα αλλά και έχουν τιμηθεί με τον τιμητικό τίτλο του προξένου. Πράγματι, στους καταλόγους απογραφής των αφιερωμάτων του ιερού διαβάζουμε:

•ID, 1409 Β α II, 113/4: [.. στηλύδριον χαλκοῦν] /ἒχον προξενίαν Πνυταγόραι Βασιλεῖ Σα[λαμινίων].

•ID, 1409 Α. Ι, 7/8: ἂλλου δάφνης / οὗ  ὁλκή δρα[...], ἀνάθημα Πνυταγόρου.

•IG, XI, 2,161 Β, 88: στέφανος μυρρίνης   χρυσοῦς, Πνυταγόρου ἀνάθημα, ὁλκήν δραχμαί...

•IG, XI, 2, 161 Β, 91: στέφανος χρυσοῦς μυρρίνης, Νικοκρέοντος ἀνάθημα, ὁλκήν δραχμαί...

•IG, XI, 2, 161Β, 54/55: στέφανος μυρρίνης χρυσοῦς, Δηλιάδων ἀνάθημα χορεία, Νικοκρέοντος ἐπιδόντος, ὁλκήν δραχμαί...

•IG, XI, 2, 199, Β87: στήλην χαλκήν Νικοκρέοντος προξενίαν.

Επίσης και ο τελευταίος βασιλιάς της Αμαθούντος, ο Ανδροκλῆς* (; - 312 π.Χ.) αφιέρωσε στο ναό του Απόλλωνος στη Δήλο:

•IG, XI, 2, 135, 39 - 41: Ἀνδροκλῆς Ἀμαθούσιος βασιλεύς, στέφανον χρυσοῦν ἀνέθηκεν εἰς τόν νεώ τοῦ  Ἀπόλλωνος.

•IG, XI, 2, 161 Β, 93: στέφανος χρυσοῦς μυρρίνης Ἀνδροκλέους ἀνάθημα ὁλκήν δραχμαί...

•IG, XI, 203, Β 51: στέφανοι δύο οὓς Ἀνδροκλῆς, /ὁλκή σύν (τ)ῶι λίνῳ...

Εκτός από τις τιμές και τ' αφιερώματα των πιο πάνω Κυπρίων βασιλιάδων και απλοί Κύπριοι τιμήθηκαν από τον Δήμο των Δηλίων. Από τον 4ο/3ο αι. π.Χ. μια επιγραφή μας αναφέρει ότι κάποιος Ἡλιόδωρος [...]κλείδου από το Κίτιον έχει ανακηρυχθεί «πρόξενος» και «ευεργέτης» των Δηλίων. Οι τιμές που του παραχωρήθηκαν, θα ίσχυαν και για τα παιδιά του (IG, XI, 4, αρ. 512).

Τον 2ο αι. π.Χ. επίσης, κάποιος Στησαγόρας Τιμοκράτου από την Καρπασία τιμήθηκε με έπαινο από τον Δήμο των Δηλίων για τις υπηρεσίες που πρόσφερε στο ιερό αλλά και στους πολίτες που τις ζητούσαν (IG, XI, 4, αρ. 807).

Από τα μέσα περίπου του 2ου αι. π.Χ. (157/6) γνωρίζουμε και πάλι από τις επιγραφές ότι κάποιος Τίμων από τη Σαλαμίνα είχε νοικιάσει για μια πενταετία ένα συνοικίδιον (αγρόκτημα;) και κάποιος άλλος συμπατριώτης του ο Φιλοκράτης Εὐ[ρήμον]ος τον είχε εγγυηθεί (ID, 1416, ΒΙΙ, 35 - 36). Τον επόμενο χρόνο, εξάλλου, ο ίδιος ο Φιλοκράτης ανανέωσε για πέντε ακόμη χρόνια το συμβόλαιό του για μέρος κάποιου οικοδομήματος (νεωρίδιον) και με εγγυητή κάποιο Νικόδημο από την Απολλωνία (ID, 1417, ΒΙΙ, 118-22).

Οι παραπάνω μαρτυρίες, αλλά και άλλες που θ' αναφερθούν στη συνέχεια, δείχνουν ότι και Κύπριοι είχαν εγκατασταθεί στη Δήλο, μαζί μ' άλλους Έλληνες της Ανατολής, όταν οι Αθηναίοι της είχαν αφαιρέσει την ανεξαρτησία και την κατέστησαν δική τους αποικία. Φαίνεται ότι είχαν ενθαρρύνει την εγκατάσταση ξένων (μετοίκων) για να εκμεταλλεύονται την περιουσία του ιερού πληρώνοντας τα νόμιμα δικαιώματα, αλλά και για να την έχουν ως βάση για τις εμπορικές τους κυρίως δραστηριότητες. Οι περισσότεροι Κύπριοι, αν λάβουμε υπόψη την απόσταση που τους χώριζε από την πατρίδα, σίγουρα θα ήταν εμπορευόμενοι ή τραπεζίτες.

Πέρα όμως από τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες συμμετείχαν ενεργά στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή του νησιού, όπως φαίνεται και πάλι από τις επιγραφικές μαρτυρίες. Πράγματι, από την ίδια εποχή γνωρίζουμε τις περιπτώσεις ενός Κυπρίου μετοίκου, του Χάρη που πρόσφερε χρήματα στη γιορτή των Απολλωνίων (IG, XI, 2,110,12), του Ἀρίστωνος από τη Σαλαμίνα που πρόσφερε λάδι για τις ανάγκες του Γυμνασίου (ID, 2593,25 28) και του Αρτεμίδωρου, πάλι από τη Σαλαμίνα που το 119/8 π.Χ. συγκαταλεγόταν μεταξύ των εφήβων (ID, 2598, 38).

Ενδιαφέρουσα είναι επίσης η περίπτωση του Τιμάρχου από τη Σαλαμίνα του οποίου η οικογένεια είχε σχέσεις με την Αθήνα, τη Δήλο αλλά και με τον Τάραντα. Από επιγραφικές μαρτυρίες και πάλι, γνωρίζουμε ότι είχε τιμηθεί το 160/50 π.Χ. από τον αθηναϊκό Δήμο με τον τίτλο του προξένου και ευεργέτη και στεφανώθηκε με στεφάνι ελιάς για τις υπηρεσίες που πρόσφερε (IG, Η2, 909).

Ένα μέλος της οικογένειάς του, ο Τίμαρχος Τιμάρχου, ήταν το 105/4 π.Χ. μεταξύ των εφήβων στη Δήλο (ID 2595, 39-40) ενώ ένα άλλο, ο Σίμαλος, που κάποτε παρουσιάζεται στις επιγραφές και ως Ταραντῖνος (ID, 1927, Η' 1755,5), ήταν μεταξύ των εφήβων που έκαναν προσφορά στους θεούς Απόλλωνα, Ερμή και Ηρακλή. Ο ίδιος, εξάλλου, διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τον Στόλον Θέωνος Ἀθηναῖον, ανώτατο αξιωματούχο του Πτολεμαίου II Σωτήρος. Ο Σίμαλος αφιέρωσε στον Απόλλωνα της Δήλου το άγαλμα του φίλου του αναφέροντας τις τιμές που του είχαν παραχωρήσει οι Πτολεμαίοι (ID, 1534). Ο Στόλος από την άλλη, αφιέρωσε κι εκείνος το άγαλμα του Σιμάλου (ID 1533) αναθέτοντας μάλιστα στον Κύπριο ποιητή Αντισθένη από την Πάφο να του γράψει ένα ποίημα στο οποίο ν' απαριθμούνται τα χαρίσματα του φίλου του (W. Peek, Hermes, 76, 1941, σ. 412).