Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1283- 1289), λόγιος και συγγραφέας. Γεννήθηκε στην Κύπρο το 1240 ή 1241 και πέθανε σε μοναστήρι στην Κωνσταντινούπολη το 1290, ένα σχεδόν χρόνο μετά την παραίτησή του από τον πατριαρχικό θρόνο. Καταγόταν από πλούσια ελληνική οικογένεια της Κύπρου και το κοσμικό του όνομα ήταν Γεώργιος, όμως μας είναι άγνωστο το επώνυμό του, όπως άγνωστος είναι και ο ακριβής τόπος γέννησής του. Διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα στην Κύπρο, όπου νεαρός εστάλη στην πόλη των Καλλινικισίων (=Λευκωσία) κι εκεί παρακολούθησε τα μαθήματα της εγκυκλίου παιδείας. Αργότερα παρακολούθησε μαθήματα και σε λατινική σχολή, και περί το 1259 εγκατέλειψε την Κύπρο για ανώτερες σπουδές στη Νίκαια πρώτα (όπου παρακολούθησε μαθήματα γραμματικής και ποιητικής) και στην Κωνσταντινούπολη, όπου το 1267 εισήλθε στην Ανώτερη Αυτοκρατορική Σχολή της οποίας προΐστατο ο Γεώργιος Λογοθέτης ο Ακροπολίτης. Στη Σχολή αυτή διδάχθηκε, μεταξύ άλλων, μαθηματικά, ρητορική και αριστοτελική φιλοσοφία.

Μετά τη συμπλήρωση των σπουδών του, ο Γεώργιος ο Κύπριος έγινε για λίγο καθηγητής στην Σχολή, ίσως λίγο μετά την αναχώρηση του Ακροπολϊτη στη Δύση (Μάρτιος του 1274), και δίδαξε ποιητική και ρητορική. Ταυτόχρονα, εισήλθε στην υπηρεσία του αυτοκράτορα και κατέλαβε τα αξιώματα του πρωτοαποστολαρίου και του αναγνώστη. Έζησε για   μερικά χρόνια στο μοναστήρι Ακαταλήπτου, το οποίο ίσως χρησιμοποίησε και ως χώρο διδασκαλίας. Μεταξύ των μαθητών του περιλαμβάνονταν ο Ιωάννης Γλυκύς, μετέπειτα πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1315- 1319), ο Θεόδωρος Μουζάλων, αργότερα μεγάλος λογοθέτης κ.α.

Ο Γεώργιος απέκτησε μεγάλη φήμη, εθεωρείτο δε άριστος ρήτορας, θεολόγος, μαθηματικός και φιλόσοφος. Σαν ιερωμένος, αναμείχθηκε στο σοβαρό ζήτημα της ένωσης της Ανατολικής με την Δυτική Εκκλησία. Η ένωση των δυο Εκκλησιών συμφωνήθηκε και υπογράφηκε τον Ιούλιο του 1274 σε σύνοδο στη Λυών, στην οποία συμμετέσχε αντιπροσωπεία από την Κωνσταντινούπολη που ενήργησε ύστερα από εντολή του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου. Ο Γρηγόριος τάχθηκε αρχικά υπέρ της ένωσης των Εκκλησιών, για να μεταβάλει τη στάση του αργότερα, μετά τον θάνατο του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η' (Δεκέμβριος του 1282) και την άνοδο στον θρόνο του Ανδρόνικου Β' ο οποίος αποκήρυξε την ένωση. Η ανθενωτική στάση του, που ακολούθησε από δω και μπρος, και η ενεργός ανάμειξή του στο όλο ζήτημα με το μέρος των ανθενωτικών, προκάλεσαν τη διατύπωση διαφόρων εναντίον του κατηγοριών, και κυρίως την κατηγορία ότι μετέβαλλε στάση ανάλογα προς τις απόψεις του εκάστοτε αυτοκράτορα.

Ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β', ωστόσο, τον επέλεξε ως πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και εξελέγη στο αξίωμα αυτό στις 28.3.1283. Μέχρι τότε ήταν ακόμη λαϊκός, αλλά σε σύντομο χρονικό διάστημα, αφού εντάχθηκε στις τάξεις των ιερωμένων και μετονομάστηκε από Γεώργιος σε Γρηγόριος, ανήλθε όλη τη βαθμίδα της εκκλησιαστικής ιεραρχίας κι ενθρονίστηκε στον πατριαρχικό θρόνο στις 11.4.1283.

Ως πατριάρχης, ο Γρηγόριος ο Κύπριος αντιμετώπισε διάφορα σοβαρά εκκλησιαστικά ζητήματα, με πρώτο το ζήτημα της ένωσης των Εκκλησιών. Λίγες μόνο μέρες μετά την ενθρόνισή του, πραγματοποιήθηκε η καταδικαστική για τους οπαδούς της ένωσης σύνοδος. Άλλο ζήτημα που αντιμετώπισε, και που δεν μπόρεσε να επιλύσει κατά τη διάρκεια της πατριαρχείας του, ήταν η έριδα με τους λεγόμενους Αρσενίτες, οπαδούς του πρώην πατριάρχη Αρσενίου και πολιτικούς αντιπάλους των Παλαιολόγων. Μέσα στο 1285 πραγματοποιήθηκε επίσης η λεγόμενη σύνοδος των Βλαχερνών, κατά την οποία οι ενωτικοί και οι ανθενωτικοί συζήτησαν το θέμα της εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος, ο δε Γρηγόριος ανέλαβε την υποστήριξη των θέσεων της δικής του, Ανατολικής Εκκλησίας, προς τούτο δε ετοίμασε και δημοσίευσε μια πραγματεία με τίτλο Τόμος, που συνάντησε όμως σφοδρές επικρίσεις.

Ο πατριάρχης Γρηγόριος παραιτήθηκε από το αξίωμα του τον Ιούνιο του 1289, ύστερα από απαίτηση του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β'. Ζήτησε τότε συγχώρηση από όλους όσους δυσαρέστησε κατά τη διάρκεια της θητείας του ως πατριάρχη και απεσύρθη στο μοναστήρι της Αριστηνής όπου και πέθανε ένα περίπου χρόνο αργότερα.

Μεταξύ των έργων του Γρηγορίου του Κυπρίου περιλαμβάνονται:

1. Ἐγκώμιον εἰς τήν θάλασσαν. 
2. Ὁμολογία... γεγονυῖα ὁπότε ἡ ἐπισύστασις γέγονε κατ' αυτόν παρά τῶν κληρικῶν καί τινων ἀρχιερέων διά τό γράμμα τοῦ ἐξ' Ἐβραίων μᾶλλον δ' Ἰούδα Μάρκου.
3. Πιττάκιον πρός αὐτοκράτορα Ἀνδρόνικον Β' Παλαιολόγον. 
4. Περί τῆς ἐκπορεύσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
5. Ἀπολογία πρός τήν κατά τοῦ Τόμου μέμψιν. 
6. Λόγος εἰς τόν Ἃγιον Γεώργιον.
7. Λόγος εἰς τό μαρτύριον τῆς ἁγίας Μαρίνης. 
8. Ἐγκώμιον εἰς τόν Ἃγιον Διονύσιον. 
9. Βίος τοῦ μοναχοῦ Λαζάρου τοῦ Γαλησιώτου. 
10. Ἐγκώμιον εἰς τόν αὐτοκράτορα Μιχαήλ Η' Παλαιολόγον. 
11. Ἐγκώμιον εἰς τόν αὐτοκράτορα Ἀνδρόνικον Β' Παλαιολόγον. 
12. Παροιμίαι κατ' ἀλφάβητον.
13. Ἐγκώμιον εἰς τόν Μέγαν Εὐθύμιον, ἐπίσκοπον Μαδύτων. 
14. Ἒκθεσις τοῦ Τόμου τῆς Πίστεως.
15. Περί τοῦ καθ' ἑαυτόν βίου ὡς ἀπ' ἂλλου προσώπου (αυτοβιογραφία).