Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Έλληνας πολιτικός. Γεννήθηκε το 1901 στην Άρτα και πέθανε στις 17 Σεπτεμβρίου 1984 στην Αθήνα. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών νομικά, καθώς και οικονομικές επιστήμες στο Βερολίνο και στο Παρίσι. Από το 1932 μέχρι και το 1964 εκλεγόταν βουλευτής συμμετέχοντας κατά καιρούς σε διάφορα πολιτικά σχήματα. Τις τρεις τελευταίες φορές (στις εκλογές του 1961, 1963, και 1964) εξελέγη με το κόμμα της Ενώσεως Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου. Ανέλαβε υπουργικό αξίωμα για πρώτη φορά αμέσως μετά την απελευθέρωση (1944), οπότε ανέλαβε το υπουργείο Τύπου και Πληροφοριών. Το 1951 υπηρέτησε ως υπουργός Συντονισμού. Το 1964 ανέλαβε το υπουργείο Εθνικής Αμύνης στην κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου.

Σχέσεις με Κύπρο

 Σχετίστηκε στενά με την Κύπρο κατά το 1964 - 1965, διάστημα κατά το οποίο κατείχε το αξίωμα του υπουργού Εθνικής Αμύνης. Την εποχή αυτή ανέλαβε τη μυστική αποστολή να μεταφέρει στην Κύπρο στρατό από την Ελλάδα. Απεστάλη τότε μυστικά, με διάφορους τρόπους και με διάφορα μέσα, από την Ελλάδα στην Κύπρο, μια ολόκληρη μεραρχία με δύναμη πυρός σώματος στρατού. Η αποστολή του στρατιωτικού αυτού σώματος στο νησί είχε συμφωνηθεί μυστικά από τις κυβερνήσεις Ελλάδας και Κύπρου μετά τις Διακοινοτικές Ταραχές το Δεκέμβριο του 1963 κ. ε. Η κάθοδος, επίσης, του στρατηγού Γρίβα στην Κύπρο αυτή την εποχή, προς ανάληψη της αρχηγίας των κυπριακών ενόπλων δυνάμεων (βλέπε λήμμα ΑΣΔΑΚ) επετεύχθη χάρις στις υποβοηθητικές ενέργειες του Γαρουφαλιά, με τον οποίο ο στρατηγός συνδεόταν και συνεργαζόταν. Παράλληλα, τόσο ο Γαρουφαλιάς όσο και ο Γρίβας συνεργάζονταν στενά και με το παλάτι, προς το οποίο ήταν αφοσιωμένοι. Τόσο η ελληνική μεραρχία όσο και ο στρατηγός Γρίβας παρέμειναν και υπηρέτησαν στην Κύπρο μέχρι και τα τέλη του 1967, οπότε ανεκλήθησαν από την ελληνική χούντα (βλέπε λήμμα: Ανάκληση της Μεραρχίας) η οποία, από τον Απρίλιο του 1967, είχε καταλάβει την εξουσία στην Ελλάδα. Η ανάκληση επετεύχθη με τη μεσολάβηση των Αμερικανών, ύστερα από τελεσιγραφική αξίωση της Τουρκίας μετά την κρίση της Κοφίνου. Η ελληνική στρατιωτική δύναμη που είχε τότε σταλεί στην Κύπρο, την οποία προστάτευε από τις τουρκικές βλέψεις και επιδιώξεις, αριθμούσε 950 αξιωματικούς και 9.000 άνδρες. Αυτοί, που έρχονταν στο νησί με κανονικές αεροπορικές πτήσεις, ως τουρίστες, με κότερα, με επιβατηγά ή και φορτηγά πλοία, λάβαιναν κυπριακές ταυτότητες.

Το σχέδιο για Ένωση 

Το 1964, ο Πέτρος Γαρουφαλιάς επεσκέφθη την Κύπρο επίσημα (στις 20 - 22 Αυγούστου). Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του αυτής είχε μακρές συνομιλίες με τον πρόεδρο Μακάριο, στον οποίο πρότεινε δικό του σχέδιο λύσης του Κυπριακού. Το σχέδιο του Γαρουφαλιά πρόβλεπε την πραξικοπηματική ανακήρυξη της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα με ταυτόχρονες αστραπιαίες πολιτικές και στρατιωτικές ενέργειες της Ελλάδας και της Κύπρου. Το πλήρες κείμενο του σχετικού εγγράφου που είχε συντάξει τότε ο Πέτρος Γαρουφαλιάς, δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από τον Άντρο Παυλίδη στο βιβλίο του «Φάκελος Κύπρος, Άκρως Απόρρητον» (Λευκωσία, 1982, σσ. 38-52). Απ' αυτό προκύπτει ότι ο πρόεδρος Μακάριος είχε με επιφυλάξεις αποδεχθεί το σχέδιο του Γαρουφαλιά. Ο ίδιος ο Γαρουφαλιάς στο έγγραφό του θεωρεί υπεύθυνους για τη ματαίωση του σχεδίου του τους Ανδρέα Παπανδρέου και Βάσο Λυσσαρίδη. Ο τελευταίος, μιλώντας σχετικά στον Άντρο Παυλίδη (στο πιο πάνω βιβλίο του, σσ. 56-57), συνέδεσε το σχέδιο του Πέτρου Γαρουφαλιά με το σχέδιο του Αμερικανού διπλωμάτη Ντην Άτσεσσον, το οποίο επίσης συνεζητείτο την ίδια εποχή και τελικά απερρίφθη τόσο από την κυπριακή όσο και από την ελληνική κυβέρνηση.

Ο Πέτρος Γαρουφαλιάς στην Κύπρο. Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος -Αρχείο ΡΙΚ

Ο Πέτρος Γαρουφαλιάς συνδέθηκε με την Κύπρο και εξ αιτίας της γνωστής υποθέσεως ΑΣΠΙΔΑ. Η υπόθεση αυτή, που «ανεκαλύφθη» και «απεκαλύφθη» από τον στρατηγό Γρίβα στις τάξεις των Ελλήνων αξιωματικών που υπηρετούσαν στην Κύπρο, γίνεται σήμερα αποδεκτό ότι αποτελούσε σκευωρία των ανακτόρων, την οποία σκηνοθέτησαν οι Πέτρος Γαρουφαλιάς και Γεώργιος Γρίβας με απώτερο σκοπό να πλήξουν πολιτικά τους δυο Παπανδρέου, τον Γεώργιο (τότε πρωθυπουργό, ο οποίος είχε λίγο πιο πριν έλθει σε σύγκρουση και ρήξη με την Ουάσιγκτον εξ αιτίας του Κυπριακού) και τον γιο του Ανδρέα. Η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, η οποία συγκλόνισε την Ελλάδα και την Κύπρο το 1965 και το 1966 που έγινε η περιβόητη δίκη, υπήρξε η απαρχή για την αντίστροφη μέτρηση προς επιβολή δικτατορίας στην Ελλάδα. Ο Γεώργιος Παπανδρέου απέλυσε τότε τον υπουργό του Πέτρο Γαρουφαλιά, μα ο τελευταίος αρνήθηκε να αποχωρήσει, οχυρώθηκε δε στο υπουργείο Αμύνης με την υποστήριξη των ανακτόρων και ιδιαίτερα του νεαρού βασιλιά Κωνσταντίνου. Ο Γεώργιος Παπανδρέου «απελύθη» από τον βασιλιά στις 15 Ιουλίου του 1965. Ακολούθησαν πολιτικές αναταραχές με πρωταγωνιστές τους «αποστάτες» πολιτικούς που εγκατέλειψαν τον Παπανδρέου, και τελικά η στρατιωτική δικτατορία επεβλήθη την 21η Απριλίου του 1967. Η επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα είχε μοιραίες επιπτώσεις για την Κύπρο, με αποκορύφωμα το καταστρεπτικό πραξικόπημα της 15 Ιουλίου 1974 και την τουρκική εισβολή που το ακολούθησε.

Πηγή:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια