Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ιδιαίτερος χώρος ή/ και κτίσμα, όπου γίνονταν οι προσφορές των ανθρώπων προς τις θεότητες αλλά και οι αποδοχές από τους θεούς των ανθρωπίνων προσφορών. Βωμοί πιστεύεται ότι εχρησιμοποιούντο για ιεροτελεστίες από τη Νεολιθική εποχή, κι ο αρχαιότερος απ' αυτούς βρέθηκε σε μια σπηλιά στις Άλπεις. Στον αρχαίο ελληνικό κόσμο ο βωμός (βωμός, εστία, θυμέλη, εσχάρα, τράπεζα) εχρησιμοποιείτο τόσο για την λατρεία των ουράνιων θεοτήτων, όσο και για τη λατρεία των χθόνιων και των νεκρών.

Αρχικά οι βωμοί δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μεγάλες πέτρες λαξευμένες, με μια ή περισσότερες κοιλότητες στο πάνω μέρος τους, όπου γίνονταν οι προσφορές, οι θυσίες ή και οι ανθρωποθυσίες. Αργότερα οι βωμοί ήσαν πέτρινες ή ξύλινες ή μαρμάρινες κατασκευές, τετράγωνες, κυλινδρικές κ.ά. σχημάτων, με βαθμίδες ή χωρίς και με ανάγλυφες ή και άλλες διακοσμήσεις. Συνήθως οι βωμοί βρίσκονταν τοποθετημένοι σε υπαίθριους χώρους, μπροστά στους ναούς. Όμως ετοποθετούντο και σε αυλές σπιτιών ως αφιερωμένοι στους θεούς - προστάτες της οικογένειας, στις πλατείες, στην αγορά, στα δημόσια κτίρια όπως ο ιππόδρομος, το γυμναστήριο, το βουλευτήριο κλπ. Για τη λατρεία των χθονίων θεοτήτων και των νεκρών, υπήρχαν βωμοί με μορφή σκάμματος στη γη, μέσα σε ευρύχωρες αίθουσες, προορισμένες για μυστηριακές τελετές. Υπήρχαν ακόμη βωμοί φτιαγμένοι από χώμα ή και από σωρό στάχτης (όπως του Απόλλωνος στα Δίδυμα Μιλήτου και της Ήρας στη Σάμο), ή ακόμη και από σωρό κεράτων ζώων (όπως ο βωμός του Απόλλωνος στη Δήλο). Ένας από τους πιο εντυπωσιακούς βωμούς ήταν εκείνος του Διός στην Ολυμπία, πλάτους 125 ποδών στη βάση, 32 ποδών στην κορυφή, και ύψους 22 ποδών. Οι κλασσικότεροι όμως βωμοί ήταν οι λεγόμενοι ιωνικοί βωμοί (5ος π.Χ. αιώνας) κατασκευασμένοι από μάρμαρο και με πολυτελή αρχιτεκτονική μορφή και διακόσμηση.

Βλέπε λήμμα: Δήλος και Κύπρος

Στους Χριστιανικούς χρόνους αποφεύχθηκε η χρήση του όρου βωμός για τον χώρο τέλεσης του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, για να μη γίνεται σύνδεσή του με τις αιματηρές τελετές των ειδωλολατρών. Ο απόστολος Παύλος χρησιμοποίησε τον όρο τράπεζα Κυρίου, αργότερα δε καθιερώθηκαν οι όροι θυσιαστήριον και αγία τράπεζα. Ωστόσο και στις προγενέστερες εποχές υπήρχαν και βωμοί στους οποίους τελούνταν αναίμακτες θυσίες, οι λεγόμενοι αναίμακτοι ή άπυροι βωμοί.

Στην Κύπρο γνωστότερος ήταν ο βωμός της Αφροδίτης στον ναό της στην Πάφο, για τον οποίο μιλούν οι Λατίνοι συγγραφείς Τάκιτος και Πλίνιος. Και οι δυο αναφέρουν ένα περίεργο φαινόμενο, σύμφωνα προς το οποίο ο βωμός, αν και βρισκόταν σε υπαίθριο χώρο, ωστόσο ποτέ δεν βρεχόταν από το νερό της βροχής. Ο υπαίθριος βωμός της Παφίας Αφροδίτης αναφέρεται και από αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Κατά τον Ευστάθιο, ο βωμός της θεάς βρισκόταν στο ύπαιθρο, για να θυσιάζουν σ’ αυτόν οι περαστικοί. άλλη παράδοση αναφέρει ότι ο βωμός της Αφροδίτης στην Πάφο δεν βρεχόταν ποτέ από το αίμα των θυσιών. Ο δε Βιργίλιος σημειώνει ότι υπήρχαν εκεί πολλοί υπαίθριοι βωμοί για προσφορές προς τη θεά και θυσίες, που ο αριθμός τους έφθανε τους 100.

Άλλος γνωστός βωμός στην Κύπρο ήταν ο ανέγγιχτος βωμός (βωμός άθικτος σύμφωνα προς επιγραφή σε μαρμάρινη στήλη που βρέθηκε στο Κούριον), του Απόλλωνος Υλάτου. Όπως αναφέρεται, ήταν αμάρτημα να αγγίξει κανένας τον ιερό βωμό του θεού στον ναό του στο Κούριον. Όσοι άγγιζαν τον βωμό, θυσιάζονταν (ή εκτελούνταν;) με γκρέμισμά τους από κατακόρυφο βράχο δυτικά του Κουρίου.

Άλλες επιγραφικές μαρτυρίες αναφέρουν την ύπαρξη στην Κύπρο και βωμών της βασίλισσας Αρσινόης Φιλαδέλφου, η οποία είχε θεοποιηθεί. Φυσικά βωμούς πρέπει να είχαν στην Κύπρο και όλες οι άλλες θεότητες που λατρεύτηκαν στο νησί. Βωμοί διαφόρων τύπων και διαφόρων εποχών έχουν ανακαλυφθεί αρκετοί σε διάφορα μέρη της Κύπρου όπως στο Κίτιον, στην Έγκωμη, στη Μύρτου -Πηγάδες και αλλού.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια