Γυμνασίαρχος
Κατά την αρχαιότητα πολύ σημαντικός σε κάθε πόλη ήταν ο θεσμός του γυμνασιάρχου (λατινικά: gymnasiarchus), από το γυμνάσιον και το ἄρχειν,
Το αξίωμα ήταν όχι μόνο υψηλό αλλά και πολύ τιμητικό, ώστε οι άρχοντες δαπανούσαν ακόμη και μεγάλα χρηματικά ποσά προκειμένου να το αποκτήσουν ή να το διατηρήσουν.
Ο γυμνασίαρχος ήταν ένας από τους ανώτατους άρχοντες της πόλης και καθήκον είχε την επίβλεψη της εκπαίδευσης των νέων στα γυμνάσια. Η τιμή που συνεπαγόταν ο τίτλος του γυμνασιάρχου στην Κύπρο κατά τα Ελληνιστικά χρόνια, φανερώνει τη μεγάλη σημασία που έδιναν οι πόλεις στο όλο θέμα της αγωγής και εκπαίδευσης των νέων. Ταυτόχρονα, η αναφορά σε επιγραφές ονομάτων αρχόντων, με τη διευκρίνηση ότι είχαν χρηματίσει και γυμνασίαρχοι, δείχνει πόσο τιμητικό ήταν το αξίωμα.
Βλέπε λήμμα: Ελληνιστική Εποχή- Θρησκεία, οικονομία, τέχνες, αθλητισμός. Σχέσεις με την Ελλάδα
Από τέτοιες επιγραφικές μαρτυρίες, μας είναι γνωστοί διάφοροι Κύπριοι γυμνασίαρχοι: Ο Αριστίων Αντήνορος, κυβερνήτης της Κύπρου και γυμνασίαρχος (επιγραφή από την Αμαθούντα), ο Χαρίνος Χαρίνου, κυβερνήτης και γυμνασίαρχος (Αμαθούντα), ο Διαγόρας Τεύκρου (Σαλαμίνα), ο Δημοφών Πνυτοκράτους (Σαλαμίνα), ο Θεμίας Αρισταγόρου (Σαλαμίνα), ο Ιάσων Αριστοκρέοντος (Χύτροι), ο Κάλλιππος Καλλίππου (Παλαίπαφος) και άλλοι.
Βλέπε λήμματα: Αμαθούντα, Σαλαμίνα, Χύτροι, Παλαίπαφος
Ο θεσμός του γυμνασιάρχου διατηρήθηκε στην Κύπρο και κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο που ακολούθησε. Από την περίοδο αυτή μας είναι επίσης γνωστοί από επιγραφές διάφοροι γυμνασίαρχοι, όπως ο Άδραστος Αδράστου (Λάπηθος), ο Αντίπατρος Χρυσίππου (Κίτιον), ο Γάιος Τηρητίνας Ουμμίδιος Πάνταυχος (Πάφος), ο Διοκλής Ζήνωνος (Κίτιον), ο Ηρακλείδης Ερμοδάμαντος (Κίτιον), ο Ηρακλείδης Ύλλου (Σαλαμίνα), ο Τιβέριος Κλαύδιος (Κίτιον), ο Φανοκλής Νικολάου (Καρπασία) και άλλοι.
Το ότι οι κάτοχοι του υψηλού αυτού αξιώματος πολλές φορές δαπανούσαν δικά τους χρήματα προκειμένου να είναι γυμνασίαρχοι, αποδεικνύεται επίσης από επιγραφικές μαρτυρίες, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του Τιβερίου Κλαυδίου όπου στη σχετική επιγραφή δεν παραλείπεται ν’ αναφερθεί: γυμνασιαρχήσαντα ἐκ τῶν ἰδίων (=με δικά του έξοδα.)
Σε επιγραφές αναφέρεται επίσης ο θεσμός του υπογυμνασιάρχου και του εκτελούντος καθήκοντα γυμνασιάρχου.
Ο γυμνασίαρχος στην αρχαία Αθήνα
Στην Αρχαία Αθήνα κατά τον πέμπτο και τέταρτο αιώνα π.Χ., ένας γυμνασίαρχος επιλεγόταν κάθε χρόνο από κάθε φυλή για να αναλάβει τα έξοδα των αγώνων των λαμπάδων ( Λαμπαδηδρομία). Τα καθήκοντα περιλάμβαναν την πληρωμή όλων των εξόδων που σχετίζονται με την προπόνηση των συμμετεχόντων και το γραφείο ήταν μια από τις πιο ακριβές από τις δημόσιες υπηρεσίες που ζητούσε η Αθήνα από τους πλούσιους πολίτες της. Το όνομα φαίνεται να υποδηλώνει ότι ο γυμνασίαρχος είχε επίσης ορισμένα δικαιώματα και καθήκοντα στη γυμναστική κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης των νέων, αλλά δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με αυτό το θέμα.
Μετά την ίδρυση της Μακεδονικής εξουσίας, υπήρξε αλλαγή στην Αθήνα. Ένας γυμνασίαρχος επιλεγόταν κάθε χρόνο και το γραφείο του ήταν εξαιρετικής αξιοπρέπειας. Είχε τη γενική επίβλεψη της τάξης και της πειθαρχίας στο γυμναστήριο των εφήβων και μερικές φορές χρηματοδοτούσε βαριά έξοδα από το δικό του πορτοφόλι. Το ίδιο όνομα δόθηκε στους πλούσιους εφήβους, οι οποίοι ανέλαβαν για μεγαλύτερο ή μικρότερο χρονικό διάστημα, γενικά έναν μήνα, να φέρουν ορισμένες βαριές χρεώσεις για τους συντρόφους τους, όπως τα έξοδα των εκδηλώσεων ή την παράδοση του λαδιού που απαιτείται στο γυμναστήριο.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια