Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η γελοιογραφία είναι είδος που περιλαμβάνεται στις εικαστικές τέχνες, αν και περικλείει και στοιχεία δημοσιογραφίας. Η τέχνη αυτή εικονίζει ή περιγράφει τα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ή πράγματος ή γεγονότος ή καταστάσεως, διογκωμένα και παραμορφωμένα, με σκοπό να διακωμωδήσει, να κρίνει και να επικρίνει. Η γελοιοποίηση και καυτηρίαση διά της γελοιογραφικής σάτιρας πολιτικών και κοινωνικών τρεχουσών καταστάσεων και προσωπικοτήτων, κατατάσσει την τέχνη της γελοιογραφίας στην κατηγορία της δημοσιογραφίας. Εξάλλου, η γελοιογραφία απευθύνεται στο ευρύ κοινό μέσω των στηλών των εφημερίδων και των περιοδικών. Ανάλογα με το θέμα και το περιεχόμενό της, η γελοιογραφία διακρίνεται βασικά σε πολιτική και σε κοινωνική. Πάντοτε όμως χαρακτηρίζεται ως τρόπος άσκησης κριτικής, τόσο για τις πολιτικές όσο και για τις κοινωνικές καταστάσεις. Σαν τέτοια, η γελοιογραφία απεδείχθη ισχυρότατο όπλο στα χέρια μεγάλων καλλιτεχνών οι οποίοι ασχολήθηκαν με το είδος.

Βλέπε λήμμα: Δημοσιογραφία στην Κύπρο

Η γελοιογραφία ή η γελοιογράφηση αποδεικνύεται ότι ήταν γνωστή στον προϊστορικό άνθρωπο, ιδιαίτερη ακμή γνώρισε στην αρχαία Ελλάδα, κυρίως με τη μορφή διακωμώδησης θεών και ηρώων στην αττική αγγειογραφία. Έκτοτε παραμένει μέχρι σήμερα πολύ δημοφιλές είδος τέχνης, με σκοτεινά διαστήματα σε περιόδους κατά τις οποίες η ελευθερία της έκφρασης περιοριζόταν ή και απαγορευόταν.

Η γελοιογραφία στην Κύπρο

Εις ό,τι αφορά την Κύπρο, μπορούμε να διακρίνουμε δυο κατηγορίες γελοιογραφιών και γελοιογράφων. Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τους μη Κυπρίους καλλιτέχνες που ασχολήθηκαν με κυπριακά θέματα, και η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει τους Κυπρίους γελοιογράφους.

Στην πρώτη κατηγορία, επισημαίνεται ότι μη Κύπριοι καλλιτέχνες ασχολήθηκαν κατά καιρούς με τη γελοιογράφηση κυπριακών θεμάτων κάθε φορά που το Κυπριακό ζήτημα βρισκόταν σε όξυνση κι απασχολούσε την διεθνή κοινή γνώμη. Έτσι, από το 1950 μέχρι σήμερα ασχολήθηκαν με την γελοιογράφηση κυπριακών θεμάτων Έλληνες και Τούρκοι καλλιτέχνες και, σε μικρότερη έκταση, Άγγλοι, Αμερικανοί, Σοβιετικοί, Γάλλοι κ.ά. Μεταξύ των Ελλήνων γελοιογράφων που ιδιαίτερα ασχολήθηκαν με το Κυπριακό, εξέχουσα θέση κατέχει ο Φωκίων Δημητριάδης του οποίου η μακρά σειρά κυπριακών γελοιογραφιών της δεκαετίας 1950 - 1960 αποτελεί ολόκληρη ιστορία του Κυπριακού της εποχής αυτής.

Βλέπε λήμμα: Φωκίων Δημητριάδης

Σύγχρονοι Έλληνες γελοιογράφοι που συστηματικά ασχολήθηκαν με τα κυπριακά πράγματα, είναι μεταξύ άλλων οι Κώστας Μητρόπουλος, Μέντης Μποσταντζόγλου (Μποστ), Βασίλης Χριστοδούλου, Γιάννης Κυριακόπουλος (ΚΥΡ), Γιάννης Ιωάννου κ.ά.

Από τις ξένες περί Κύπρου γελοιογραφίες, ιστορικές μπορούν να χαρακτηριστούν μια σειρά από αγγλικές γελοιογραφίες που είχαν δημοσιευθεί σε αγγλικά σατιρικά περιοδικά το 1878, χρονιά κατά την οποία η Μεγάλη Βρετανία ανέλαβε την διακυβέρνηση της Κύπρου.

Καλλιτέχνες- γελοιογράφοι

Στη δεύτερη κατηγορία, εκείνη των Κυπρίων γελοιογράφων, καταλέγονται ελάχιστοι καλλιτέχνες που εργάστηκαν στον τομέα αυτό κατά τον 20ό αιώνα. Μεταξύ των ελαχίστων αυτών, σημειώνουμε τα ονόματα των καλλιτεχνών Γιώργου Φασουλιώτη (που εξέδιδε λίγο πριν από τον δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο τη δική του σατιρική εφημερίδα με τίτλο «Το Γέλιο»), τον νεότερο συνεργάτη του Βίκτωρα Ιωαννίδη και τον σύγχρονό μας Γιώργο Μαυρογένη (ο οποίος εξέδιδε από το 1964 τη δική του «Σατιρική»). Είναι χαρακτηριστικό ότι και οι τρεις αυτοί καλλιτέχνες κατάγονται από τη Λεμεσό. Υπάρχει επίσης και η σατιρική εφημερίδα Ανάποδος που εξέδιδε ο Νίκος Θ Αντωνιάδης στη Λάρνακα.

Βλέπε λήμματα: Γιώργος Φασουλιώτης, Βίκτωρας Ιωαννίδης, Γιώργος Μαυρογένης

Η νεότερη γενιά

Με τη γελοιογραφία ασχολήθηκαν πολύ περισσότεροι καλλιτέχνες της νεότερης γενιάς, κυρίως όμως περιστασιακά. Μερικοί δε από αυτούς ξεκίνησαν συνεργαζόμενοι με την εφημερίδα «Σατιρική» του Γιώργου Μαυρογένη, ενώ άλλοι με άλλα έντυπα. Μεταξύ των νεότερων αυτών καλλιτεχνών ο Διογένης Καμένος που έκανε σταδιοδρομία ως γελοιογράφος στην Αθήνα. Μεταξύ των άλλων Κυπρίων γελοιογράφων αναφέρονται οι Άντης Ψημενόπουλος, Άντρος Παυλίδης, Αντρέας Χατζηλοϊζου, Γιώργος Ζήνωνος (Στασίνος), Σώτος Βοσκαρίδης (Αιπολίδης και Boss), Πέτρος Παπαπέτρου (ΠΙΝ), Γιώργος Μιτίδης, Μάριος Αθηαινίτης, Αναστασία Πήττα, Νίκος Πογιατζής, Δημήτρης Μάμας, Σπύρος Κέττηρος, οι ζωγράφοι Γιώργος Κοτσώνης και Αντρέας Χαραλαμπίδης κ.α.

Σε τουρκοκυπριακά έντυπα δούλεψαν την τέχνη της γελοιογραφίας, μεταξύ άλλων, οι Αρίφ Αλμπαϊράκ, Σερχάν Γκαζίογλου, Ραμίζ Γκιοκτσέ, Μεχμέτ Ουλούμπατλι, Μπερτάν Σογιέρ, Χουσεϊν Τσακμάκ κ.α.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια