Ανθεστήρια
Στην αρχαιότητα τα ανθεστήρια ήταν ιωνική γιορτή προς τιμήν του θεού Διονύσου και γιορτάζονταν κυρίως στην Αθήνα, κατά τον μήνα Ανθεστηριώνα (τέλος Φεβρουαρίου- αρχές Μαρτίου). Γιορτάζονταν επίσης σε διάφορες πόλεις της Ιωνίας και ίσως και αλλού. Οι γιορτές των ανθεστηρίων στην Αθήνα διαρκούσαν τρεις μέρες. Η πρώτη μέρα ονομαζόταν Πιθοιγία (κατά την οποία ανοίγονταν τα πιθάρια του καινούριου κρασιού), η δεύτερη ονομαζόταν Χόες (κατά την οποία γίνονταν αγώνες οινοποσίας με τους συμμετέχοντες να πίνουν ο καθένας με το δικό του ποτήρι που λεγόταν χους), κι η τρίτη μέρα της γιορτής ονομαζόταν Χύτροι (κατά την οποία μαγείρευαν ειδικά φαγητά σε πήλινες χύτρες).
Η λέξη ανθεστήρια προέρχεται από το άνθος, ήταν δηλαδή γιορτή των λουλουδιών. Υπάρχει επίσης η άποψη ότι προέρχεται από το ρήμα αναθέσσασθαι, που σημαίνει εξορκίζω, αφού η γιορτή των αρχαίων ανθεστηρίων ήταν και γιορτή αφιερωμένη στις ψυχές των νεκρών και στον εξορκισμό των κακών πνευμάτων.
Δεν υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις κατά πόσο η γιορτή αυτή των ανθεστηρίων γιορταζόταν και στην αρχαία Κύπρο και πώς.
Τα ανθεστήρια, σαν γιορτή των λουλουδιών και της άνοιξης, άρχισαν να γιορτάζονται στην Κύπρο στα εντελώς νεότερα χρόνια. Στην Αμμόχωστο η γιορτή των ανθεστηρίων καθιερώθηκε από τις αρχές του 20ού αιώνα. Στη Λεμεσό επίσης τα ανθεστήρια που γιορτάζονταν κατά τον μήνα Μάιο ήταν για πολλά χρόνια μια από τις βασικές εκδηλώσεις της πόλης. Παρόμοιες γιορτές των λουλουδιών οργανώνονταν κατά καιρούς και στην Κερύνεια, όπου γινόταν μέχρι και το 1974 μεγάλη έκθεση ανθέων (Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείο ΡΙΚ), στην Πάφο και στη Λευκωσία.
Οι γιορτές αυτές γίνονταν σχεδόν σ' όλες τις πόλεις της Κύπρου και στα χρόνια μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο. Η Αμμόχωστος από τις αρχές του αιώνα είχε καθιερώσει τις ετήσιες αυτές γιορτές. Από νωρίς, ιδίως μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο και εξής, τα ανθεστήρια ήταν σημαντική γιορτή και για τη Λεμεσό. Παρόμοιες εκδηλώσεις γίνονταν και στις άλλες πόλεις αλλά και σε μεγάλα χωριά.
Ο ένοπλος απελευθερωτικός αγώνας δεν επέτρεπε τη διεξαγωγή τους κατά την περίοδο 1955 - 1959. Αργότερα οι γιορτές των ανθεστηρίων επανήλθαν για σύντομο διάστημα, για να τερματιστούν και πάλι λόγω της μεγάλης τραγωδίας του 1974.
Κατά τη γιορτή των ανθεστηρίων, που συνήθως ήταν μονοήμερη, συμμετείχαν κυρίως μαθητές και μαθήτριες που παρέλαυναν σε άρματα διακοσμημένα με λουλούδια, άλλοτε σε στάδια και άλλοτε σε δρόμους. Τα ανθεστήρια ήταν μια εκδήλωση που καθιερώθηκε στην Κύπρο σε εποχές που δεν υπήρχαν άλλες ευκαιρίες ψυχαγωγίας και συμμετοχής σε εκδηλώσεις.
Οι γιορτές των ανθεστηρίων αναβίωσαν ως ετήσιος θεσμός το 1987 στη Λεμεσό και στην Πάφο κι από τον επόμενο χρόνο και στις άλλες πόλεις της ελεύθερης Κύπρου. Στη Λευκωσία τα ανθεστήρια διοργανώνονται από κοινού απ' όλους τους δήμους της πρωτεύουσας και των προαστίων της (με ευθύνη διοργάνωσης από διαφορετικό δήμο κάθε χρόνο).
Τα ανθεστήρια, όπως γίνονται σήμερα στην Κύπρο, περιλαμβάνουν παρελάσεις αρμάτων και ομάδων παιδιών. Τα άρματα, στολισμένα με λουλούδια, αντλούν τα θέματά τους από τη ζωή στην Κύπρο σε παλαιότερες εποχές, από τη ζωντανή παράδοση, από τη μνήμη των κατεχομένων από το 1974 εδαφών της Κύπρου, από το πλούσιο ιστορικό παρελθόν του νησιού κι από την ελληνική μυθολογία.
Τα ανθεστήρια της Λεμεσού
Την πρωτομαγιά του 1914, ο τότε φιλοπρόοδος Δήμαρχος της πόλης Σπύρος Αραούζος, με τη συμβολή και των συμπολιτών του , καθιερώνει για πρώτη φορά καλά οργανωμένη γιορτή των λουλουδιών- που αν και υπήρχε ως θεσμός και προηγουμένως δεν γινόταν εντούτοις πάνω σε οργανωμένη βάση -και μάλιστα υπό την ευθύνη του Δήμου.
Το δημοσίευμα της εφημερίδα «Αλήθεια» της Λεμεσού ημερομηνίας 2 Μαΐου 1914 αναφέρεται στην πρώτη επίσημη γιορτή των Ανθεστηρίων :
« Η Πρωτομαγιά εορτάσθη χθες όσον ουδέποτε άλλοτε πανηγυρικώς. Συνεδιάσθη δε όλη η εορτή των ανθέων με τον πρακτικόν σκοπόν της στηρίξεως της Φιλαρμονικής.
Διοργανώθη ούτω εορτή εις τον Δημόσιον Κήπον όπου ευγενείς κυρίαι και χαριτωμέναι δεσποινίδες ανέλαβαν να πωλούν υπέρ της Μουσικής γλυκίσματα και άνθη. Ο ωραίος Κήπος, στολισμένος με αψίδες και γιρλάντες από άνθη συνεκέντρωνε από της 5ης μ.μ. μέχρι της 8ης μ.μ. ολόκληρον καθαυτόν την πόλιν. Καθ’ όλον τούτον το διάστημα , η μεν μουσική ανέκρουεν εκλεκτά κομμάτια, αι δε κυρίαι και αι δεσποινίδες έκαναν χρυσές δουλειές δι επιθέσεων επαμειλειμμένων κατά της τζέπης του κόσμου. Κατ’ αυτόν τον τρόπον εισεπράχθησαν περί τας 25 λίρας. Η ωραία εορτή έληξε με ζωηρόν ανθοπόλεμον. Διεξήχθη μετ’ αρκετού πείσματος από ωραίους και άσχημους πολεμιστάς»
Την επόμενη χρονιά σύμφωνα πάντα με την «Αλήθεια», ημερομηνίας 8 Μαίου 1915 διαβάζουμε ότι: «Ζωηρά και ωραία από πάσης απόψεως διεξήχθη η εορτή της Πρωτομαγιάς την οποίαν διωργάνωσαν μετά του κυρίου Δημάρχου η Επιτροπή των Κυριών. Ο κήπος στολισμένος με πολλήν φιλοκαλίαν δι αψίδων και φανών και γιρλάνδων και ανθέων και εγέμισεν ενωρίς από κόσμον εκλεκτόν τον οποίον αι Κυρίαι της Επιτροπής επροθυμοποιούντο να εφωδιάζωσι με άνθη. Η εορτή ήρχισε δια της μεγάλης των μαθητριών και των μαθητών χορωδίας, ην διωργάνωσεν ο κ. Γεώργιος Χουρμούζιος. Η «Ανοιξις» ένα ωραιότατον κομμάτι δια χορωδίαν, σύνθεσις αυτού του διδάξαντος εξετελέσθη με πολλήν αρμονίαν και ήρεσεν πολύ μονολότι αι παιδικαί φωναί έχαναν μέσα εις το ύπαιθρον και τον θόρυβον του κόσμου.
Μετά την χορωδίαν, ο κ. Βουτουρίδης επαρουσίασεν έναν θαυμάσιον σύμπλεγμαν μαθητριών ενδεδυμένων Βλάχικα και Κυπριώτικα, αίτινες εχόρευσαν με τραγούδι τρείς-τέσσαρας γραφικότατους ελληνικούς χορούς. Αι μικραί χορεύτριαι ήσαν αληθινά χαριτωμέναι και αι κινήσεις των αρμονικόταται. Ο κ. Βουτουρίδης κοπιάσας ομολογουμένως πολύ είναι άξιος θερμών συγχαρητηρίων. Μετά τους χορούς ήλθεν η σειρά τών ανθοστολισμένων αμαξών αι οποίαι παρήλασαν δια των κεντρικών αρτηριών του Κήπου. Επ αυτών επέβαινον δεσποινίδες αίτινες απετέλουν τον στόχον νεαρών πολεμιστών. Τα άνθη – παρολίγον να έλεγα τα πυρά- διηυθύνοντο πανταχόθεν κατ’ αυτών ομαδόν, παρ’ όλην δε την απιδειχθείσαν γενναίαν άμυναν, ηναγκάσθησαν να σωθώσιν εν τέλει δια της φυγής.
Εν τω μεταξύ η Φιλαρμονική του Δήμου έπαιξε τα καλλύτερα κομμάτια της και η εορτή παρετάθη αργά το βράδυ μέσα εις τα φώτα των πολύχρωμων ηλεκτρικών λαμπτήρων και την ανταύγειαν των βεγγαλικών άτινα εκαίοντο εις διάφορα σημεία του θαυμάσιου Κήπου. Η εορτή απέφερεν υπέρ του Ταμείου της Φιλαρμονικής 16 λίρας καθαράς»
Τα ανθεστήρια της Αμμοχώστου
Στην Αμμόχωστο τα ανθεστήρια διεξαγόταν κυρίως στο στάδιο ΓΣΕ, με τη συμμετοχή μαθητών από όλα τα γυμνάσια, αλλά κυρίως καθηγητές και μαθητές της Τεχνικής Σχολής, των συλλόγων της πόλης καθώς και τεχνίτες. Ταυτόχρονα διεξάγονταν και γαϊδουροδρομίες, που από τη δεκαετία του 1930 αντικαταστάθηκαν από ποδηλατοδρομίες που διοργάνωνε η γνωστή εταιρία ποδηλάτων Raleigh.
Ένας από τους τεχνίτες που εργάζονταν συστηματικά για τις διοργανώσεις των ανθεστηρίων ήταν ο Αύγουστος Ψύλλας, εξαίρετος σιδεροτεχνίτης, τον οποίον ο αμμοχωστιανός ζωγράφος Γιώργος Σκοτεινός αποκαλεί «Ήφαιστο της Αμμοχώστου». Ο Αύγουστος Ψύλλας γεννήθηκε το 1923. Φοίτησε στο γυμνάσιο, δεν αποπεράτωσε όμως τις σπουδές του και αφοσιώθηκε στην τέχνη της επεξεργασίας του σίδερου. Στην Αμμόχωστο είχε επίσης γίνει περιζήτητος από τους διακοσμητές, που του ανάθεταν τη διεκπεραίωση δύσκολων σιδεροκατασκευών.
Αναφέρει χαρακτηριστικά απο δημοσίευμα της εφημερίδας Ελευθερίας του 1918 ο Γιάγκος Κλεόπας στο βιβλίο του «Αμμόχωστος η Ατέλειωτη Ιστορία» «Η Πρωτομαγιά εωρτάσθη εφέτος εν τη πόλει ημών μετά πρωτοφανούς ζωηρότητος. Διωργανώθη εν τω κήπω «Ιωβιλαίω» τελετή ανθεστηρίων τη αξιεπαίνω πρωτοβουλία της ελλογ. διευθυντρίας του Παρθεναγωγείου ημών δ/δος Ελένης Χατζηπέτρου και προσήλθον εν τω φιλοκάλως εστολισμένω κήπω περί την 5 μ.μ. ώραν αι μαθήτριαι του Παρθεναγωγείου, ως και άπαντες οι πολίται. Ελληνικοί χοροί υπό μαθητριών και μουσικαί εκτελέσεις διά μαντολινάτας εποίκιλλον την εορτήν, εξ ης εισεπράχθησαν 11 λίραι υπέρ του «Φιλοπτώχου Συλλόγου» της πόλεώς μας.»
Φώτο Γκάλερι
