Ανθίας Τεύκρος

Φιλολογικό ψευδώνυμο του ποιητή, πεζογράφου, θεατρικού συγγραφέα και δημοσιογράφου Ανδρέα Παύλου ή Ζαφείρη, ενός από τους πιο σημαντικούς Κυπρίους δημιουργούς.

Η ζωή του

Ο Ανθίας γεννήθηκε στο χωριό Κοντέα το 1903 και πέθανε στο Λονδίνο στις 8 Νοεμβρίου 1968. Τάφηκε στη γενέτειρα του Κοντέα. Διδάχτηκε τα πρώτα γράμματα στο δημοτικό σχολείο του χωριού του και στη συνέχεια φοίτησε στο Εμπορικό Λύκειο Λάρνακας και στο Ιεροδιδασκαλείο Λάρνακας απ' όπου απεφοίτησε το 1922. Ως μαθητής στο Ιεροδιδασκαλείο (1917-1922) ήταν υπότροφος του μητροπολίτη Μελετίου Μεταξάκη. Μετά την αποφοίτησή του εργάστηκε για σύντομο χρονικό διάστημα ως δάσκαλος στη Χοιροκοιτία (1922) στην Κύπρο και τον επόμενο χρόνο (1923) μετανάστευσε στην Ελλάδα. Υπηρέτησε ως δάσκαλος στη Σπάρτη, στο Σκλαβοχώρι (1926) και στην Κάρυστο, περιφέρεια Λακεδαίμονος (πέντε μήνες).

Παντρεύτηκε τη Λόλα Λεοντιάδου με την οποία απέκτησαν δύο παιδιά – τον Αντίνοο και την Πόπη. Με τη δεύτερη του γυναίκα, την Αναστασία, απέκτησαν τρία παιδιά – την Φλόγα, τον Τεύκρο και την Άντρη.

Στην Ελλάδα

Τα επτά χρόνια που έζησε στην Ελλάδα στάθηκαν πολύ σημαντικά στην όλη λογοτεχνική του σταδιοδρομία. Έζησε περιπετειώδη και δύσκολη ζωή, συνδυασμένη με οικονομικές στερήσεις, ωστόσο ενδιαφέρουσα σε σκληρές εμπειρίες και βιώματα. Στα 1924-25 εξέδωσε στη Σπάρτη, όπου υπηρετούσε ως δάσκαλος, δικό του περιοδικό, τη Φλόγα (σε τρία μόνο τεύχη). Παράλληλα συνεργαζόταν και με άλλα περιοδικά της εποχής.

Οκτωβριανά

Υπήρξε μέλος του Κομουνιστικού Κόμματος Κύπρου και αργότερα υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά μέλη του ΑΚΕΛ.

Το 1930 όταν επέστρεψε στην Κύπρο ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία. Τον επόμενο χρόνο, εξαιτίας της συμμετοχής του στο κίνημα των Οκτωβριανών, συνελήφθη από τους Άγγλους κι εκτοπίστηκε στο χωριό Ανδρολίκου. Στην Ανδρολύκου ο εντοπισμένος ποιητής μαζεύει τους Τούρκους κατοίκους του χωριού τα βράδια στο καφενείο και τους μαθαίνει ελληνικά. Η φωτογραφία του παρέμεινε στον τοίχο του τούρκικου καφενείου έως και το 1956.

Τα σκληρά χρόνια που ακολούθησαν το κίνημα των Οκτωβριανών μέχρι τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο, τα χρόνια που έμειναν γνωστά στη νεότερη κυπριακή ιστορία ως περίοδος της Παλμεροκρατίας, από το όνομα του τότε Άγγλου κυβερνήτη Πάλμερ, επηρεάζουν επίσης βαθιά τον ποιητή και βρίσκονται ποιητικά εκφρασμένα στο έργο του των χρόνων εκείνων.

Με την έκρηξη του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου ο Ανθίας αναπτύσσει, στα πλαίσια της Αριστεράς, έντονη δημοσιογραφική δραστηριότητα.

Βλέπε Αφιέρωμα

Αριστερά και Κύπρος

Ενώ είχε ήδη εργαστεί ως δημοσιογράφος στις εφημερίδες Πρωία και Ελευθερία, το 1949 εργάζεται στον Νέο Δημοκράτη. Παράλληλα εξέδιδε κι ο ίδιος τα μηνιαία περιοδικά Φλόγα (1944-46) και Σπίθα (1944) που τα τύπωνε στο τυπογραφείο Ζαβαλλή στη Λευκωσία και το σατιρικό φύλλο Φραγγέλιο. Το 1948 εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο όπου επανεξέδωσε τη Φλόγα (1948-1950) κι αναμείχθηκε ενεργά στα θέματα της εκεί κυπριακής παροικίας.

1955-1959

Επέστρεψε στην Κύπρο με την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα, το 1955, κι εργάστηκε ξανά στην εφημερίδα της Αριστεράς Νέος Δημοκράτης, σύντομα όμως οι Άγγλοι τον συνέλαβαν και τον έκλεισαν στη φυλακή και σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως. Ενώ βρισκόταν στη φυλακή, έπαθε την πρώτη καρδιακή προσβολή. Μετά την καρδιακή προσβολή αφέθηκε ελεύθερος και προχώρησε στην έκδοση της αριστερής εφημερίδας Χαραυγή, την οποία υπηρέτησε και με ανταποκρίσεις από το Λονδίνο όπου εγκαταστάθηκε ξανά από το 1957. Διετέλεσε επίσης διευθυντής της παροικιακής εφημερίδας Το Βήμα. Στο Λονδίνο υπέστη και άλλες καρδιακές προσβολές και πέθανε σε ηλικία 65 χρόνων.

Το ποιητικό του έργο

Ο Τεύκρος Ανθίας ξεκίνησε την ποιητική του δημιουργία ως ποιητάρης, σε ηλικία 10χρόνων. Τον Νοέμβριο του 1914 εξέδωσε το ποιητάρικο τραγούδι Η νεωτέρα Ελλάς σε φυλλάδα που την πωλούσε με τον παραδοσιακό τρόπο των Κυπρίων ποιητάρηδων. Ακολούθησε η έκδοση άλλων 6 φυλλάδων μεταξύ 1914 και 1918. Η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Λουλούδια της Αγάπης, καθαρά λυρική και «σολωμική» στη σύλληψή της, εξεδόθη στη Λάρνακα το 1922. Πιο μικρός ακόμη, διάβαζε ποιήματα με εθνικό και θρησκευτικό περιεχόμενο και δημοσίευσε συνεργασίες του στις εφημερίδες της Αμμοχώστου Μικρούλα και Κύπρος.

Ο αυθεντικός Ανθίας εκδηλώνεται και εγγράφεται στις τάξεις των αξιόλογων Νεοελλήνων δημιουργών με την επόμενη ποιητική συλλογή του, που εξεδόθη στην Αθήνα το 1929, τη συλλογή Τα Σφυρίγματα του Αλήτη. Η περιπλάνηση, η πείνα και η δυστυχία, η μοναξιά και η πίκρα των έρημων, για τον ποιητή, δρόμων της Αθήνας, είχαν ως αγαθό αποτέλεσμα τους ποιητικούς καρπούς της συλλογής αυτής. Τα Σφυρίγματα του Αλήτη αποτελούν μια αληθινή τομή στα ποιητικά πράγματα της Αθήνας εκείνης της εποχής, με πολύ ευνοϊκή απήχηση στους λογοτεχνικούς κύκλους. Στίχοι όπως:

Αλήτη! 'Απόψε ειν' η βραδυά τόσο κα-

λή, τόσο καλή.

Μπορείς να πας να κοιμηθείς σ' ένα

παγκάκι, Αλήτη!

Πλάτυνε η Σκέψη τη ζωή τόσο πολύ,

τόσο πολύ,

πόκανε ο άνθρωπος τη Γη κι' όλο το

Σύμπαν: σπίτι...

παρέμειναν κλασσικοί στα νεοελληνικά γράμματα. Τα Σφυρίγματα του Αλήτη έκαναν συνολικά επτά εκδόσεις από το 1929 μέχρι το 1956.

Η ποιητική συλλογή Άγιε Σατάν ελέησόν με, που εκδίδεται στην Αθήνα το 1930 και επανεκδίδεται στην Κύπρο το 1942, συνεχίζει το πικρό, πονεμένο και ειρωνικό κλίμα των Σφυριγμάτων, με μια προσθήκη: τον κοινωνικό προβληματισμό που προκάλεσε στον ποιητή η ρωσική Οκτωβριανή Επανάσταση. Ελλαδίτες ποιητές όπως ο Κώστας Βάρναλης, θα συμβάλουν στη στροφή του Τεύκρου Ανθία προς την αριστερή ιδεολογία. Ωστόσο στις τάξεις του κινήματος της Αριστεράς θα ενταχθεί οριστικά μετά την επιστροφή του στην Κύπρο το 1930, και την ιδεολογία του αυτή θα την υπηρετήσει πια με πολλούς και συχνά δραματικούς τρόπους μέχρι το τέλος της ζωής του. Το έργο του, από δω και μπρος, υπηρετεί τους λαϊκούς αγώνες.

Ο αφορισμός του

Το 1931 εκδίδει μεταξύ άλλων τις συλλογές Η Δευτέρα Παρουσία και Το Πουργατόριο, που εκφράζουν το κλίμα της επαναστατικότητας και της σκληρής κριτικής κατά των ισχυρών. Για τις δυο αυτές συλλογές ο Τεύκρος Ανθίας θα διωχθεί και από την Εκκλησία, θα αφοριστεί και θα περάσουν χρόνια ωσότου αποκατασταθεί.

Η Εκκλησία της Κύπρου τότε είχε αφορίσει τρία άτομα. Εκτός από τον Τεύκρο Ανθία αφόρησε και τους δασκάλους Πατάπιο Χριστοδούλου -εξέδωσε και προλόγισε το επίμαχο βιβλίο- και Προκόπη Παπαλοΐζου -με αρθρογραφία του, υπό το ψευδώνυμο Πέτρος Άθωνας, υπερασπίστηκε το έργο του Τεύκρου Ανθία, ασκώντας παράλληλα έντονη κριτική στους ιεράρχες.

Η απόφαση αφορισμού των τριών προαναφερθέντων θεωρήθηκε τόσο ντροπιαστική για τα χρονικά της Εκκλησίας της Κύπρου, που τα πρακτικά της επίμαχης Συνόδου έχουν περίπου εξαφανιστεί, αφού δεν υπάρχουν στα αρχεία της Αρχιεπισκοπής, παραπέμποντας με τον τρόπο αυτό στο μυστήριο του αφορισμού ή μη του Νίκου Καζαντζάκη.

Αξίζει, πάντως, ν' αναφερθεί πως η ποιητική συλλογή του Τεύκρου Ανθία το 1931 «Δευτέρα Παρουσία», προκάλεσε μεγάλο θόρυβο. Στο έργο, ο φτωχός λαός εμφανίζεται να επαναστατεί, να δικάζει και να καταδικάζει τον Θεό («Σαβαώθ»). Μεταξύ άλλων ο Τεύκρος Ανθίας έγραφε στο ποίημά του:

«Εμείς, που από τις σάρκες μας τη σάρκα σου έχεις πάρει
Κι απ' τη δική μας την πλευρά τα κόκαλά σου τα γερά
Το βράδυ αυτό σε ορίζουμε, όπως ορίζουμε τη γης.
Ήρθ' η στιγμή απ' τον άνθρωπο να δικαστείς» και
«Κι αν τώρα αυτός ο συρφετός σα ζωντανό σε κρίνει
μην πεις πως τάχα μια στιγμή την ύπαρξή σου διανοείται
Πίσ' απ' την τραγελαφική, φανταστική μορφή σου,
ξέρει πως: κάποιος έμπορας σατανικά κινείται,
κρατάει την πλάστιγγα στο χέρι κι όλο πουλάει τον ιδρώτα του.
Γι' αυτό μιλώντας προς εσέ, μιλάει στον έμπορά του,
καταδικάζοντας εσέ, καταδικάζει εκείνον».

Αλλες συλλογές

Οι συλλογές που ακολουθούν: Διψασμένοι στην Άβυσσο (1934), Το Χάος (1936), Η Έξοδος (1937), Η Άνοδος (1939), Ιντερμέδιο (1939), Το Β' Ιντερμέδιο (1940), Βομβύκιο (1940) και Σερενάτα (1941), εκδομένες όλες στην Κύπρο, εκφράζουν την οδύνη του καταπιεσμένου και αδικημένου, χωρίς ν' απουσιάζει απ' αυτές και το προσωπικό λυρικό στοιχείο. Τα σκληρά και απάνθρωπα χρόνια της εφιαλτικής Παλμεροκρατίας, εκφράζονται ποιητικά στο έργο του της περιόδου αυτής.

Το 1942 εκδίδει τη συλλογή Ηρωική Συμφωνία, που εκφράζει τον αγώνα του ελληνικού και των άλλων φιλελεύθερων λαών ενάντια στο φασισμό. Θα ακολουθήσουν τα ποιητικά έργα Τα Σφυρίγματα του Ερημίτη (1943), Εκ Βαθέων (1945), Μουσικό Εγκόλπιο (1945), Ελλάδα (1946), Το Ανθρώπινο Έπος (1947), Κυπριακή Ραψωδία (1947), όλα εκδομένα στην Κύπρο, με καθαρά αγωνιστικό περιεχόμενο.

Μετά την εγκατάστασή του στο Λονδίνο το 1948, εκδίδει εκεί Το Τραγούδι της Γης (1951) και το συμφωνικό ποίημα SOS (1952).

Στην Κύπρο πάλι, μετά την επιστροφή του, ο Ανθίας εκδίδει την ποιητική συλλογή Το Ημερολόγιο του C.D.Ρ.(1956), που εκφράζει το κλίμα του αγώνα του 1955, όπως και η επόμενη συλλογή του Ορατόριο, που εκδίδεται στο Λονδίνο το 1961.

Στις συλλογές που ακολουθούν: Κυπριακή Τραγωδία (1965), Λαμπρακιάδα (1966), Σ' αγαπώ (1966) και Αγρυπνώ για σένα Ελλάδα (1967), ο ποιητής εκφράζει την έγνοια του για την Κύπρο και τον Ελληνισμό, αλλά και για όλους τους αδικημένους ανθρώπους.

Στο Λονδίνο εξέδωσε το 1962 και τα Ποιητικά Άπαντα, 1928-1962.

Το άλλο έργο του

Ο Τεύκρος Ανθίας εκτός από ποίηση έγραψε και πεζά, θέατρο, παιδική λογοτεχνία, και παράλληλα ασχολήθηκε και με λαογραφικές έρευνες. Η παιδική λογοτεχνία ιδιαίτερα οφείλει πολλά στον Ανθία γιατί στάθηκε πρωτοπόρος στο είδος αυτό του λόγου.

Τα θεατρικά του έργα, όλα δραματικά, είναι: