Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ένας από τους διαπρεπέστερους Κυπρίους γιατρούς παθολόγους, δήμαρχος Λευκωσίας για 27 συνολικά χρόνια μεταξύ του 1929  (1η Ιουνίου 1949-Δεκεμβρίου 1959) και του 1959  είτε ως αιρετός είτε ως διορισμένος της τότε βρετανικής αποικιοκρατικής κυβέρνησης και πολιτικός παράγων που αναμείχθηκε ενεργά στα πολιτικά πράγματα της Κύπρου για πολλά χρόνια. Γεννήθηκε στη Λευκωσία στις 25 Μαρτίου 1894 και πέθανε στις 20 Σεπτεμβρίου 1968.

Ο πατέρας του Νικόλαος Δέρβης ήταν εξέχων γιατρός, Μικρασιάτης στην καταγωγή από την πόλη Δέρβη, εξ ου και το επίθετο.

Αποφοίτησε από το Παγκύπριο Γυμνάσιο και σπούδασε ιατρική στα Πανεπιστήμια Παρισιού, Βερολίνου και Ζυρίχης (1913-1917), ενώ αργότερα παρακολούθησε κατά καιρούς ειδικά ιατρικά μαθήματα στο Βερολίνο, στο Παρίσι, στη Βιέννη, στη Νέα Υόρκη και στη Βοστώνη. Εργάστηκε ως γιατρός σε νοσοκομεία της Ζυρίχης (1917-18) και της Γενεύης (1918-19). Στην Κύπρο επέστρεψε το 1919, οπότε άρχισε να ασκεί το επάγγελμα του γιατρού στη Λευκωσία. Παντρεύτηκε την Καταλίν Δέρβη και απέκτησαν μια κόρη την Κάτια Δέρβη.

Δήμαρχος

Παράλληλα με την ιατρική αναμείχθηκε ενεργά στα κοινά. Στις 5 Απριλίου 1929 εξελέγη δήμαρχος Λευκωσίας. Το 1935 διορίστηκε στο ίδιο αξίωμα από την αποικιακή κυβέρνηση της Κύπρου, μέχρι το 1943, οπότε κατέστη δυνατό να γίνουν ξανά δημαρχιακές εκλογές. Το 1943 εξελέγη και πάλι δήμαρχος Λευκωσίας, επανεξελέγη δε στην ίδια θέση την 1η Ιουνίου 1949 έχοντας απέναντι του τον Ανδρέα Ζιαρτίδη του ΑΚΕΛ.  Επενεξελέγη και το 1953 με ανθυποψήφιο του τον Εζεκία Παπαϊωάννου και το ΑΚΕΛ και παρέμεινε Δήμαρχος Λευκωσίας μέχρι το τέλος του 1959. Ταυτόχρονα μετείχε και σε πολλές άλλες πολιτικές και κοινωνικές καταστάσεις.

Κομματάρχης 

Το 1943 ήταν από τους βασικούς πρωτεργάτες και ιδρυτές του Κυπριακού Εθνικού Κόμματος (ΚΕΚ), του πρώτου οργανωμένου Δεξιού Κόμματος στην Κύπρο  που λειτούργησε ως  αντίποδας  του  ΑΚΕΛ. Αν κάτι τον καθόριζε πολιτικά ήταν ο αντικομουνισμός του, ενώ κατά τη διάρκεια του

Β Παγκοσμίου Πολέμου δεν έκρυβε τη συμπάθεια του προς του Γερμανούς.  

» Βλέπε Αφιέρωμα: Η ιστορία της Δεξιάς στην Κύπρο

Ο Δέρβης διετέλεσε πρόεδρος του ΚΕΚ και αρχηγός του από το 1943 μέχρι το 1960,  οπότε το κόμμα διαλύθηκε. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος της Δημοκρατικής Ενώσεως (1959 κ.ε.). Επίσης, μέλος της Σχολικής Εφορείας Λευκωσίας (1926-1935) και πρόεδρός της (1935-1962). Επίσης, μέλος της Θρονικής  Επιτροπής της αρχιεπισκοπικής περιφέρειας (1932-1939), πρόεδρος της Επιτροπής της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Λευκωσίας (1937-1959), πρόεδρος του Γυμναστικού  Συλλόγου «Παγκύπρια» (1932 κ.ε.) επίτιμος πρόεδρος του Παγκυπρίου Ιατρικού Συλλόγου και πρόεδρος της Παγκυπρίου Ομοσπονδίας. Παράλληλα, ο Δέρβης εξέδωσε και διηύθυνε τις δεξιές εφημερίδες Ἒθνος και Ἐθνική.

Ζυρίχη 

Το 1959 ήταν μέλος ευρείας αντιπροσωπείας Ελλήνων παραγόντων της Κύπρου, που ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος είχε καλέσει στο Λονδίνο για να συμβουλευθεί, στις παραμονές της επικύρωσης των συμφωνιών της Ζυρίχης. Ο Δέρβης τάχθηκε, μετά από διαβουλεύσεις και με μέλη της ελληνικής κυβέρνησης, υπέρ της υπογραφής των συμφωνιών εκ μέρους του αρχιεπισκόπου, λίγο αργότερα όμως τον αντιπολιτεύθηκε σκληρά επειδή είχε υπογράψει. Το 1959 ίδρυσε, μαζί με τον Ιωάννη Κληρίδη, την Δημοκρατικήν Ένωσιν, με σκοπό να αντιπολιτευθεί τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Παρά το ότι ο Δέρβης χαρακτηριζόταν από βαθιά αντικομμουνιστικά αισθήματα, ωστόσο στις πρώτες προεδρικές εκλογές που έγιναν στην Κύπρο το 1959, συνεργάστηκε με το ΑΚΕΛ κατά του αρχιεπισκόπου Μακαρίου, με κοινό υποψήφιο της «Δημοκρατικής Ενώσεως» και του ΑΚΕΛ τον Ιωάννη Κληρίδη. Ωστόσο πριν από την ανεξαρτησία της Κύπρου ο Δέρβης ήταν από το 1950 ένας από τους στενούς συνεργάτες και συμβούλους του αρχιεπισκόπου Μακαρίου, τον οποίο συνόδευσε και σε αποστολές διαφώτισης και διεθνοποίησης του Κυπριακού στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και αλλού.

Αθυρόστομος

Ο Δέρβης ήταν γνωστός ανά το παγκύπριο όχι μόνο ως πολύ καλός γιατρός, αλλά και ως πολιτικός παράγων και ηγέτης της άκρας δεξιάς, ως πείσμων και φανατικός αντικομμουνιστής και, κυρίως, ως άνθρωπος ιδιαίτερα αθυρόστομος, όπως περιγράφουν και άνθρωποι που τον έζησαν. Οι αθυροστομίες του, σε δημόσιες και άλλες εμφανίσεις του, αποτελούσαν πολύ συχνά λιβέλους. Πολλές τέτοιες φράσεις του, όπως το "είμαστε ζοπποβορτοι",  παρέμειναν παροιμιώδεις. Ως πολιτικός ηγέτης, χαρακτηριζόταν από φανατισμό και μισαλλοδοξία, αλλά και από πολιτική ασυνέπεια. Δεν ακολούθησε συγκεκριμένη πολιτική γραμμή και δεν είχε ξεκάθαρο πολιτικό πρόγραμμα και στόχους. Ως εκ τούτου, δεν κατόρθωσε ποτέ να αποκτήσει ικανό αριθμό οπαδών και πολιτικών φίλων. Στις διάφορες αναμετρήσεις του με τους εκάστοτε πολιτικούς του αντιπάλους χρησιμοποιούσε σκληρή γλώσσα, τόσο σε ομιλίες όσο και στα πολιτικά και άλλα άρθρα του, δημιουργώντας έτσι ένταση και φανατισμό. Κατά τη διάρκεια του δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου είχε εκδηλωθεί υπέρ της ναζιστικής Γερμανίας.

Ο γιατρός

Ο Θεμιστοκλής Δέρβης, που ο κόσμος τον ήξερε και ως «γιατρό Κίκη»,διέθετε πλούσια και μοναδική στην Κύπρο ιατρική βιβλιοθήκη, καθώς και όλα τα σύγχρονα ιατρικά μηχανήματα, ακτινολογικό, ηλεκτροκαρδιογράφο (βρίσκεται σήμερα σε εκθεσιακό χώρο στο Καρδιολογικό Διαγνωστικό Κέντρο στη Λευκωσία) και άλλα.

«Σπάνια, όμως, χρησιμοποιούσε το στηθοσκόπιό του, γιατί με το μεγάλο του αφτί κολλημένο στο θώρακα του ασθενούς, ακίνητος, με κλειστά μάτια, παρακολουθούσε προσεκτικά τον καρδιακό ρυθμό, τους βρογχικούς σπασμούς και άλλα ακροαστικά που τον συνέπαιρναν για αρκετή ώρα, έτσι που νόμιζες πως είχε αποκοιμηθεί», θυμάται και περιγράφει ο γιατρός Όμηρος Χριστοδούλου σε αφιέρωμά του στις 15 Ιανουαρίου 1994, στο ετήσιο ιατρικό συνέδριο του Ιατρικού Συλλόγου Λευκωσίας - Κερύνειας «Ιπποκράτης». Και προσθέτει:

«Η εμπιστοσύνη του κοινού και το κύρος του είχε ριζώσει τόσο βαθιά, που ήταν αδύνατο, για ένα μεγάλο διάστημα, σε άλλο γιατρό να μπορέσει να παραβληθεί μαζί του. “Το είπε ο Δέρβης”, τέλειωσε, ήταν αδιαμφισβήτητο, η διάγνωσή του ήταν κανόνας. Οι γνώσεις του ήταν τεράστιες και με την πολυγλωσσία του μπορούσε και είχε πρόσβαση σε οποιαδήποτε μελέτη. Παρακολουθούσε όλες τις τελευταίες εξελίξεις της ιατρικής σε σεμινάρια και περιοδικά. Έκανε με την ίδια χάρη ενδοφλέβια ένεση ή μια παρακέντηση.

Μελέτες

Εξέδωσε τέσσερις ιατρικές μελέτες του στη γερμανική γλώσσα. Διατηρούσε μια από τις πιο αξιόλογες ιδιωτικές βιβλιοθήκες στην Κύπρο (ιδιαίτερα για την ιατρική επιστήμη) που πωλήθηκε, μετά το θάνατό του, στο Ισραήλ.

Το μεγαλύτερο μέρος των βιβλίων του έχει δοθεί ως δωρεά στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου. Η συλλογή του Θεμιστοκλή Δέρβη περιλαμβάνει περίπου 2000 τόμους βιβλίων. Το πρώτο μέρος δωρίστηκε στη ΒΠΚ το 1994 από τη σύζυγο του, Καταλίν Δέρβη. Το δεύτερο μέρος δωρίστηκε το 2013 από την ανιψιά του Θεμιστοκλή Δέρβη, Ελένη Δέρβη, κατόπιν επιθυμίας της Καταλίν Δέρβη η δωρεά να ολοκληρωθεί μετά τον θάνατό της. Η συλλογή καλύπτει διάφορες θεματικές ενότητες, με έμφαση στην ευρωπαϊκή ιστορία του 20^ου αιώνα, αλλά καλύπτει επίσης και ευρύτερα ιστορικά και κοινωνιολογικά ζητήματα

Προς τιμή του στη Λευκωσία έχει δοθεί σε λεωφόρο το όνομα του. 

Δημοπρασία

Σε δημοπρασία στις 17 Οκτωβρίου 2012  στο ξενοδοχείο «Χίλτον», εκποιήθηκαν και τα τελευταία  προσωπικά αντικείμενα και έργα τέχνης του Θεμιστοκλή Δέρβη, από τον Οίκο Δημοπρασιών Ψαθάρη. Στη δημοπρασία πωλήθηκαν τα 37 από 56 συνολικά αντικείμενα (έπιπλα, χαλιά, πίνακες, φωτιστικά και άλλα αντικείμενα αξίας, τα οποία αποτιμήθηκαν στις 40.000 ευρώ. Από τις πωλήσεις στη δημοπρασία ξεχώρισαν το γραφείο αλληλογραφίας του, ένα βαρόμετρο, θερμόμετρο και υγρόμετρο, ένα ρολόι και δύο κηροπήγια. Βρήκαν, επίσης, αγοραστή οι δύο μοναδικοί πίνακες του Φλαμανδού ζωγράφου Jean Francois (1731-1787) και του Γερμανού καλλιτέχνη Josef Wilhelm Suhs (1864-1938).

Πηγές:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια 
2. «Κυπρίων ιατρών έργα, η Ιατρική στην Κύπρο 1950-2015», του Λάκη Κ. Αναστασιάδη.
   Εκδόσεις Εν Τύποις