Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ο γάμος ποτέ δεν ήταν για τους Κυπρίους απλή εκκλησιαστική τελετή. Ήταν, ταυτόχρονα, και σημαντική κοινωνική εκδήλωση τόσο του χωριού όσο και της πόλης, εκδήλωση στην οποία συμμετείχαν πολλοί άνθρωποι — ακόμη και ολόκληρη η κοινότητα— για πολλές μέρες. Ο γάμος μεταξύ δυο νέων διευθετείτο με τη συμμετοχή και τη γνώμη των οικογενειών τους οι οποίες συνέτασσαν σε χαρτί (συνήθως στην παρουσία και του ιερέα της κοινότητας) το μεταξύ τους έγγραφο, το λεγόμενο προικοσύμφωνο. Το έγγραφο αυτό καθόριζε τόσο την προίκα που θα έπαιρνε από την οικογένειά της η νύμφη, όσο και τις υποχρεώσεις του γαμπρού και της δικής του οικογένειας. Κυριότερη βαρύτητα δινόταν ωστόσο στην προίκα της νύμφης, που στο προικοσύμφωνο καθοριζόταν με κάθε λεπτομέρεια σε κατάλογο που περιλάμβανε από ακίνητα (κτήματα και σπίτια) μέχρι δέντρα, ζώα, μαγειρικά σκεύη, ρουχισμό κλπ. Το προικοσύμφωνο, που στη σύγχρονη εποχή δεν υφίσταται, συντασσόταν και ήταν δεσμευτικό, ανεξάρτητα αν ο γάμος αποτελούσε το επιστέγασμα του έρωτα μεταξύ των δυο νέων ή είχε διευθετηθεί με συνοικέσιο.

 

Βλέπε βίντεο: Ψηφιακός Ηρόδοτος- Αρχείο ΡΙΚ

 

Ο γάμος, ως σημαντικό γεγονός της κοινότητας, γινόταν με πολλή μεγαλοπρέπεια έστω κι αν ακόμη οι μελλόνυμφοι ήταν φτωχοί. Ουσιαστικά οι προετοιμασίες του γάμου άρχιζαν αμέσως μετά το λόγιασμαν ή το χάρτωμαν (αρραβωνιάσματα) των δυο νέων, και συνήθως διαρκούσαν πολλούς μήνες ή και χρόνια. Ιδίως όταν οι μελλόνυμφοι κατάγονταν από φτωχές οικογένειες, η περίοδος των προετοιμασιών διαρκούσε ολόκληρα χρόνια (4, 5 ή και περισσότερα) μέχρι να κτιστεί το σπίτι που θα στέγαζε την καινούργια οικογένεια κι ετοιμαστεί το νοικοκυριό. Η κοπέλα άρχιζε, από νεαρή ηλικία, να ετοιμάζει τα προκιά της στη βούφα, υφαίνοντας σεντόνια, τραπεζομάντιλα και κάθε άλλο είδος ρουχισμού.

 

Συνήθως εθεωρείτο κακό να γίνει γάμος κατά τη διάρκεια δίσεκτου χρόνου και οι μελλόνυμφοι έπρεπε να περιμένουν τον επόμενο. Όταν οι προετοιμασίες συμπληρώνονταν, γινόταν ο γάμος του οποίου οι τελετές και τα έθιμα διαρκούσαν 8-10 μέρες, και περιλάμβαναν:

 

α) Τα πριν από τον γάμο.

β) Τα της ημέρας του γάμου που ήταν Κυριακή.

γ) Τα της Δευτέρας,

δ) Τα μετά τον γάμο.

 

 

Τα πριν από τον γάμο: Οκτώ περίπου μέρες πριν από τον γάμο πλένονται στην βρύση ή σε κάποιο τρεχάτο νερό έξω από το χωριό, τα μαλλιά, που θα γίνουν νυφικό κρεβάτι. Γυναίκες, συγγενείς και φίλες της νύμφης, ασχολούνται στο έργο αυτό. Κατά το γυρισμό η πρώτη κουμέρα καβάλα σε άλογο ή πεζή πηγαίνει μπροστά και κρατά το φλάμπουρο, ένα καλάμι με κόκκινο μαντήλι. Όταν μπαίνουν στο σπίτι, οι κοπέλες ορμούν να πάρουν απ' τα χέρια της το καλάμι αυτό. Τα βρεγμένα μαλλιά τα ρίχνουν πάνω στη νύφη και τις κοπέλες και ύστερα τα κρεμάνε σε σχοινιά, που είναι τεντωμένα, ώστε να σχηματίζουν σταυρό. Μετά γίνεται το πλύσιμο του σιταριού στη βρύση μέσα σε σκάφες σκεπασμένες με κόκκινα μαντίλια, με συνοδεία μουσικών οργάνων και τραγουδιών. Το σιτάρι αυτό θα κοπανιστεί ή θα αλεστεί στον χειρόμυλο για το φαγητό του γάμου, το ρέσι, που είναι κρέας, λίπη, σιτάρι και αρώματα που ψήνονται όλη τη νύκτα. Από τη μέρα που αρχίζουν οι ετοιμασίες του γάμου η νύφη δεν πρέπει να εμφανιστεί ή να ασχοληθεί με καμιά δουλειά.

 

Λίγες μέρες πριν από το γάμο γίνεται το κάλεσμα. Ο φούρνος καίει συνέχεια και ψήνει τις μοσχομυρισμένες χρισταριές (κουλούρια με οφιοειδείς ή κλαδικές ή σταυρικές διακλαδώσεις στη μέση τους) που μοιράζονται σ' όλα τα σπίτια του χωριού, συνήθως δυο για τον γαμπρό και δυο για τη νύφη. Στον ιερέα και στους κουμπάρους οι χρισταριές στέλνονται μέσα σε κόκκινα μαντήλια. Σ' ορισμένα χωριά το κάλεσμα γίνεται με μαντήλια.

 

Βλέπε βίντεο: Ψηφιακός Ηρόδοτος- Αρχείο ΡΙΚ

 

Ακολουθεί το ράψιμο του νυφικού κρεβατιού το Σάββατο, από εφτά μονοστέφανες γυναίκες, που ο άντρας τους ζει. Το από κάτω κρεβατόρουχο είναι τυλιγμένο σε ρολό και το ξετυλίγει η μητέρα του γαμπρού. Πριν το απλώσουν το έχουν χορέψει μέσα σε πανέρι. Οι γυναίκες φέρνουν τα μαλλιά και τα τοποθετούν στην αρχή χιαστί, για να είναι ευλογημένα με το σχήμα του σταυρού. Επίσης τα ρίχνει η μια στην άλλη για να σχηματίζεται σταυρός. Τα όργανα παίζουν και οι παρευρισκόμενοι τραγουδούν και πλουμίζουν το κρεβάτι, δηλαδή ρίχνουν σ' αυτό χρηματικά δώρα. Όταν τελειώσει το ράψιμο, μαζεύουν τα χρήματα και μαζί με αποτρεπτικό μαυρόκοκκο και μυριστικό ροσμαρί τα βάζουν μέσα στο κρεβάτι. Ύστερα ράβουν τέσσερις κόκκινους σταυρούς στις τέσσερις άκρες και κυλάνε απάνω ένα αρσενικό παιδί, που το περιχύνουν με γλυκά, για να πιάσει και το αντρόγυνο δικό του παιδί. Ύστερα σηκώνουν το κρεβάτι και κάνουν ν' αγγίξουν χιαστί οι άκρες του. Όταν τελειώσουν όλα, ο κουμπάρος σηκώνει το βαρύ κρεβάτι και, χορεύοντάς το, το τοποθετεί στη νυφική κλίνη. Συγχρόνως οι γυναίκες μέσα σε πανέρια χορεύουν τα σεντόνια και στρώνεται το κρεβάτι, φροντίζοντας οι κινήσεις να σχηματίζουν το σχήμα του σταυρού. Κάτω από το σεντόνι τοποθετούνται χιαστί πάλι δυο σεντόνια. Το τραγούδι που συνηθίζεται στο ράψιμο του κρεβατιού, λέει για το γάμο ενός ρηγόπουλου και μιας βασιλοπούλας, στο οποίο ήταν καλεσμένος όλος ο κόσμος από Ανατολή και Δύση- παρευρίσκεται και ο Χριστός απρόσκλητος, σαν ένα καλογεράκι και δίνει στο αντρόγυνο πλούτη αμύθητα. (Το τραγούδια των προικιών)

 

Το Σάββατο γινόταν από τις κουμπάρες το λουτρό της νύμφης με νερό, μυρισμένο με άνθη και φύλλα που έφερναν από τη βρύση μέσα σε πιθάρι, με μουσική. Παλαιότερα και το ξύρισμα του γαμπρού γινόταν το Σάββατο. Η ιδιαίτερη περιποίηση των μελλονύμφων έχει τη σημασία ότι θα προσέλθουν στη νέα ζωή τους ως νέοι άνθρωποι. Την ίδια μέρα στηνόταν και η μανάσσα, που συνίστατο στη διαμόρφωση του δωματίου σε βασιλικό διαμέρισμα με βήλα και παραπετάσματα. Στολίζανε το ταβάνι και τους τοίχους με απλωμένα και κρεμασμένα σεντόνια και με μαντηλιές, κρατημένες στη μέση, ώστε να σχηματίζουν χιαστί σταυρό. Στις άκρες των μαντηλιών στερέωναν πού και πού σταυροκούλλουρα και ανθρωπόμορφα ψωμιά. Στην Πάφο κολλούσαν στον τοίχο από ζυμάρι πουλάκια, φίδια και ακτινωτούς σταυρούς ως σύμβολα του γάμου. Όλα αυτά γίνονταν με τη συνοδεία οργάνων και τραγουδιών. Συγχρόνως οι γυναίκες έφερναν μέσα σε πανέρια και την άλλη προίκα χορεύοντας και την εξέθεταν.

 

 Βλέπε βίντεο: Ψηφιακός Ηρόδοτος- Αρχείο ΡΙΚ

 

Η μέρα του γάμου: Την Κυριακή γίνεται ο στολισμός της νύφης και του γαμπρού για τον γάμο. Η νύφη κλείνεται με τις φίλες της στο δωμάτιο, όπου την ντύνουν και την στολίζουν, ενώ κάπου παίζουν οι μουσικοί τα όργανά τους. Οι φίλες τραγουδούν συγκινητικά τραγούδια για τη νύφη. Μερικές ανύπαντρες γράφουν κάτω από τα παπούτσια της τα ονόματά τους, για να κάνουν σύντομα τον ίδιο δρόμο στην εκκλησία, νύφες κι αυτές. Την ώρα που στολίζεται η νύφη συνηθίζουν να τραγουδούν, όπως και στο πλύσιμο των μαλλιών και του σιταριού, το ακριτικό τραγούδι, που λέει για το νέο, που ξεκίνησε να παντρευτεί, αλλά συλλαμβάνεται από το δράκο, που τον λυπάται και του δίνει καιρό τρεις μέρες να κάνει το γάμο του και να γυρίσει να τον φάει ˙ όμως το μαθαίνει η νύφη, που έρχεται, «σαν παιδί της αστραπής και της βροντής εγγόνι», και τον ελευθερώνει. Ο συμβολισμός είναι καταφανής: όλοι θέλουν στη ζωή του με τη γυναίκα του ο γαμπρός να είναι απαλλαγμένος απ' τον θάνατο και από κάθε κακό. Παλαιότερα τυλίγανε στο κεφάλι της νύφης χρυσίζουσα κορδέλα με πούλια, ώστε σχηματιζόταν ένας μεγάλος κεφαλόδεσμος.

 

Την ίδια ώρα γινόταν και ο στολισμός του γαμπρού στο σπίτι του. Το ξύρισμα του Σαββάτου μεταφέρθηκε τώρα, για να 'ναι φρέσκος στην ώρα του μυστηρίου, και γίνεται πάντα με τη συνοδεία οργάνων. Ύστερα φέρνουν τα ρούχα του σε πανέρι κι αφού τα ευλογήσει ο ιερέας, τα φορεί ένα -ένα. Ο παπάς ευλογεί και τα ρούχα της νύφης με το νυφικό πριν από το ντύσιμό της.

 

Αφού ετοιμαστεί ο γαμπρός, μεταβαίνει στο σπίτι της νύφης, για να την παραλάβει για την εκκλησία. Αν είναι από άλλο χωριό, έρχεται έφιππος με τη συνοδεία του. Αλλά οι νέοι του χωριού θεωρούν ότι θα τους πατήσει, αν μπει έφιππος στο χωριό τους, γι’ αυτό βγαίνουνε να τον πεζέψουνε. Γίνεται τότε μια μικροσυμπλοκή κι αν υπερισχύσουν οι νέοι του χωριού, πεζεύει ο γαμπρός και μεταφέρεται στο σπίτι της νύφης ˙ όμως, αν υπερισχύσει η συνοδεία του μπαίνει έφιππος στο χωριό και μέσα στο ίδιο το σπίτι της νύφης σαν ακρίτας και ιππότης. Τρέχουν τότε να τον υποδεχθούν, να τον θυμιάσουν και του φέρνουν μια κότα, που την αποκεφαλίζει, για να συνοδευθεί η θριαμβευτική είσοδός του με αίμα. Κατά τόπους η κότα σφάζεται από το γαμπρό αμέσως μετά τα λογιάσματα ή όταν γυρνάνε από την εκκλησία μετά τον γάμο. Σε μερικά μέρη πριν απ' τα λογιάσματα, ο πεθερός οδηγεί τον γαμπρό να κομματιάσει με αξίνη ένα κούτσουρο.

 

Αφού τελειώσει ο στολισμός της νύφης, ακολουθεί το ζώσιμό της από τη μητέρα της. Με την πράξη αυτή σχηματίζεται σταυρός κι έτσι το σώμα της αγιάζεται· είναι μια ζωστή παρθένος, όπως οι αρχόντισσες του Βυζαντίου κι οι αγίες στις εικονογραφίες. Ή οι γονείς της ανεμίζουν σταυρικά γύρω από το κεφάλι της μαντήλι. Το μαντήλι και κυρίως το κόκκινο, κατάγεται από τις βυζαντινές πορφύρες και χρησιμοποιείται με ανάλογο συμβολισμό πολύ στον γάμο. Επίσης χρησιμοποιείται ως κάλυμμα της κεφαλής κατά την πηγαδομαντία της 24ης Ιουλίου.

 

Με επικεφαλής τα μουσικά όργανα η πομπή ξεκινά για την εκκλησία. Ακολουθεί ο γαμπρός με τον πατέρα του, πιο πίσω η νύμφη με τον πατέρα της και μετά ο άλλος κόσμος. Παιδιά και γυναίκες μεταφέρουν μαζί τις λαμπάδες, το μαξιλάρι, όπου θα τοποθετηθεί το ευαγγέλιο, τους αρραβώνες, στους οποίους είναι δεμένη κόκκινη κορδέλα, την ελιά, απ' την οποία θα πλεχτούν τα στέφανα, κρασί και σησαμένιο ψωμί για τα κεράσματα. Σε μερικά μέρη το μαξιλάρι το κουβαλά ο κουμπάρος. Στην εκκλησία τα κλαδιά της ελιάς πλέκονται με κόκκινες και χρυσές κορδέλες, για να γίνουν τα στέφανα, ενώ ψέλνεται ειδικό αρχαιοπρεπές τραγούδι. Και σήμερα ακόμη συνηθίζουν στα τεχνητά στέφανα να βάζουν φύλλα ή κλωνάρια ελιάς, γιατί είναι το δέντρο της τύχης και ευλογημένο. Πριν απ' το μυστήριο η νύφη αρνείται να προσέλθει, οπότε την πλησιάζει ο γαμπρός και της βάζει μέσα στο παπούτσι χρυσό φλουρί ή ασημικό, γνωρίζοντας το πόδι που θα κινήσει μαζί του στον αγαπημένο δρόμο.

 

Στο μυστήριο το αντρόγυνο στέκει μπροστά σ' ένα τραπέζι, που συμβολίζει το οικογενειακό τους τραπέζι, που θα τους ενώσει από δω και πέρα, και κατ' επέκταση, το σπίτι τους, γι’ αυτό γεύονται από κοινού απ' το χέρι του ιερέα συμβολικό άρτο και οίνο. Το ανδρόγυνο την ώρα αυτή δεν είναι συνηθισμένοι πια θνητοί ˙ στεφανώνονται με στεφάνια δόξας και τιμής. Στην θριαμβευτική περιφορά του ανδρογύνου με τα στέφανα και τα δακτυλίδια τρεις φορές γύρω από το συμβολικό τραπέζι, ψέλνεται η χαρά του Ησαΐα για τη σύλληψη του Θεανθρώπου από την Παναγία ˙ όμοια κι η νύμφη θα συλλάβει άγιο παιδί. Καθώς γίνεται η περιφορά, μερικοί παρευρισκόμενοι κτυπούν ελαφρά στην πλάτη τον γαμπρό, ως χαιρετισμό κι ένδειξη μεγίστης χαράς, για την τιμή που του γίνεται. Επίσης κτυπούν τον κουμπάρο, για ν' αξιωθεί να βαφτίσει παιδί. Συγχρόνως πετούν πάνω στο ανδρόγυνο και γύρω του ανακατεμένα σιτάρι,   βαμβακόσπορο και κέρματα, ευλογώντας εδώ το σπίτι που θα κατοικήσει ˙ το σιτάρι είναι ευλογημένο, ο βαμβακόσπορος με το άσπρο χρώμα του βαμβακιού συμβολίζει την μακροζωία του ανδρογύνου, όπως τα άσπρα μαλλιά, και τα κέρματα είναι κατάλοιπα από τους βασιλικούς γάμους και τους θριάμβους του παρελθόντος. Το μυστήριο συνοδεύουν δυο παράνυμφοι, άνδρας και γυναίκα, που αργότερα γίνονται τρεις για την αγία τριάδα ή ζυγοί για τη συμμετρία. Όταν τελειώσει το μυστήριο, γίνεται το φίλημα των στεφάνων από τους γονείς και τους συγγενείς, που είναι πολύ συγκινητικό, γιατί αυτή ήταν και η εγκάρδια ευχή όλων πάντοτε. Αν κάποιος συγγενής έχει πένθος και φορά μαύρα, για να φιλήσει τα στέφανα, σκεπάζει το κεφάλι του με κόκκινο μαντήλι. Το φίλημα των στεφάνων συνεχίζεται και στο σπίτι. Σε μερικά μέρη με το φίλημα των στεφάνων βάζουν στους ώμους του   ανδρογύνου μαντήλια. Μαντήλι έβαλε στον ώμο της όταν στολιζόταν, και η μητέρα, που το διατηρεί, και η πεθερά, όταν πήγε να πάρει τη νύφη.

 

Ξανασχηματίζεται η πομπή για τον γυρισμό στο σπίτι. Μπροστά πηγαίνουν τα μουσικά όργανα, ο σταυρός και τα εξαπτέρυγα, ο ιερέας και το ανδρόγυνο, μαζί τώρα και κρατημένοι απ' το μικροδάκτυλο του χεριού τους. Ο γυρισμός, γίνεται από άλλο δρόμο, για να μην πατήσουν οι ίδιοι τα βήματά τους που πήγανε στην εκκλησία. Στο πέρασμα οι πόρτες ανοίγουν κι οι νοικοκυρές θυμιάζουν το νέο ανδρόγυνο με ευλογημένη ελιά και το ραντίζουν με ροδόσταγμα. Η μητέρα της νύμφης θυμιάζει και βάζει στον ώμο του γαμπρού πολύτιμο μαντήλι, υψίστη έκφραση υποδοχής και τιμής. Ο γαμπρός καρφώνει μαυρομάνικο μαχαίρι και η νύμφη σπάζει ένα ρόδι στο ανώφλι της πόρτας ή η μάνα του γαμπρού ένα πιάτο στο κατώφλι καθώς το ανδρόγυνο μπαίνει στο σπίτι του. Στην Πάφο το ρόδι το σπάζει ο γαμπρός. Στον Αστρομερίτη η νύμφη έριχνε το ρόδι την Πέμπτη, όταν επισκεπτόταν τον πεθερό της.

 

Όταν γυρίσει στο σπίτι του με τα στέφανα το ανδρόγυνο μετά την τελετή του γάμου, στέκεται σε περίοπτο μέρος και γίνεται το στόλισμα ή το αγγέλισμά του με τραγούδια. Οι μουσικοί παίζουν με θέρμη τις παραδοσιακές μελωδίες κι οι γονείς, οι συγγενείς και οι φίλοι εκφράζουν τις ευχές και την αγάπη τους με τραγούδια. (Τραγούδια του Γάμου στην Κύπρο)

Ο γαμπρός και η νύμφη δεν είναι πια οι συνηθισμένοι άνθρωποι της καθημερινής συντροφιάς τους, αλλά είναι το ρηγόπουλο κι η βασιλοπούλα, ο αετός κι η περιστέρα, ο ήλιος και το φεγγάρι, το μοναδικό παλικάρι κι η βασίλισσα της ομορφιάς. Κανένας δεν θεωρεί την ώρα εκείνη τα παινέματα αυτά αταίριαστα ή υπερβολικά. (Το τραγουδι του γάμου).

 

Η ευχή και η αγάπη συνοδεύονται και με την προσφορά νομίσματος, κατ' εξοχήν χρυσού. Επειδή η προσφορά γινόταν με τραγούδι, που αποτελούσε ένα πλούμισμα, ονομάστηκε και η ίδια η προσφορά πλούμισμα. Το πλούμισμα γίνεται όχι μονάχα από τον τραγουδιστή, αλλά και από οποιονδήποτε την ώρα του τραγουδιού για το αγαπημένο πρόσωπο. Πλούμισμα γίνεται για το ανδρόγυνο, τους μουσικούς, αλλά και για οποιονδήποτε τραγουδιστή ή χορευτή. Μάλιστα η πληρωμή των μουσικών γίνεται απ' τα πλουμίσματα που τους κάνουν, κέρματα που τους κολλούν στο μέτωπο ή τους προσφέρουν στο πιάτο, που είναι κοντά τους. Στα πλουμίσματα των μουσικών υπάρχει άγραφος νόμος να κρατούν μονάχα το 1/10 απ' το πλούμισμά τους, αν το ζητήσει εκείνος που το έκανε, γιατί, όταν το έκανε, διακατεχόταν από ενθουσιασμό.

 

Όταν τελειώσει η υποδοχή και το στόλισμα, ο παπάς τους βγάζει τα στέφανα, που τα κρεμάνε στην μανάσσα και καθίζει το ανδρόγυνο συγχρόνως κάτω από την μανάσσα, πάνω σε σοφά ή καναπέ. Η νύμφη καμαρώνει, δηλαδή μένει σοβαρή μέσα στα πέπλα της και βλέπει χάμω. Από καιρό σε καιρό την ραντίζουν με ροδόσταγμα. Στο μεταξύ αρχίζει να καταφθάνει όλο το χωριό, που είχε πάρει πρόσκληση με τις χρισταριές, για να ευχηθούν ˙ φέρνουν ως δώρο ένα σφυρίδι σιτάρι ή, όπου δεν έχουν, ξηρούς καρπούς. Το χωριό είχε ξαναπροσκληθεί μ' ένα ποτήρι κρασί από κολοκύθι, που στο λαιμό του ήταν περασμένο το κουλούρι του γάμου. Το κουλούρι αυτό ύστερα κρεμάζεται στην μανάσσα.

 

Η Κυριακή περνά με τραπέζια, μουσική, χορούς και τραγούδια. Χορεύουν χωριστά οι νέοι και χωριστά οι νέες. Οι χοροί είναι ατομικοί αντικριστοί και συνδέονται με ποιητικούς διαγωνισμούς. Οι γυναίκες χορεύουν με σεμνές συγκρατημένες κινήσεις, κρατώντας διπλωμένο τριγωνικά το μαντήλι ή σαν να κρατούν μαντήλι.

 

Αργά τη νύκτα αποσύρεται το νέο ανδρόγυνο στο νυφικό κρεβάτι. Το πρωί θα τοποθετηθεί σε πανέρι το μεσάλι, το σεντόνι με το παρθενικό αίμα της νύφης. Το έθιμο αυτό ανήκει στο ρωμαϊκό και φεουδαρχικό Δίκαιο και είναι η απόδειξη ότι ο γάμος έγινε πραγματικά και δεν είναι λευκός.

 

 

Η Δευτέρα: Το ξύπνημα του ανδρογύνου γίνεται με την ίδια μεγαλοπρέπεια. Έρχονται έξω από το νυφικό θάλαμο και τραγουδούν την παραλλαγή του Μωρόγιαννου, που ανόητα εγκατέλειψε τη νέα και όμορφη σύζυγό του και ξενιτεύτηκε˙ πέρασαν τα χρόνια και τη γυναίκα του την ξαναπαντρεύουν, αλλά ο Μωρόγιαννος το καταλαβαίνει με θαυμαστό τρόπο και γυρνά τρεχάτος την τελευταία στιγμή. Το τραγούδι αυτό διαλέχτηκε, για να τονίσει την αναγνώριση των δυο συζύγων και τη μοναδικότητα του δεσμού τους. Οι γονείς μπαίνουν στον θάλαμο και δίνουν τα δώρα τους˙ το ίδιο κάνουν και οι συγγενείς. Τη μέρα αυτή το ανδρόγυνο δέχεται δώρα, κυρίως χρηματικά, τα οποία επειδή συνδέονται με το πρωινό ξύπνημά του, λέγονται ξημέρωμα. Οι γονείς θυμιάζουν το ανδρόγυνο και ο κουμπάρος ή η μητέρα της νύμφης τους προσφέρουν να φάνε περιστέρια και μέλι, για να ζήσουν σ' όλη την ζωή τους αγαπημένα και γλυκά. Ο κουμπάρος σκύβει το αντρόγυνο πάνω στο κρεβάτι του και το ραντίζει με ξηρούς καρπούς.

 

Τη Δευτέρα γίνεται ξανά κάλεσμα με ράντισμα από ροδόσταγμα. Το συμπόσιο της νύκτας της Δευτέρας που γίνεται από φαγητά, που φέρνει ο καθένας, είναι σημαντικό μέρος του γάμου, γιατί περιλαμβάνει το χορό της νύμφης. Η νύμφη παρουσιάζεται ντυμένη με μαύρο φόρεμα, δώρο του γαμπρού, κι ο γαμπρός με φορεσιά, δώρο της νύμφης. Με τη συνοδεία της μελωδίας των αντικριστών χορών η νύμφη χορεύει με τον γαμπρό και ύστερα με την κουμέρα κι ο γαμπρός με τον κουμπάρο. Είναι η ώρα να πλουμίσουν την νύμφη οι γονείς και οι φίλοι. Προσέρχονται, ενώ χορεύει, και στερεώνουν στο σκούφωμά της τα χρυσά και τα ασημένια κέρματά τους. Συγχρόνως πλουμίζουν και τον γαμπρό. Επίσης κρεμάνε στα φορέματά τους αρμαθιές από χαρτονομίσματα. Σε μερικά μέρη τη νύκτα αυτή συνηθίζουν να τραγουδούν το γυρισμό του ξενιτεμένου, που αποτελεί πάλι μια επιβεβαίωση της αναγνωρίσεως μεταξύ τους, των συζύγων, και της διαβεβαιώσεως της πίστης τους.

 

 

Μετά το γάμο: Την Τρίτη γίνεται πάλι τραπέζι, αλλά μόνο για τους συγγενείς, με κότες, που μάζεψαν από τα συγγενικά σπίτια ή με φαγητά, που φέρνουν οι ίδιοι οι συγγενείς. Σε μερικά μέρη το τραπέζι των συγγενών συνεχιζόταν και την Τετάρτη με νηστίσιμα φαγητά. Ο γάμος συνεχίζεται και την επόμενη Κυριακή στο πατρικό σπίτι του γαμπρού ως αντίγαμος. Χαρακτηριστικό του κυπριακού γάμου είναι ο έρανος για το τραπέζι. Γιατί το Σάββατο ή την Κυριακή οι συγγενείς στέλνουν τα καλάθια τους με τρόφιμα στο σπίτι του ανδρογύνου.

 

Για ένα χρόνο από τον γάμο της η νύμφη φορά κάλυμμα της κεφαλής από λεπτό κόκκινο ύφασμα: το ίδιο κάλυμμα φορά και όταν γεννά τα παιδιά της. Στην περιοχή Ιδαλίου οι νύμφες της χρονιάς ξαναφοράνε τα νυφικά τους και πηγαίνουν με αμάξια στη σπηλιά του αγίου Θεοδώρου, που γιορτάζει στις 20 Νοεμβρίου. Ο συμβολισμός της μεταβάσεως αυτής είναι καταφανής. Ξημερώνουν τα Εισόδια της Θεοτόκου κι όπως εκείνη πήγε στο ναό και συνέλαβε τον Θεάνθρωπο, έτσι κι αυτές κάνουν τον ίδιο δρόμο, για να γεννήσουν άγιο παιδί. Για ένα χρόνο ή σαράντα μέρες η νεόνυμφη εθεωρείτο ακόμη νύμφη. Γι’ αυτό, όταν γινόταν μέσα στον χρόνο αυτό άλλη νύφη, η παλιά ερχόταν απ' έξω, την ώρα των χαιρετισμών, έβγαινε η νέα έξω, αγκαλιάζονταν και φιλιούνταν λέγοντας:

 

Τζ' εσού νύφφη τζ' εγιώ νύφφη

μ' εσού κακόν μ' εγιώ κακόν

τζ' εσού καλόν τζ' εγιώ καλόν.

 

Επίσης αγκαλιάζονταν και φιλιούνταν ο παλιός και ο νέος γαμπρός.

 

Παλαιότερα ο γάμος γινόταν μετά την πανσέληνο, δηλαδή κατά την απόχυση του φεγγαριού. Το φεγγάρι, καθώς αυξαίνει θεωρείται πρόξενο κακών, τα οποία καταλαγιάζουν με την προοδευτική μείωσή του.

 

Μ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