Γιωρκάτζης Πολύκαρπος

Μια από τις πιο δυναμικές, μυστηριώδεις και τραγικές μορφές της νεότερης ιστορίας της Κύπρου. Αγωνιστής με ποικίλη όσο και θεαματική δραστηριότητα κατά τον απελευθερωτικό αγώνα του 1955 - 1959. Υπουργός Εσωτερικών και Αμύνης μετά την ανεξαρτησία και μέχρι το 1968. Ο ισχυρότερος άνδρας στην Κύπρο κατά την περίοδο 1964 - 1969, φοβερός συνωμότης, απίθανα δραστήριος, μόνιμα ανεξιχνίαστος. Γεννήθηκε στο χωριό Παλαιχώρι στις 24 Νοεμβρίου 1930 και δολοφονήθηκε σε ερημική τοποθεσία κοντά στη Λευκωσία στις 15 Μαρτίου 1970.

Νεανικά χρόνια

Ο Γιωρκάτζης καταγόταν από οικογένεια αγροτών και τα παιδικά του χρόνια (ήταν το πέμπτο παιδί μιας επταμελούς οικογένειας) τα έζησε στο ορεινό αυτο χωριο της Πιτσιλιάς.

Η οικογένεια του Πολύκαρπου Γιωρκάτζη, οι Ζορζήδες ή Ντζορζήδες, συγκαταλέγεται μεταξύ των παλαιοτέρων, μεγαλυτέρων και ευποροτέρων, για τα δεδομένα της εποχής και του Παλαιχωρίου. Οι γονείς του Κωστής Γεωργίου Ζωρζής και Πηνελόπη το γένος Γεωργίου Ευσταθίου Ζορζή κατάγονταν από τη ίδια γενιά και είχαν συγγένειες και με άλλες παραδοσιακές οικογένειες γενιές του Παλαιχωρίου όπως αυτές του Τριανταφύλλη, του Αργυρού, του Κοτσώνη, του Κωμοδρόμου, του Κουκκούφη κ.α. Την πολυμελή οικογένεια συμπλήρωναν τα αδέλφια, κατά σειρά γέννησης οι Γεώργιος, ο Παναγιώτης, ο Ανδρέας, ή Ελένη Βότση, ο Τάσος, Πολύκαρπος, Πέτρος και Τηλέμαχος.

Ο Πολύκαρπος διδάκτηκε στο δημοτικό σχολείο του χωριού του τα πρώτα γράμματα. Μετά την αποφοίτησή του ήλθε στη Λευκωσία κι ενεγράφη στην Εμπορική Σχολή Σαμουήλ. Χρόνια δύσκολα, που τα σφράγισε η τρομερή αγγλική δικτατορική καταπίεση που ακολούθησε την εξέγερση του Οκτωβρίου 1931, χρόνια που παρέμειναν γνωστά στην κυπριακή ιστορία σαν η περίοδος της Παλμεροκρατίας (από το όνομα του Βρετανού κυβερνήτη Πάλμερ), τα οποία ακολούθησε η θύελλα του δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου με τους αντίκτυπούς της στην Κύπρο. Ο Γιωρκάτζης αποφοίτησε από την Εμπορική Σχολή Σαμουήλ το 1948, χρονιά σημαντική: Με το τέλος του πολέμου ένας αέρας φιλελευθερισμού άρχισε να πνέει. Ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος Β' κατόρθωσε να επιστρέψει από την εξορία (όπου είχε σταλεί ως μητροπολίτης Κυρηνείας) και ν' αναδιοργανώσει την για πολλά χρόνια ακέφαλη Κυπριακή Εκκλησία. Κατά το 1948 η αναδιοργάνωση και στελέχωση της Εκκλησίας συμπληρώθηκε με την εκλογή του Μακαρίου Κυκκώτη (αργότερα αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄) ως μητροπολίτη Κιτίου. Από δω και μπρος άρχιζε μια νέα όσο και δυναμική φάση αγώνα των Κυπρίων για απελευθέρωση, με αίτημα την ένωση του νησιού με την Ελλάδα, φάση που εγκαινιάστηκε με το οργανωμένο από την Εκκλησία θυελλώδες παγκύπριο συλλαλητήριο που πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία στις 3 Οκτωβρίου1948.

Σ' αυτά τα δύσκολα χρόνια, που συνεχίστηκαν με αίτημα την ένωση, αίτημα που εκφράστηκε καθολικά με το δημοψήφισμα της 15 Ιανουαρίου 1950 με 215.103 υπογραφές του λαού, ανδρώθηκε ο Γιωρκάτζης. Λίγο αργότερα μπήκαν στην πράξη οι προετοιμασίες για διεξαγωγή ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα. Από τον Σεπτέμβριο του 1950 μέχρι την έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ εργάστηκε ως γραφέας στο Εμπορικό Επιμελητήριο Λευκωσίας.

ΕΟΚΑ

Ο Γιωρκάτζης μυήθηκε στην ΕΟΚΑ στις 15 Αυγούστου1954 από τον Μάρκο Δράκο και αφού δέχθηκε μια σύντομη βασική εκπαίδευση, ανέλαβε τον τομέα πληροφοριών της οργάνωσης με το ψευδώνυμο «Κικέρων». Λίγο μετά την έναρξη του αγώνα ανέλαβε τη διοίκηση των ομάδων εκτελέσεως. Στις 6 Σεπτεμβρίου 1955, ενώ κατέστρωνε μαζί με δυο μέλη των ομάδων του σχέδιο για εκτέλεση Τούρκου αστυνομικού, συνελήφθη. Οι δυο άνδρες του έφεραν περίστροφα, αλλά ο ίδιος όχι. Κρατούσε όμως διάφορα έγγραφα της οργάνωσης, που πρόλαβε να τα φάει. Η δίκη του έγινε στις 20 Οκτωβρίου 1955 και απαλλάχτηκε. Βάσει όμως του στρατιωτικού νόμου, κρατήθηκε κι εστάλη στο φρούριο της Κερύνειας. Λίγο αργότερα, αφού κτίστηκε μεγάλο μέρος των κρατητηρίων Κοκκινοτριμιθιάς, κλείστηκε εκεί. Με έγκριση του Διγενή δραπέτευσε στις 19 Ιανουαρίου 1956, μεταμφιεσμένος σε εργάτη, με ρούχα που προμηθεύτηκε από εργάτες που συμπλήρωναν τότε την ανέγερση των τρομερών αυτών κρατητηρίων. Μετά από πορεία 48 ωρών στα βουνά του Πενταδάκτυλου, κατέφυγε στο χωριό Ακανθού απ' όπου επικοινώνησε με τον Διγενή.

Ανέλαβε τότε την οργάνωση της περιοχής Πιτσιλιάς, βοηθώντας τον αρχηγό των αντάρτικων ομάδων της περιοχής Γρηγόρη Αυξεντίου. Τον Απρίλιο του 1956, διορίστηκε από τον αρχηγό της ΕΟΚΑ τομεάρχης Λευκωσίας, θέση που κράτησε μέχρι τον Ιούνιο, οπότε τυχαία συνελήφθη από Τουρκοκυπρίους αστυνομικούς. Αφού βασανίστηκε, κλείστηκε στο τμήμα των «ειδικώς κρατουμένων προσώπων» των Κεντρικών Φυλακών της Λευκωσίας. Σύμφωνα προς σχέδιο που καταρτίστηκε για απόδρασή του, ζήτησε να μεταφερθεί για ακτινολογική εξέταση στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας όπου μετεφέρθη την 31 Αυγούστου 1956. Εκεί ανέμεναν 3 ένοπλοι άνδρες της ΕΟΚΑ, που άνοιξαν πυρ κατά των Βρετανών φρουρών του. Ο Γιωρκάτζης κατόρθωσε να διαφύγει, αλλά στη μάχη εκείνη σκοτώθηκαν οι 2 από τους άνδρες της ΕΟΚΑ, οι Κυριάκος Κολοκάσης και Ιωνάς Νικολάου.

Μετά τη δεύτερη απόδρασή του, διορίστηκε αρχηγός των αντάρτικων ομάδων της περιοχής Μηλικουρίου - Γερακιών - Πεδουλά, θέση που διατήρησε από τον Σεπτέμβριο του 1956 μέχρι τον Ιανουάριο του 1957, οπότε συνελήφθη για τρίτη φορά. Πληροφορίες για τις κινήσεις του εδόθησαν στους Άγγλους από μέλος της ΕΟΚΑ που είχε συλληφθεί και βασανιστεί. Τότε βρισκόταν στον Πεδουλά. Μπόρεσε όμως να διασπάσει τον κλοιό των Βρετανών και να περάσει στον τομέα του Αυξεντίου. Μετά από ολονύκτια πορεία έφθασε στο χωριό Όμοδος όπου συνάντησε τον Γρηγόρη Αυξεντίου. Στο χωριό όμως αυτό συνελήφθη, μαζί με την υπό τον Νίκο Σπανό αντάρτικη ομάδα. Βασανίστηκε και πάλι, κι αυτή τη φορά καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά και κλείστηκε πάλι στις Κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας. Όμως για τρίτη φορά κατόρθωσε να δραπετεύσει, την 1η Μαϊου1958, κρυμμένος σε ένα αμάξι που μετέφερε τα σκουπίδια των φυλακών έξω απ' αυτές, και το οποίο οδηγούσε Ελληνοκύπριος ποινικός κατάδικος. Μετά την τρίτη του δραπέτευση, ανέλαβε ξανά καθήκοντα τομεάρχη Λευκωσίας, μέχρι το τέλος του αγώνα.

Οι αλλεπάλληλες μυθιστορηματικές αποδράσεις του είχαν γίνει θρυλικές μεταξύ του λαού, οι δε Άγγλοι του είχαν δώσει το όνομα Χουντίνι, δηλαδή το όνομα του διάσημου ταχυδακτυλουργού με τα εκπληκτικά κατορθώματα.

Ανεξαρτησία

Κατά τη μεταβατική περίοδο μετά την υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου, διορίστηκε από τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

Βίντεο: Ομιλία Γιωρκάτζη κατά της Ζυρίχης

Στις 16 Αυγούστου του 1960, αμέσως μετά την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ανέλαβε ως υπουργός Εσωτερικών, θέση την οποία διατήρησε μέχρι την 1η Νοεμβρίου 1968. Από τη θέση αυτή έλεγχε πλήρως την Αστυνομία, την οποία και αναδιοργάνωσε. Συγκέντρωσε ταυτόχρονα κοντά του ένα αριθμό αγωνιστών της ΕΟΚΑ κι άρχισε να αποκτά πολιτική αλλά και υλική δύναμη. Πολύ σύντομα ήταν σε θέση να ελέγχει κάθε κρατική και ημικρατική υπηρεσία. Ταυτόχρονα εγκατέστησε ευρύ δίκτυο πληροφοριών που, μεταξύ άλλων, παρακολουθούσε και τις κινήσεις των Τουρκοκυπρίων οι οποίοι δεν παρουσιάζονταν πρόθυμοι να συνεργαστούν για την πρόοδο και ευημερία της νεαρής Δημοκρατίας. Ο ίδιος θεωρείται ως ένας από τους ηγέτες του Σχεδίου Ακρίτας το οποίο εκπονήθηκε για την αντιμετώπιση της ΤΜΤ. Στην πραγματικότητα ούτε η Ελληνοκύπριοι δεν ήταν ικανοποιημένοι από τις συνθήκες Ζυρίχης -Λονδίνου.

Τον Δεκέμβριο του 1963 εκδηλώθηκε η λεγόμενη ανταρσία των Τουρκοκυπρίων, η οποία αντιμετωπίστηκε από ομάδες Ελληνοκυπρίων που εκπαιδεύτηκαν μυστικά στη χρήση των όπλων κατά το διάστημα που είχε προηγηθεί. Αρκετές από τις ομάδες αυτές ελέγχονταν από τον Πολύκαρπο Γιωρκάτζη, ο οποίος ανέλαβε και το υπουργείο Αμύνης στις 7 Απριλίου 1964, μετά την αποχώρηση του Τουρκοκυπρίου υπουργού Οσμάν Ορέκ που το κατείχε μέχρι τότε. Έτσι τώρα ο Γιωρκάτζης έλεγχε, εκτός από την Αστυνομία, και τον Κυπριακό Στρατό. Και ήταν μόνο 33 χρόνων. Όταν εισήλθε στις τάξεις της ΕΟΚΑ ήταν 24 χρόνων και όταν τέλειωσε ο αγώνας, 29. Ανδρώθηκε μέσα σε μάχες, συνωμοτικές δραστηριότητες, βασανισμούς και περιπέτειες. Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες το έμφυτο συνωμοτικό του ταλέντο είχε εξελιχθεί και από δω και μπρος δεν τον εγκατέλειψε ποτέ. Έτσι εγκαθίδρυσε στην Κύπρο ένα δικό του, ουσιαστικά, καθεστώς, με απόλυτα αφοσιωμένους σ' αυτόν ανθρώπους σε κάθε νευραλγική θέση (Αστυνομία, Στρατός, Τηλεπικοινωνίες, Ραδιοσταθμός κλπ.).

(Βλέπε μαρτυρία για τον Γιωρκάτζη)

Οι σχέσεις του, κατά το διάστημα αυτό, με διάφορες ξένες μυστικές υπηρεσίες που διατηρούσαν κλιμάκια στην Κύπρο, παραμένουν σκοτεινές και αδιευκρίνιστες. Τέτοιες μυστικές υπηρεσίες ήσαν πολλές, εξαιτίας της στρατηγικής γεωγραφικής θέσης της Κύπρου, σε σχέση μάλιστα με την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Συνωμότης

Είτε προετοιμάζεται από νωρίς για μια μελλοντική έφοδο στην προεδρική εξουσία είτε είναι απλώς εκ φύσεως συγκεντρωτικός, ο Γιωρκάτζης διεκδικούσε μονίμως νέες αρμοδιότητες και διοικητικά τιμάρια. Δημιουργεί το προσωπικό του δίκτυο εντός των αστυνομικών υπηρεσιών, θέλει να υπαγάγει υπό τις διαταγές του τον αρχηγό της Εθνικής Φρουράς (του κυπριακού στρατού, με άλλα λόγια), ενώ όταν το 1964 η ελληνική κυβέρνηση στέλνει τμηματικά με μυστικό τρόπο μια Μεραρχία στρατού στην Κύπρο ως αποτρεπτικό μέτρο πιθανής τουρκικής εισβολής, απαιτεί να τεθεί υπό τον έλεγχό του. Προσκρούοντας στην άρνηση της κυβέρνησης λέγεται ότι αναρωτιέται: «Τότε τι υπουργός Αμύνης της Κύπρου είμαι και τι αρμοδιότητα έχω;».

Τα ίδια τα γεγονότα θα συνωμοτήσουν για να υπονομεύσουν τη θέση αυτής της κατά τον Νίκο Κρανιδιώτη «έντονα συνωμοτικής προσωπικότητας». Μετά τη σύγκρουση με τον βασιλιά Κωνσταντίνο Β’ και την παραίτηση του Γεωργίου Παπανδρέου το 1965 οι κυβερνήσεις των Αποστατών και αργότερα της δικτατορίας επιχειρούν να παραγκωνίσουν τον Μακάριο αποβλέποντας σε μια λύση του Κυπριακού μέσω διμερών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία, τακτική που ευνοούν και οι ΗΠΑ. Ως αντίβαρο στον ατίθασο Αρχιεπίσκοπο προωθείται ο συντηρητικότερος, σφοδρός αντικομμουνιστής Γρίβας. Με εκείνον στο προσκήνιο ο Γιωρκάτζης χάνει τα ερείσματά του στον ελληνικό στρατό της Κύπρου. Οφείλει στη δεδομένη συγκυρία να διαλέξει στρατόπεδο ή να δημιουργήσει το δικό του. Εχοντας και εκείνος δάφνες αδιάλλακτου ενωτικού, με πρόσβαση στο ημίφως των μυστικών υπηρεσιών, ο ρόλος των οποίων είχε αναβαθμιστεί ελέω χούντας, ο Γιωρκάτζης αποφασίζει να παίξει το δικό του παιχνίδι ως ανεξάρτητος παράγοντας.

