Γιαννής ή γιαννίτσαρος ή βανέλλης
Vanellus vanellus. Οικογένεια: Charadriidae. Είναι πολύ ωραίο πουλί, με παράξενο πέταγμα. Όταν πετά, φαίνεται από κάτω μαυρόασπρο. Στο κεφάλι του έχει μεγάλο λοφίο. Στην Κύπρο έρχεται μετά τα πρωτοβρόχια, το τέλος Οκτωβρίου, και φεύγει κατά την περίοδο μεταξύ Μαρτίου και μέσων Μαΐου.
Η κεφαλή και το λοφίο έχουν χρώμα μαυροπράσινο, το πρόσωπο, ο λαιμός και το άνω μέρος του στήθους κυανόμαυρο, κι η κοιλιά άσπρο. Η ουρά του είναι επίσης άσπρη με πλατιά μαύρη γραμμή στο τέλος, ενώ το κάτω μέρος της είναι καστανόχρωμο. Η ράχη και οι φτερούγες έχουν χρώμα χαλκοπράσινο. Οι κνήμες και τα πόδια έχουν χρώμα κόκκινο, το ράμφος μαύρο και τα μάτια καφέ. Το μέγεθός του είναι 30 εκατοστόμετρα.
Απαντάται παντού, εκτός από τα βουνά και τα δάση, συνηθέστερα δε στη Μεσαορία, στις παραλίες, κοντά στις δυο αλυκές και στους υδατοφράκτες, κάποτε δε σε μεγάλους αριθμούς που ξεπερνούν τα 500. Η φωνή του είναι ένα μονότονο κρώξιμο, ξεφωνίζει δε πάντα όταν ξεκινά το πέταγμά του από το έδαφος. Γεννά σχεδόν σ' όλη την Ευρώπη και στην Ασία. Κτίζει τη φωλιά του στο έδαφος, συνήθως σε βάλτους, όπου και γεννά περί τα 4 αυγά. Ανήκει στην οικογένεια των Ευθυσβαδιστικών, σ' εκείνα δηλαδή που μόλις ξεπουλιάσουν αφήνουν τη φωλιά τους κι ακολουθούν τους γονείς τους, όπως τα ορνιθόπουλα και τα περδικάκια. Τρέφεται κυρίως με έντομα και λίγους σπόρους. Διαχειμάζει στη δυτική Ευρώπη, στις ακτές της Μεσογείου, την Μικρά Ασία, την Παλαιστίνη μέχρι και το Ιράκ.
Στην περιοχή της Λεμεσού το πουλί αυτό είναι γνωστό με το όνομα βανέλλης (πληθ. τα βανέλλια). Στη βόρειο Ελλάδα, όπου γεννά, το πουλί είναι γνωστό με το όνομα καλομάνα γιατί είναι πολύ στοργικό. Υπάρχει δε και η αντίληψη ότι όταν χάσει τα μικρά της, η μάνα κτυπά την κεφαλή της στις πέτρες και αυτοκτονεί.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια