Γυμνάσιο
Κατά την αρχαιότητα το γυμνάσιον ήταν δημόσιο οικοδόμημα που εχρησιμοποιείτο για την αθλητική εξάσκηση και την εκπαίδευση των νέων. Ήταν συνήθως μεγάλη ορθογώνια αυλή, περιστοιχισμένη με στοές και συνδυασμένη με λουτρά. Στον κεντρικό υπαίθριο χώρο βρίσκονταν η παλαίστρα, ο δρόμος και άλλες αθλητικές εγκαταστάσεις. Οι στεγασμένοι ολόγυρα χώροι ήταν αποδυτήρια, λουτρά, αίθουσες αναπαύσεως και θεωρητικής διδασκαλίας.
Στις αρχαίες πόλεις, το γυμνάσιον ήταν οικοδόμημα που καταλάμβανε μεγάλη έκταση και συνήθως συνόρευε με την αγορά, το θέατρο και άλλα δημόσια κτίρια. Τα πρώτα γυμνάσια στην Κύπρο εμφανίζονται κατά την Ελληνιστική Περίοδο.
Παρατηρούμε ότι ο θεσμός των γυμνασίων που είχε εισαχθεί κατά την Ελληνιστική περίοδο στο νησί διατηρήθηκε σε ολόκληρη τη διάρκεια των ρωμαϊκών χρόνων.
Στα γυμνάσια οι νέοι γύμναζαν το σώμα τους εξασκούμενοι σε διάφορα αθλήματα, αλλά παράλληλα ασκούνταν και πνευματικά, μαθαίνοντας ανάγνωση, γραφή, γραμματική, αριθμητική και μουσική. Σύμφωνα με επιγραφικές μαρτυρίες γυμνάσια υπήρχαν στη Σαλαμίνα, το Κούριο, τη Λάπηθο και το Κίτιο, υποθέτουμε όμως ότι ο θεσμός ήταν εξαπλωμένος σε όλες τις κυπριακές πόλεις. Η σπουδαιότητα του θεσμού φαίνεται έμμεσα από την εκτίμηση που έδειχναν οι Κύπριοι προς το αξίωμα του γυμνασίαρχου. Γυμνασίαρχος ήταν ο υπεύθυνος για τη λειτουργία του γυμνασίου. Οι γυμνασίαρχοι θεωρούνταν σημαντικοί πρόσωπα της κοινωνικής ζωής του τόπου. Μερικοί, μάλιστα, από τους γυμνασίαρχους υπήρξαν και πολιτικά πρόσωπα και ένιωθαν ιδιαίτερη τιμή και περηφάνια για το αξίωμα του γυμνασίαρχου, το οποίο είχαν την τύχη να υπηρετήσουν.
Κατά τα τέλη της αρχαιότητας το γυμνάσιον χρησιμοποιήθηκε και από ρήτορες, φιλοσόφους και άλλους, ώστε παράλληλα προς τη σωματική άσκηση, εκαλλιεργείτο σ' αυτό και η πνευματική. Για το λόγο αυτό η ονομασία γυμνάσιον επιλέγηκε κατά τον 16ο αιώνα από τους Ευρωπαίους για να υποδηλώσει το βασικό εκπαιδευτικό ίδρυμα Μέσης Εκπαίδευσης, όρος που χρησιμοποιείται και σήμερα.
Στην Κύπρο υφίσταντο σε όλες τις αρχαίες πόλεις γυμνάσια, όπως αποδεικνύεται από πολλές επιγραφικές μαρτυρίες που αναφέρονται σε γυμνασιάρχους, δηλαδή στους άρχοντες που είχαν την εποπτεία της λειτουργίας των γυμνασίων και της εκπαίδευσης των νέων (βλέπε λήμμα γυμνασίαρχος). Ωστόσο, μέχρι σήμερα ένα μόνο γυμνάσιον έχει αποκαλυφθεί από την αρχαιολογική σκαπάνη, εκείνο της Σαλαμίνας.