Σύμμαχός του στις επερχόμενες επικίνδυνες περιστάσεις, η αίσθηση του αδίστακτου που τον ακολουθεί σε όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του. «Ο Γιωρκάτζης δεν έχει αρχές και δεν υπάρχει κανενός είδους έγκλημα που δεν θα μπορούσε να διαπράξει» τηλεγραφεί η Υπάτη Βρετανική Αρμοστεία προς το Foreign Office τον Οκτώβριο του 1969. Σε συνέντευξή του στο «Βήμα της Κυριακής» τον Μάιο του 1976 ο τότε πρόεδρος της ΕΔΕΚ Βάσος Λυσσαρίδης ομολογεί ότι πάντοτε τον θεωρούσε «διπλό πράκτορα». Ο Κρανιδιώτης δεν διστάζει να τον χαρακτηρίσει «άνθρωπο των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών» και ο ίδιος ο Μακάριος φέρεται να τον χρίζει συνεργάτη των συνταγματαρχών. Την περίοδο 1968-1970 ο Γιωρκάτζης θα τους δικαιώσει όλους αναφορικά με τον αμοραλισμό του και την έφεση στις μηχανορραφίες.

Μεραρχία

Από το 1964, όταν άρχισε να αποστέλλεται μυστικά στην Κύπρο μια ολόκληρη ελληνική μεραρχία, ο Γιωρκάτζης άρχισε ν' αναπτύσσει τις σχέσεις του με τους Ελλαδίτες αξιωματικούς. Ανάμεσα σ' αυτούς περιλαμβάνονταν και οι μετέπειτα δικτάτορες της Ελλάδας. Η άφιξη του στρατηγού Γρίβα στην Κύπρο και η ανάληψη απ' αυτόν της ηγεσίας της νεοσύστατης Εθνικής Φρουράς, σήμαινε την ως ένα βαθμό απώλεια του ελέγχου του Γιωρκάτζη στον Στρατό. Και τούτο, γιατί ο Γρίβας προσπαθούσε να απλώσει στην Κύπρο τη δική του δύναμη, το δικό του δίκτυο, και να επιβάλει τους δικούς του ανθρώπους. Έτσι σημειώθηκαν προστριβές μεταξύ των δυο, όπως και μεταξύ Γιωρκάτζη και διαφόρων άλλων καπεταναίων (Βλέπε Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείου ΡΙΚ).

Όταν πια επεβλήθη ο Γιωρκάτζης, νυμφεύθηκε τη νεαρή και πλούσια Φωτεινή Μιχαηλίδου, κληρονόμο του Κυπρίου εκατομμυριούχου Αναστασίου Λεβέντη. Ο γάμος, που ευλογήθηκε στη Λευκωσία από τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο, απετέλεσε το κοσμικό γεγονός της εποχής. Από το γάμο αυτό απέκτησε δυο παιδιά, τον Κωνσταντίνο και τη Μαρία.

Χούντα

Την 21 Απριλίου 1967 εκδηλώθηκε στην Ελλάδα, κι επεκράτησε, το στρατιωτικό πραξικόπημα των συνταγματαρχών. Ο Γιωρκάτζης τους γνώριζε όλους. Στην αρχή η κυπριακή κυβέρνηση τήρησε επιφυλακτική στάση. Το πρώτο μέλος της κυβέρνησης που μίλησε δημόσια υπέρ των δικτατόρων, ήταν ο Γιωρκάτζης. Ωστόσο παρά τη συνεργασία του με το νέο καθεστώς, σε θέματα όπως η άμυνα της Κύπρου, ταυτόχρονα προσπάθησε να το πολεμήσει. Τον Ιανουάριο του 1968 γνώρισε στη Λευκωσία τον Ελλαδίτη φυγάδα Αλέξανδρο Παναγούλη, κι αποφάσισε να τον βοηθήσει στον αγώνα κατά των δικτατόρων της Αθήνας. Είχε μαζί του μυστικές επαφές στη Λευκωσία, στο Παρίσι κι αλλού, ενώ ταυτόχρονα τον εκπαίδευσε στη χρήση όπλων και πυρομαχικών. Ο Γιωρκάτζης προόριζε τον Παναγούλη να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην Ελλάδα για τη δημιουργία ομάδων αντίστασης. Προς τούτο, και ο ίδιος ο Γιωρκάτζης είχε μυστικές επαφές στην Αθήνα με μέλη της αντίστασης, παρά τη στενή του παρακολούθηση από τα όργανα των συνταγματαρχών, από τα οποία κατόρθωνε να ξεφεύγει.

Όταν ο Γιωρκάτζης θεώρησε ότι είχε ωριμάσει ο καιρός, επέτρεψε στον Παναγούλη να επιστρέψει κρυφά από την Ευρώπη στην Ελλάδα για να αρχίσει συνωμοτική δουλειά στο εσωτερικό. Μέσω της διπλωματικής οδού τον τροφοδοτούσε με χρήματα και υλικό. Είχε εκπονηθεί ένα σχέδιο δράσης με λεπτομερές χρονοδιάγραμμα 6 μηνών, το οποίο όμως ο Παναγούλης δεν ακολούθησε. Θέλοντας ν' αρχίσει με κάτι το θεαματικό, προχώρησε μόνος στην απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Γεωργίου Παπαδοπούλου την 13 Αυγούστου1968, με αποτέλεσμα να αποτύχει και να συλληφθεί.

Αποπομπή

Ακολούθησαν οι ανακρίσεις και οι αποκαλύψεις, που συγκλόνισαν την Κύπρο και διατάραξαν συθέμελα τις σχέσεις της κυπριακής κυβέρνησης με το καθεστώς των συνταγματαρχών της Αθήνας και δημιούργησαν την «κρίση Γιωρκάτζη». Στον Κύπριο υπουργό καταλογίστηκαν μεγάλες ευθύνες για την απόπειρα, που εκφράστηκαν και με το επίσημο πόρισμα του ανακριτή. Οι δικτάτορες ζητούσαν τώρα την αποπομπή του Γιωρκάτζη και έφεραν σε τρομερά δύσκολη θέση τον πρόεδρο Μακάριο. Ο τελευταίος έστειλε στην Αθήνα δυο φορές τον τότε πρόεδρο της Βουλής και φίλο του Γιωρκάτζη Γλαύκο Κληρίδη, ο οποίος όμως δεν μπόρεσε να μεταπείσει τις ελληνικές αρχές. Ο Γιωρκάτζης, παρά το ότι με δηλώσεις του προσπάθησε να διαψεύσει τη δική του συμμετοχή, αναγκάστηκε να παραιτηθεί στις 2 Νοεμβρίου 1968.

Παραμένει συνωμότης

Παρά το ότι ο Γιωρκάτζης παραιτήθηκε αναγκαστικά από τα αξιώματα του υπουργού Εσωτερικών και Αμύνης, ωστόσο διατήρησε τη δύναμή του γιατί διατηρούνταν ακόμη οι μηχανισμοί που είχε δημιουργήσει. Νωρίς το 1969 ιδρύθηκαν στην Κύπρο διάφορα πολιτικά κόμματα, αλλά και μια τρομοκρατική οργάνωση, το «Εθνικόν Μέτωπον». Ο Γιωρκάτζης, μαζί με τον Γλαύκο Κληρίδη, ίδρυσαν το «Ενιαίον Κόμμα». Αρχικά το «Εθνικόν Μέτωπον» εμφανίστηκε ως φιλομακαριακή οργάνωση με εθνικούς σκοπούς, που θεωρήθηκε μάλιστα ότι είχε δημιουργηθεί για ν' αντιμετωπίσει τη δύναμη του Γιωρκάτζη. Γρήγορα όμως ήλθε σε επαφή με την ελληνική χούντα από την οποία υποστηρίχθηκε, και κατέληξε τρομοκρατική οργάνωση που διέπραξε δολοφονίες και ένοπλες επιθέσεις. Ο Μακάριος ζήτησε τότε από τον Γιωρκάτζη να διαλύσει το «Εθνικόν Μέτωπον», αλλά ο τελευταίος αρνήθηκε. Ο Γιωρκάτζης δεν είχε σχέσεις με την οργάνωση αυτή, αλλά ενέταξε στις τάξεις της μερικούς δικούς του άνδρες για να την παρακολουθεί.

Παράλληλα, ο Γιωρκάτζης ανέπτυξε ξανά σχέσεις με Ελλαδίτες αξιωματικούς που υπηρετούσαν στην Κύπρο, σχέσεις που είχαν διακοπεί το 1968, μετά την ανάμειξή του στην υπόθεση απόπειρας δολοφονίας του δικτάτορα της Αθήνας Γεώργιου Παπαδόπουλου. Η παραίτηση του Γιωρκάτζη τον έστρεψε σε μια συνεργασία με Χουντικούς Αξιωματικούς που ελέγχονταν από τον αόρατο δικτάτορα Δημήτριο Ιωαννίδη ο οποίος ήταν το αντίπαλο δέος του Γεώργιου Παπαδόπουλου.

Βλέπε βίντεο: Οι δύο Χούντες και ο Γιωρκάτζης

Μεταξύ των Ελλαδιτών αξιωματικών με τους οποίους ο Γιωρκάτζης βρισκόταν σε στενή επαφή, ήταν και ο συνταγματάρχης των καταδρομών Δημήτριος Παπαποστόλου, στέλεχος της ελληνικής χούντας. Σε συνεννόηση με τον Παπαποστόλου ο Γιωρκάτζης οργάνωσε την απόπειρα δολοφονίας του προέδρου Μακαρίου που έγινε το πρωί της 8 Μαρτίου 1970. Κατ' αυτήν, επλήγη το ελικόπτερο του προέδρου από ενεδρεύοντες άνδρες του Γιωρκάτζη, μόλις τούτο απογειώθηκε από την αυλή της Αρχιεπισκοπής για να μεταφέρει τον Μακάριο στο μοναστήρι του Μαχαιρά όπου θα τελούσε μνημόσυνο του Γρηγόρη Αυξεντίου.

Αμέσως μετά τη διάσωση του Μακαρίου, άρχισαν δραστήριες και εκτεταμένες έρευνες, που μοιραία οδήγησαν στον Γεωρκάτζη σύμφωνα με μαρτυρίες φίλων του, όπως ο Νίκος Κόσιης. Ο Γιωρκάτζης είχε πια χάσει μεγάλο μέρος της δύναμης που διέθετε, γιατί η απόπειρα δολοφονίας του Μακαρίου ήταν πολύ μεγάλο έγκλημα για να γίνει αποδεκτό. Την εβδομάδα που ακολούθησε, ο Γιωρκάτζης δοκίμασε χωρίς επιτυχία διάφορους τρόπους για να βγει από το αδιέξοδο: προσπάθησε να συναντηθεί με τον Μακάριο, όμως αυτός αρνήθηκε να τον δεχθεί, προσπάθησε να αναχωρήσει αεροπορικώς από την Κύπρο, όμως δεν του επετράπη η έξοδος, προσπάθησε τέλος να εξασφαλίσει την υποστήριξη των Ελλαδιτών και είχε προς τούτο δυο μυστικές επαφές με τον συνταγματάρχη Παπαποστόλου. Μια τρίτη μυστική συνάντησή τους είχε διευθετηθεί για το βράδυ της 15 Μαρτίου 1970, σε ερημική τοποθεσία (Βλέπε Βίντεο) παρά το χωριό Μια Μηλιά, κοντά στη Λευκωσία. Ο Γιωρκάτζης, μια βδομάδα μετά την απόπειρα κατά του Μακαρίου, πήγε στη συνάντηση εκείνη, όπου όμως τον ανέμεναν ενεδρεύοντες δολοφόνοι. Η δολοφονία του δεν έχει εξιχνιαστεί. Επικρατεί ωστόσο η πεποίθηση ότι ηθικοί, τουλάχιστον, αυτουργοί της είναι Ελλαδίτες χουντικοί αξιωματικοί με επικεφαλής το Δημήτριο Παπαποστόλου. Ο Παπαστόλου δεν ήθελε ζωντανό το Γιωρκάτζη για να μην αποκαλυφθεί η συμμετοχή του ιδίου και της Χούντας στην απόπειρα κατά της ζωής του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.

Μια μαρτυρία

Ο Σταύρος Κορνήλιος υπήρξε συγχωριανός του Μακαρίου. Ηταν μέλος της ΕΟΚΑ από το 1956 και μέλος του στενού περιβάλλοντος του Αρχιεπισκόπου και μετά την Ανεξαρτησία. Σε ένα αυτοβιογραφικό κείμενο του αναφέρει το εξής περιστατικό για τον Γιωρκάτζη με τον οποίο επίσης ήταν φίλοι:

«Πρόσεξε, γιατί θα σε καταστρέψουν οι φίλοι σου!»
Είχε πραγματοποιηθεί διαδήλωση περίπου εκατόν ατόμων, υποστηρικτών του Πολύκαρπου Γιωρκάτζη, ώστε να πιεστεί ο Μακάριος να τον επαναφέρει στη θέση του υπουργού. Ο Σταύρος Κορνήλιος αφηγείται:

«Δεν είχα λάβει μέρος στη διαδήλωση, παρότι συνεργαζόμουν με τον Γιωρκάτζη και είχαμε φιλικές σχέσεις. Την επόμενη μέρα μού τηλεφώνησε ο Άκης Καρυδάς και μου είπε ότι ο Γιωρκάτζης είχε παράπονο μαζί μου και ζητούσε να με συναντήσει. Τον επισκέφτηκα στην οδό Μετοχίου στις 9:00 το πρωί και μου ζήτησε να παρακαλέσω τον Μακάριο να μιλήσει στον αρχηγό της χούντας στην Αθήνα, Γεώργιο Παπαδόπουλο, που ήταν η αιτία για την παραίτηση Γιωρκάτζη, ώστε να τα βρουν. Δέχτηκα και την επόμενη μέρα επισκέφτηκα τον Μακάριο και του μίλησα. Ο Μακάριος μου είπε: ‘‘Ήρθε και ο Γλαύκος Κληρίδης και μου είπε να τηλεφωνήσω στον Παπαδόπουλο, για να τα βρούμε. Αλλά του είπα πως είναι αδύνατο να επιχειρηματολογήσω μέσω τηλεφώνου. Γι’ αυτό του ζήτησα να πάει εκείνος στην Αθήνα για να μιλήσει στον Παπαδόπουλο’’. Επίσης ο Μακάριος μού είπε να διαμηνύσω στον Γιωρκάτζη να κάτσει φρόνιμα και ότι με την πρώτη ευκαιρία θα τον αποκαθιστούσε στη θέση του υπουργού. Πήγα στον Γιωρκάτζη και του ανέφερα όσα μου είπε ο Μακάριος. Τότε ο Γιωρκάτζης μου είπε: ‘‘Το ξέρεις ότι άρχισαν η αγγλική, η αμερικάνικη και η ελληνική πρεσβεία να με πιέζουν να τα βάλω με τον Μακάριο;’’. Κι εγώ του απάντησα: ‘‘Πρόσεχε, γιατί θα σε καταστρέψουν οι φίλοι σου!’’. Αυτή ήταν η τελευταία φορά που συναντηθήκαμε».

Πηγές: