Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Γιόλου- Giolou. Χωριό της επαρχίας Πάφου, 300 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, στη γεωγραφική περιφέρεια των Αμπελοχωριών, αν και στενό τμήμα κατά μήκος της κοιλάδας του Αρκακιού της Καμπούρας μπορεί να θεωρηθεί ότι ανήκει στην κοιλάδα της Χρυσοχούς. Βρίσκεται στο μέσο του κύριου δρόμου Πάφου - Πόλης, 3 περίπου χμ. στα βόρεια του Στρουμπιού.

Η περιοχή Πόλης - Γιόλου συμπίπτει με σύγκλινο που ακολουθεί κατεύθυνση σχεδόν παράλληλη προς το αντίκλινο Ακάμα - Λαόνας από δυτικά. Συνεπώς το υψόμετρο από τα νοτιοδυτικά και νοτιοανατολικά μειώνεται εξαιτίας της παρατηρούμενης κλίσης προς την κοιλάδα της Χρυσοχούς.

Τα κυριότερα πετρώματα είναι οι κρητίδες, οι γύψοι και οι κρητιδικές μάργες της Μειόκαινης- Άνω Κρητιδικής περιόδου και οι μάργες και μαργαϊκοί άμμοι της Πλειόκαινης. Πάνω στα πετρώματα αυτά, που δέχονται μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 625 χιλιοστόμετρα, εξελίχθηκαν ασβεστούχα εδάφη και ξερορεντζίνες.

Η γεωργία αποτελεί την κύρια απασχόληση των κατοίκων του χωριού. Οι κυριότερες καλλιέργειες είναι τα αμπέλια οινοποιήσιμων ποικιλιών, τα σιτηρά, τα όσπρια, τα νομευτικά φυτά, τα λαχανικά, λίγα εσπεριδοειδή κατά μήκος της κοιλάδας, λίγα οπωροφόρα, κυρίως μηλιές, αμυγδαλιές, ελιές και χαρουπιές. Η Γιόλου κατατάσσεται στην κατηγορία των αμπελοχωριών που η έκταση των αμπελιών τους καλύπτει μεταξύ 20 - 40% της ολικής έκτασης του χωριού.

Η κτηνοτροφία είναι αρκετά ανεπτυγμένη.

Η Γιόλου είναι από τα πολύ λίγα χωριά της Πάφου αλλά και της Κύπρου γενικότερα που δεν γνώρισαν πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Ο πληθυσμός της, έστω και συγκρατημένα, παρουσίασε συνεχή αύξηση από το 1881 μέχρι το 2001. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Οι κυριότεροι παράγοντες της σταδιακής πληθυσμιακής αύξησης ίσως θα πρέπει να αναζητηθούν στους φυσικούς πόρους του χωριού (σχετικά ψηλή βροχόπτωση με προστατευμένο από τους δυτικούς ανέμους φυσικό περιβάλλον, που στα εύφορα εδάφη του καλλιεργούνται ποικίλα γεωργικά φυτά), στη γεωγραφική θέση του χωριού κάπου στο μέσο του κύριου δρόμου Πάφου - Πόλης και στην εργατικότητα και προσαρμοστικότητα των κατοίκων. Συχνά οι κάτοικοι, διανύουν μακρινές αποστάσεις για εξασφάλιση εργοδότησης επιστρέφοντας όμως το βράδυ στο χωριό. Εξάλλου η Γιόλου δεν επηρεάστηκε από τα μεταναστευτικά ρεύματα στον ίδιο βαθμό όπως το οροπέδιο της Λαόνας στα δυτικά.

Το χωριό συνδέεται μέσω Στρουμπιού και Τσάδας με την Πάφο στα νοτιοδυτικά, στα βόρεια συνδέεται με την Πόλη της Χρυσοχούς και στα νοτιοδυτικά με τη Θελέτρα.

Ιστορία  

Η Γιόλου στους βενετικούς χάρτες εμφανίζεται με την ονομασία Iolu. Ο βρετανός αρχιτέκτονας Τζέφρυ βρήκε τη Γιόλου χωρίς ενδιαφέρον, όμως σημειώνει πως υπήρξε φέουδο του οίκου Montolif του 14ου αιώνα. Εξάλλου ο ντε Μας Λατρί, που χρησιμοποιεί τις ονομασίες Ghiolou και Iolu, την κατατάσσει στον κατάλογο τόσο των φέουδων όσο και των βασιλικών κτημάτων της Λουζινιανο - βενετικής περιόδου. Ιδιαίτερα στον τρίτο τόμο της Ιστορίας του για την Κύπρο δεν την περιλαμβάνει στην επαρχία Χρυσοχούς, όπου φυσιολογικά ανήκει, αλλά σε ξεχωριστή κατηγορία με άλλα χωριά της Κύπρου που ανήκαν στον κόμητα ντε Ρουσιά. Όλες αυτές οι πηγές που αναφέρονται στη μεσαιωνική ιστορία του χωριού δεν επιτρέπουν εικασίες ή ισχυρισμούς ότι το χωριό αυτό της Πάφου «έχει τουρκικό όνομα γιατί σημαίνει δρόμος (από την τουρκική λέξη Υοl)».

Κατά τις σφαγές του 1821 μαρτυρείται η καρατόμηση των ακολούθων Γιολιτών, στο κατάστιχο XXVII της Αρχιεπισκοπής: Παπά Γεώργιος μεγάλος, παπά Γεώργιος μικρός, παπά Λογίζος, Λογίζος κωμοδρόμος και Χριστοδουλής.

Χαρακτηριστική περίπτωση των ταλαιπωριών που είχε υποστεί το χωριό Γιόλου κατά την Οθωμανοκρατία, είναι και η προσαγωγή όλων των κατοίκων του στη Λευκωσία για δίκη δυο φορές, επί ημερών του σουλτάνου Αβδούλ Μετζίτ. Οι Γιολίτες, κατηγορούμενοι για ένα φόνο που είχε αποδειχθεί ότι ήταν αυτοκτονία, δικάστηκαν    όλοι   στη   Λευκωσία   και αθωώθηκαν αφού πλήρωσαν 10.000 γρόσια! Τρία χρόνια αργότερα μεταφέρθηκαν πάλι στη Λευκωσία όπου ξαναδικάστηκαν και κλήθηκαν να πληρώσουν το ποσό των 100.000 γροσιών, ποσό μεγαλύτερο από την τότε αξία της Γιόλου και της γύρω περιοχής! Οι Γιολίτες αποτάθηκαν   στον   Γάλλο   πρόξενο,   στις 20 Οκτωβρίου 1859, ο οποίος και προέβη σε έντονες υπέρ αυτών παραστάσεις με αποτέλεσμα να κατηγορηθεί ότι επενέβαινε στα εσωτερικά ζητήματα της Κύπρου.

Τοπων: Γιόλου, ονομασία για την οποία οι Τουρκοκύπριοι θεωρούν ότι προήλθε από την τουρκική λέξη γιολ που σημαίνει δρόμος, επειδή το χωριό βρίσκεται επί του δρόμου που συνδέει την Πάφο με την Πόλη Χρυσοχούς. Επειδή όμως το χωριό βρίσκεται σημειωμένο με το ίδιο όνομα σε παλαιούς χάρτες της εποχής πριν από την τουρκική κατάκτηση της Κύπρου (1570-71), θεωρείται πιθανότατο ότι οφείλει την ονομασία του στο όνομα φεουδάρχη ιδιοκτήτη του κατά την εποχή της Φραγκοκρατίας ή ακόμη της Βυζαντινής εποχής.

Νερόμυλος της Κουγιούκας

Ο Νερόμυλος της Κουγιούκας είναι ένα παραδοσιακό πετρόκτιστο κτίριο που βρίσκεται στην Γιόλου. Το όνομα συμβολίζει το πόσο κοντά είναι ο τουρκικός και ο κυπριακός λαός. Το Κουγιούκα βγαίνει από την τουρκική λέξη Koyiou Kaya , που σημαίνει Μεγάλος Πέτρινος Λάκκος.

Ο Νερόμυλος της Κουγιούκας ήταν από τους σημαντικότερους από τον 19^ο αιώνα μέχρι τα μέσα του 20^ου αιώνα στην Επαρχία Πάφου. Η αναπαλαίωση του Νερόμυλου ήταν ιδιωτικής πρωτοβουλίας και έγινε περίπου το 2007. Στο Νερόμυλο υπάρχουν παραδοσιακό καφενείο και εστιατόριο, κελάρι παλαίωσης κυπριακών οίνων, πωλητήριο παραδοσιακών ειδών και εργαστήρι παραδοσιακών προιόντων.

Στο εργαστήρι παρασκευάζονται καθημερινά αρτοσκευάσματα και άλλα προιόντα με τις παραδοσιακές μεθόδους. Επίσης υπάρχει και το Μουσείο όπου οι επισκέπτες μπορούν να ζήσουν μια σπάνια εμπειρία σχετικά με την παράδοση και την κυπριακή λαογραφία.

Τον τρόπο όμως  ζωής των παλαιοτέρων εποχών έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει κάποιος επισκεπτόμενος τον παραδοσιακό αλευρόμυλο στην κοινότητα της Γιόλου. Ο επισκέπτης μπορεί να δει τον παραδοσιακό αλευρόμυλο του ζεύγους Γιαννάκη και Ανδρούλας Μυλωνά, και να παρακολουθήσει τον τρόπο παραγωγής αλευριού, με παλιά μηχανήματα.

Η διαδικασία του αλέσματος διαρκεί τρεις ώρες, η διαφορά όμως του αποτελέσματος είναι μεγάλη. Ο παλιός παραδοσιακός αλευρόμυλος εξυπηρετεί σχεδόν όλα τα γύρω χωριά της επαρχίας Πάφου.

Ο τρόπος πληρωμής σε κάθε μυλωνά διαφέρει. Όμως αυτός που έχει υιοθετήσει το ζεύγος από τη Γιόλου είναι μοναδικός. Ο πελάτης παίρνει ότι επιθυμεί, πληρώνει και φεύγει ανεξάρτητα αν ο μυλωνάς εκείνη την ώρα βρίσκεται στο πόστο του. Ο Γιαννάκης Μυλωνάς έχει μεγάλη εμπιστοσύνη στον κόσμο, δεν σβήνει τα φώτα τη νύχτα, έρχονται η ώρα 10-11 το βράδυ πιάνουν το αλεύρι τους, ότι θέλουν παίρνουν, βάζουν τα χρήματα εκεί, και φεύγουν όλοι». Το ζεύγος Μυλωνά συνεχίζει να λειτουργεί τον αλευρόμυλο του. Δέχεται την υποστήριξη των συγχωριανών του και δηλώνει πως όσο μπορεί και δουλεύει θα το κάνει. Μέχρι σήμερα ο αλευρόμυλος στη Γιόλου λειτουργεί, προσφέροντας στους κατοίκους το πολύτιμο αλεύρι, το παραδοσιακό ψωμί, καθώς και τα παραδοσιακά προϊόντα. 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια