Δεντρολατρεία
Είδος αρχαίας λατρείας προς διάφορα δέντρα αφιερωμένα σε θεότητες, κυρίως της φύσης και της γονιμότητας. Στον αρχαίο κόσμο επικρατούσε η εντύπωση ότι τα ιερά δέντρα είχαν ψυχή επειδή ήταν άνθρωποι που μεταμορφώθηκαν, όπως η Λευκή σε λεύκη, η Δάφνη σε δάφνη, η Σμύρνα σε μύρρα ή σμύρνα, η Πύτις σε έλατο, οι αδελφές του Φαέθοντος σε σκλήθρες κλπ.
Η λατρεία δέντρων αναφέρεται και απαντάται σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς και σε διάφορες μορφές, επιζεί δε, σε μερικές περιπτώσεις, μέχρι σήμερα. Η μακρόχρονη ύπαρξη τέτοιου είδους λατρείας αποδεικνύει το σημαντικό της ρόλο στη θρησκευτική ζωή των ανθρώπων.
Στον ελληνικό κόσμο η δεντρολατρία είχε μακρά παράδοση και φαίνεται να συνδέεται με τη Μητέρα Θεά, χρονολογείται δε από τη δεύτερη χιλιετία π.Χ. Από τις υπάρχουσες πηγές συμπεραίνουμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες ταύτιζαν ορισμένα μόνο δέντρα και θάμνους με θεότητες, όπως την βαλανιδιά με την Ρέα, τη μηλιά ή τη ροδιά με την Ήρα, τη συκιά και το κυπαρίσσι με τη Δήμητρα, την ελιά και την ιτιά με την Αθηνά, το φοινικόδεντρο με την Αρτέμιδα, τη ροδιά και τη μυρτιά με την Αφροδίτη, τον πλάτανο με τον Δία, τη δάφνη με τον Απόλλωνα, τον κισσό και το αμπέλι με τον Διόνυσο.
Βλέπε λήμμα: Μυρτάτης
Για τους τρόπους που ασκείτο η δεντρολατρία, οι πληροφορίες που παρέχονται είναι πενιχρές, όμως μας επιτρέπουν να συμπεράνουμε ότι τα ιερά δέντρα ετιμώντο με πομπές και χορούς, τα διακοσμούσαν δε με λουλούδια και πράσινα στεφάνια. Στην Αθήνα στόλιζαν τα ιερά κλαδιά της ελιάς με άσπρες μάλλινες κλωστές και με διάφορα φρούτα.
Στην Κύπρο η δεντρολατρία συνδέεται κυρίως με τη λατρεία θεοτήτων της γονιμότητας και της αφθονίας και οι αρχές της χρονολογούνται στη δεύτερη χιλιετία π.Χ. Η λατρεία αυτή υφίστατο καθ' όλη την αρχαία εποχή και ορισμένες μορφές ή κατάλοιπά της επιζούν μέχρι σήμερα, όπως το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου ή η σύνδεση διαφόρων δέντρων με αγίους ή αποστόλους.
Σε θεούς που λατρεύονταν στην Κύπρο, και κυρίως στην Αφροδίτη, ήταν αφιερωμένα όχι μόνο συγκεκριμένα δέντρα αλλά και ιερά άλση, όπως στην Πάφο, στην Αμαθούντα, στους Σόλους (αφιερωμένα στην Αφροδίτη), στο Κούριον (αφιερωμένο στον Απόλλωνα) και στη Σαλαμίνα (αφιερωμένο στο Δία).
Όπως διασώζεται στις πηγές, ιερά δέντρα της Κυπρίας Αφροδίτης ήταν η ροδιά, η φλαμουριά, η μυρτιά κ.ά. Υποθέτουμε ότι και η σμύρνα κατείχε σημαντικό ρόλο στη δεντρολατρία στην Κύπρο. Σύμφωνα προς τον σχετικό μύθο, στο ομώνυμο δέντρο μεταμορφώθηκε η Σμύρνα, κόρη του βασιλιά Κινύρα της Πάφου, και από τον κορμό του δέντρου αυτού γεννήθηκε ο Άδωνις, εραστής της θεάς Αφροδίτης.
Βλέπε λήμμα: Αδωνις
Ακόμη, από κλαδιά ιερών δέντρων όπως η μυρτιά και η φλαμουριά, έπλεκαν στεφάνια που τα πρόσφεραν στην Αφροδίτη, ενώ στεφάνια από δάφνη προσφέρονταν στον Απόλλωνα. Κατά τον Οβίδιο, η Αφροδίτη είχε στην Ταμασσό, στη μέση ενός χωραφιού, ένα δικό της δέντρο που ήταν ολόχρυσο.
Βλέπε λήμμα: Ταμασός
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια