Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Όνομα τριών Αράβων χαλιφών του 7ου-8ου αι. που σχετίστηκαν προς την Κύπρο.

Γιεζίντ Α΄: Διετέλεσε χαλίφης από 680 - 685. Στα 680/681 επεκύρωσε την 30ετή συνθήκη ειρήνης μεταξύ Βυζαντινών και Αράβων, που είχε συναφθεί στα 678/9 ύστερα από την καταστροφή του αραβικού στόλου προ των τειχών της Κωνσταντινουπόλεως, την οποία οι Άραβες πολιορκούσαν μάταια από το 674 ώς το 678. Η καταστροφή άλλαξε τον ρου του πολέμου και ανέτρεψε την ισορροπία δυνάμεων στην ανατολική Μεσόγειο προς όφελος των Βυζαντινών. Η συνθήκη του 678/9, ταπεινωτική για τους Άραβες, δεν αναφέρει την Κύπρο. Ωστόσο όταν αυτή επικυρώθηκε από τον Γιεζίντ Α΄, συνοδεύθηκε με την εκκένωση της Κύπρου και της Ρόδου από τις αραβικές φρουρές. Η φρουρά που απεσύρθη από την Κύπρο ανερχόταν σε 12.000, όσοι είχαν μεταφερθεί στο νησί στα 653 και εγκατασταθεί στην Πάφο μαζί με Σύρους πολίτες, κτίζοντας και τζαμιά. Οι τελευταίοι δεν φαίνεται να μεταφέρθηκαν εκτός της Κύπρου στα 680, και ορισμένες πληροφορίες που έχουμε για την κατάσταση του νησιού στα 691/2 προέρχονται από τον Αμπούλ Φαράτζ, που αναφέρει   Άραβες πολίτες στην Κύπρο, πιθανώς με δικούς τους άρχοντες.

Όταν στα 688 συνομολογήθηκε νέα συνθήκη Βυζαντίου - Αράβων, αυτή όριζε την ίση κατανομή των φόρων Κύπρου, Αρμενίας και Ιβηρίας (Γεωργίας) μεταξύ τους και την απομάκρυνση των 12.000 Μαρδαϊτών που υπηρετούσαν τα βυζαντινά συμφέροντα από τον Λίβανο. Η καταστροφή των «τζαμιών» και της «αραβικής πόλεως» στην Πάφο από τους Κυπρίους μετά την απομάκρυνση της αραβικής φρουράς, κατά τον Μπαλαδούρι, εκφράζει τη νομιμοφροσύνη τους έναντι της Κωνσταντινουπόλεως, και μπορεί να διετάχθη από τον διοικητή του έναντι των αραβικών εγκαταστάσεων του βυζαντινού φρουρίου «Σαράντα Κολόνες». Πάντως η καταστροφή της «πόλεως» των Αράβων δημιουργεί πρόβλημα τι έγιναν οι Άραβες και Σύροι κάτοικοί της, που τους ξαναβρίσκουμε στα 691/2, εκτός αν πρόκειται για άλλους ή για τους παλαιούς που επανήλθαν στα 688 ή στα 691(;). Αφ' ετέρου η μεταφορά των Μαρδαϊτών από τον Λίβανο στα 688 φαίνεται πράξη καλής θελήσεως του Βυζαντίου έναντι των αντιπάλων του στα πλαίσια προσπάθειας για ολοκλήρωση της ισορροπίας δυνάμεων ανάμεσά τους, όπως είχε σπερματικά και μερικά εγκαθιδρυθεί στα 680 από τον Γιεζίντ Α' με την απομάκρυνση της φρουράς της Πάφου. Πάντως η ενέργεια αυτή σήμαινε αναγνώριση πλήρων βυζαντινών δικαιωμάτων κυριαρχίας επί της Κύπρου από τον Άραβα χαλίφη και εγκατάλειψη, κατά το 680, των περιορισμένων «συγκυριαρχικών - ουδετεροποιητικών» αραβικών δικαιωμάτων στο νησί, που υπήρχαν από το 653 και συνεχώς αμφισβητούνταν από την Κωνσταντινούπολη.

Γιεζίντ Β': Στα 743 οργάνωσε επιδρομή κατά της Κύπρου, από όπου απήγαγε χιλιάδες κατοίκους και τους μετέφερε στη Συρία, μεταξύ Τύρου και Σιδώνος, διότι υπήρχε υποψία ότι οι Κύπριοι είχαν παραβιάσει τη συνθήκη (του 688/9 ή του 705) περί ουδετερότητας, παρέχοντας στους Βυζαντινούς βοήθεια στρατιωτική και πληροφορίες, αλλά και πιθανώς αναμειγνυόμενοι ευνοϊκά στις ενέργειες του εικονολάτρη κόμη του Οψικίου θέματος στη Μικρά Ασία Αρταβάσδου, που επαναστάτησε εναντίον του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Ε'. Μια τέτοια ανάμειξη θα μπορούσε να θεωρηθεί επικίνδυνη για τα αραβικά συμφέροντα όχι μόνο καθ' εαυτήν, αλλά και ως υποστήριξη προς μια ιδεολογία, την εικονολατρία, προς την οποία οι Άραβες αισθάνονταν απέχθεια.

Γιεζίντ Γ' : Οταν ο εικονολάτρης Αρτάβασδος, που πρόλαβε ν' ανακηρυχθεί αυτοκράτορας, εκθρονίστηκε από τον Κωνσταντίνο Ε' κατά τον ίδιο χρόνο της ενθρόνισής του, το 643, ο Γιεζίντ Γ' διέταξε την επιστροφή των Κυπρίων αιχμαλώτων, που είχαν μεταφερθεί στη Συρία από τον Γιεζίντ Β', στην πατρίδα τους (744), διότι θεώρησε την πτώση του Αρταβάσδου και τη νίκη της εικονομαχίας στο Βυζαντινό κράτος ως σημεία επιστροφής της Κύπρου στο συμβατικά καθορισμένο καθεστώς της ουδετερότητας.