Γερανός
Grus grus και Anthropoides virgo. Οικογένεια: Gruidae. Οι γερανοί είναι από τα πιο γνωστά πουλιά που περνούν από την Κύπρο, αλλά το κοινό πολύ λίγα γνωρίζει γι’ αυτούς, εκτός του ότι είναι μεγάλα πουλιά, ότι πετούν πολύ ψηλά σε ωραίους σχηματισμούς, και ότι συνήθως φωνάζουν όταν πετούν. Η έλλειψη πολλών γνώσεων οφείλεται στο ότι σπανίως κάθονται σε κυπριακό έδαφος για να ξεκουραστούν, εκτός από τη λίμνη του Ακρωτηρίου όπου αρκετά συχνά κατεβαίνουν για να διανυκτερεύσουν, όμως φθάνουν εκεί αργά το σούρουπο και φεύγουν τα χαράματα.
Πάνω από την Κύπρο
Από την Κύπρο περνούν και τα δυο είδη γερανών που ζουν στην Ευρώπη. Οι μεγαλύτεροι και πιο κοινοί είναι οι Grus grus που συνήθως περνούν από την Κύπρο αργά το φθινόπωρο, σε πολύ μεγάλους αριθμούς που κάποτε φθάνουν ακόμη και τις 4.000 πουλιά σε ένα μόνο σμήνος. Το φθινόπωρο κατευθύνονται από την Ευρώπη στην Αφρική. Την άνοιξη, όταν ταξιδεύουν αντίθετα, από την Κύπρο περνούν πολύ λιγότεροι, γιατί οι πιο πολλοί ακολουθούν άλλο δρομολόγιο.
Οι Grus grus έχουν χρώμα γκρίζο, λίγο πιο βαθύ στη ράχη. Η ουρά τους είναι θυσανωτή και μοιάζει με ουρά αλόγου. Τα άκρα των φτερούγων τους είναι μαύρα. Έχουν κόκκινο δέρμα στο μέσον της κεφαλής, το δε υπόλοιπο καλύπτεται με μικρά μαύρα φτερά που προεκτείνονται και στο εμπρός μέρος του λαιμού. Τα πλευρά του λαιμού είναι κάτασπρα. Η κόρη του ματιού είναι κόκκινη, το ράμφος πρασινωπό με κόκκινο στίγμα στην άκρη, οι δε κνήμες μαύρες, όπως και τα πόδια. Όταν στέκονται, το ύψος τους φθάνει τα 120 εκατοστόμετρα. Το μέγεθός τους, από τη μύτη μέχρι την ουρά, είναι 115 εκατοστόμετρα περίπου. Γεννούν στη βόρεια Ευρώπη, στα Βαλκάνια, στη Μικρά Ασία κ.α. Μεταναστεύουν ομαδικά για να διαχειμάσουν στο Σουδάν, στην Αιθιοπία, στη βορειοδυτική Αφρική, στο Ιράκ.
Οι άλλοι γερανοί, οι Anthropoides virgo, είναι πιο μικρόσωμοι. Αρχίζουν να περνούν από την Κύπρο κατά τα μέσα Αυγούστου, σε μικρότερους αριθμούς από τους άλλους, αφού μάλιστα είναι και σπανιότεροι. Το χρώμα τους είναι επίσης γκρίζο, όμως τα πλάγια της κεφαλής, τα μάγουλα και το κάτω μέρος του λαιμού είναι μαύρου χρώματος και το στήθος καλύπτεται με μια τούφα από μακριά μαύρα φτερά. Πίσω από τα μάτια υπάρχει μια φούντα κάτασπρα φτερά που πέφτει από την κεφαλή σαν μαντήλι. Οι άκρες των φτερούγων είναι μαύρες, όπως και της ουράς. Η κόρη του ματιού είναι κόκκινη, το ράμφος πρασινωπό με κόκκινο στίγμα στην άκρη, οι κνήμες μαύρες. Το μέγεθός τους φθάνει τα 97 εκατοστόμετρα. Γεννούν στη Μικρά Ασία, στη Ρουμανία και στη νότιο Ρωσία, πρόσφατα όμως ανακαλύφθηκαν να γεννούν και στην Ισπανία και την Αλγερία.
Περιγραφή
Οι γερανοί, κατά την εποχή του ζευγαρώματος, συνήθως επιδίδονται σε χαριτωμένους χορούς και ομαδικά πηδήματα. Κάνουν τη φωλιά τους στο έδαφος και γεννούν 2-3 αυγά. Τρέφονται κυρίως με σπόρους και μεγάλα έντομα. Μεταναστεύουν σε μεγάλους σχηματισμούς, συνήθως σε οξεία γωνία με δυο μακρά σκέλη, όπως το βέλος, ή σε ευθεία γραμμή, ακούγονται δε να φωνάζουν γκρού- γκρού-ίου-ίου. Οι Κύπριοι, ακούγοντας τη δυνατή φωνή γκρού-γκρού και μετά τη λεπτή ίου-ίου, πίστευαν ότι οι γερανοί μετέφεραν στη ράχη τους και μικρά πουλιά, όπως τα αμπελοπούλια. Πολλοί μάλιστα ισχυρίζονταν ότι είδαν μικρά πουλιά να χωρίζονται από τους μεγάλους γερανούς. Αυτά αποτελούν μύθο, γιατί όλα τα πουλιά που μεταναστεύουν χρησιμοποιούν το καθένα τις δικές του δυνάμεις και κανένα δεν ανέχεται να μεταφέρει άλλα στην πλάτη του. Η λεπτή φωνή που ακούγεται είναι των μικρών γερανών που ακολουθούν τους γονείς τους, γι’ αυτό κι ακούγεται μόνο το φθινόπωρο.
Όπως αναφέρθηκε και πιο πριν, μόνο στη λίμνη του Ακρωτηρίου κατεβαίνουν για να διανυκτερεύσουν. Αν όμως, σπάνια κατεβούν κι αλλού, προτιμούν γυμνούς από βλάστηση λόφους κι από μακριά φαίνονται σαν κοπάδι προβάτων. Τέτοιοι λόφοι υπάρχουν και στο χωριό Γεράνι της επαρχίας Αμμοχώστου, όπου φαίνεται κάθονταν γερανοί για να ξεκουραστούν κι ίσως απ' αυτούς να πήρε το χωριό την ονομασία του.
Οι γερανοί στη λαϊκή ποίηση
Οι γερανοί συγκίνησαν και τους λαϊκούς ποιητές, γιατί απαντώνται στη λαϊκή ποίηση:
Σαρανταπέντε γερανοί ερέξαν την Καλλέπκια,
να' σουν νερόν του ποτηρκού, να σ' ηύρα τζ' αι να σ' έπκια.
Ή ακόμη:
Σαρανταπέντε γερανοί ερέξαν τον Ακάμαν,
όσοι μ' εφοβερίζασιν τίποτες εμ' μου κάμαν
Ή ακόμη:
Τριανταέξι γερανοί τζ' εξηνταδκυό παπύρες,
τον νουν της τζ'εφαλούας μου εσού μου τον επήρες.
Οι γερανοί ήταν γνωστότατοι στους αρχαίους Έλληνες. Αναφέρονται δε από τα χρόνια του Ομήρου και περιγράφονται από αρκετούς μεταγενέστερους συγγραφείς. Είναι μάλιστα γνωστότατη η αρχαία ιστορία για τους γερανούς του Ιβύκου. Κατά την διήγηση, ο Ίβυκος που ήταν λυρικός ποιητής, κάπου κοντά στην Κόρινθο σκοτώθηκε από ληστές. Την ώρα που πέθαινε, περνούσαν στον ουρανό γερανοί, τους οποίους και κάλεσε να γίνουν μάρτυρες κι εκδικητές του θανάτου του. Αργότερα, όταν τον επόμενο χρόνο περνούσαν ξανά οι γερανοί, ένας από τους ληστές που βρίσκονταν στην Κόρινθο, τους είδε και είπε: «Να οι γερανοί του Ιβύκου». Ή: «Να οι εκδικητές του Ιβύκου» (ἰδέ, αἱ Ἰβύκου ἒκδικοι...), όπως αναφέρει ο Σουίδας. Από τη φράση αυτή που ακούστηκε κι από άλλους, οι ληστές προδόθηκαν και το έγκλημά τους αποκαλύφθηκε.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Φώτο Γκάλερι
