Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αναφέρεται από τον Λεόντιο Μαχαιρά ως ένας από τους 300 «Αλαμανούς» αγίους της Κύπρου, του οποίου όμως ο χρόνος ακμής πρέπει να τεθεί προ του 10ου αιώνα, κι όχι επί Αλεξίου Α' Κομνηνού (1118-1143) όπως νομιζόταν ως πρόσφατα. Ο βίος του απαντάται στον κώδικα 105 του 10ου-11ου αι. Γι’ αυτό πρέπει να διακριθεί από τον άγιο Αναστάσιο τον Πέρση του 5ου αι. που γιορτάζεται στις 22 Ιανουαρίου.

Ο άγιος Αναστάσιος, του οποίου υπάρχει στην Κύπρο μοναστήρι (στην Περιστερώνα Αμμοχώστου), γιορτάζεται στις 17 Σεπτεμβρίου. Αγνοείται από τους συναξαριστές εκτός από σύντομο συναξάριο στην ακολουθία του που τον τοποθετεί μάλλον εσφαλμένα στην εποχή του αυτοκράτορα Αλεξίου Α' Κομνηνού. Κατά το συναξάριο αυτό, ο Αναστάσιος εγκατέλειψε τη σταυροφορία στην οποία συμμετείχε και κατέφυγε στην Κύπρο όπου μόνασε στα όρη και αναδείχθηκε «πάσης νόσου ιατρός». Στην Περιστερώνα Αμμοχώστου υπάρχει η παράδοση ότι ασκήτευσε σε σπήλαιο που επιδεικνυόταν μέχρι πρόσφατα και ασχολείτο με την κατασκευή σάκκων με μακούτζ'ια που κι αυτά επιδεικνύονταν. Όσοι έπασχαν από νευραλγίες τρίβονταν μ' αυτά τα μακούτζ'ια (κερκίδες) του αγίου, πιστεύοντας ότι μπορούσαν έτσι να θεραπευθούν. Η ίδια τοπική παράδοση τον συνδέει προς τον άγιο Ηρακλείδιο. Υπάρχει όμως μεγάλη χρονική απόσταση μεταξύ τους που αποκλείει τη σχέση τους.

Ο Άγιος έζησε σε ένα σπήλαιο στο βόρειο άκρο της Περιστερωνοπηγής. Αυτό το σπήλαιο αποτέλεσε τη βάση για την αρχική εκδήλωση σεβασμού προς τον Άγιο όταν ζούσε ενώ μετά τον θάνατό του, κατά τον 15 ο αιώνα κτίστηκε εκκλησία προς τιμήν του, η οποία, με τη δημιουργία κελιών για μοναχούς, μετατράπηκε σε μοναστήρι.

Ο εισερχόμενος την είσοδο του Ναού κατεβαίνει εννιά σκαλοπάτια στη βάση των οποίων βλέπει άλλο σπήλαιο, λαξευμένο σε βράχο, ο οποίος είναι επικαλυμμένος με ασβεστόπηλο και διατηρείται μέχρι σήμερα. Έχει στενόμακρο εμβαδόν και καμαρωτή στέγη, που στηριζόταν στο μέσο με μια κολώνα ύψους δύο μέτρων. Η κολώνα στηριζόταν σε ένα κιονόκρανο κορινθιακού ρυθμού και πάνω της πατούσαν οι αρρώστοι, αγκάλιαζαν την κολώνα και περιστρέφονταν τρεις φορές γύρω από αυτήν για να γιατρευτούν από τις νευραλγίες και τους πόνους.

Στη νότια πλευρά του σπηλαίου, κάτω από μια πεζούλα βρίσκεται ο τάφος του Αγίου Αναστασίου. Πριν την Τουρκική εισβολή υπήρχε εικόνα του Αγίου τοποθετημένη στην πεζούλα, μαζί με τα ξύλινα εργαλεία που χρησιμοποιούσε ο Άγιος όταν ύφαινε σακιά. Τα εργαλεία αυτά πιστεύεται πως έχουν θεραπευτικές ιδιότητες και τα έτριβαν στα πονεμένα μέλη τους όσοι ζητούσαν τη βοήθεια του Αγίου για θεραπεία. Το σπήλαιο, ο Ναός και τα κελιά περικλείονται από ένα μεγάλο τετραγωνικό χώρο μέσα στον οποίο μεταφέρθηκαν κιονόκρανα, κεφαλές ζώων, σπόνδυλοι κιόνων και μια πέτρινη λάρνακα.

Μια επιγραφή μαρτυρεί πως με επιστάτη του μοναστηριού τον Λεόντιο και με διακοσμητή το ζωγράφο Φιλάρετο, ο Ναός στολίστηκε με όμορφο εικονοστάσι, διάφορες εικόνες στους τοίχους και στασίδια. Μετά τον θάνατο του επιστάτη Λεοντίου, κατά το 1800, το μοναστήρι διατηρούσε κοπάδι με πρόβατα, κατσίκες, τράγους, κ.λ.π. Το 1875 στο μοναστήρι του Αγίου Αναστασίου λειτούργησε ελληνικό σχολείο, ενώ μέχρι τότε τα παιδιά πήγαιναν στο σχολείο του Λευκονίκου.

Τα βημόθυρα 

Τα Βημόθυρα του εικονοστασίου της εκκλησίας του Αγίου Αναστασίου της κατεχόμενης Περιστερωνοπηγής Αμμοχώστου εντοπίστηκαν το 1991 στη βιτρίνα της Γκαλερί Roozemond στην Ολλανδία από την Τασούλα Χατζηττοφή.  Όταν ο βυζαντινολόγος Αθανάσιος Παπαγεωργίου επιβεβαίωσε ότι  πρόκειται για τα Βημόθυρα του Αγίου Αναστασίου, η κα Χατζητοφή ζήτησε να επιστραφούν για λογαριασμό της Κύπρου. Μετά από μια περιπέτεια στα χέρια αρχαιοκάπηλων τα βημόθυρα κατέληξαν  στο κολλέγιο Καναζάουα στην Ιαπωνία. Όταν η κα Χατζητοφή ταξίδεψε στην Ιαπωνία οι αρμόδιοι της ανέφερεαν ότι ο θησαυρός αγοράστηκε νόμιμα, με χρήματα μάλιστα που φορολογήθηκαν, από νόμιμη Γκαλερί στην Χάγη και επομένως δεν μπορούσαν να γνωρίζουν ότι επρόκειτο για κλεμμένο θησαυρό. Μάλιστα αμφισβήτησαν τα έγγραφα που είχα από το Τμήμα Αρχαιοτήτων και ζητούσαν περισσότερα ντοκουμέντα και αποδείξεις, μεταξύ αυτών ήθελαν και φωτογραφίες των Βημοθύρων στην Εκκλησία τα οποία βεβαίως η Κύπρος δεν είχε. 

Το ιαπωνικό κολλέγιο για να επιστρέψει τα βημόθυρα ζητούσε την καταβολή λεφτών κάτι που δεν μπορούσε να γίνει καθώς η Κυβέρνηση μπορούσε ε να συμμετέχει σε διαπραγματεύσεις με δημόσιο χρήμα για να αγοράσει πίσω λεηλατημένους θησαυρούς. 

Το 2020 το Τμήμα Αρχαιοτήτων άρχισε διαπραγματεύσεις με το Κολέγιο στην Ιαπωνία για να επαναπατρίσει τα Βημόθυρα. Ελλείψει άλλης οδού, το Τμήμα Αρχαιοτήτων πλήρωσε ένα πολύ μεγάλο ποσό για την αγορά των βημόθυρων τα οποία παραδόθηκαν στο Βυζαντινό Μουσείο στη Λευκωσία στις 16 Σεπτεμβρίου 2021.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια