Βουτουμίτης Μανουήλ
Βυζαντινός διοικητής του στρατού του Καίσαρος Ιωάννη Δούκα, που διορίστηκε μέγας δουξ(= αρχιναύαρχος) από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α' Κομνηνό και εστάλη να καταστείλει τις συνδυασμένες εξεγέρσεις του Καρύκη στην Κρήτη και του Ραψομάτη στην Κύπρο στα 1092. Αφού παρέλαβε την Κρήτη από τους Κρήτες που, μαθαίνοντας την άφιξή του, έσφαξαν τον Καρύκη, ο Ιωάννης Δούκας ήρθε στην Κερύνεια και την κυρίευσε, ενώ ο Ραψομάτης φυγομαχούσε οχυρωμένος στους λόφους πάνω από την Κερύνεια, ίσως και λόγω στρατιωτικής απειρίας. Ο Μανουήλ Βουτουμίτης στο μεταξύ προσέλκυσε στον στρατό του μερικούς από τους οπαδούς του αποστάτη. Κατά την επικείμενη μάχη κοντά στην Κερύνεια, άλλοι 100 άνδρες του λιποτάκτησαν στους αυτοκρατορικούς και ο Ραψομάτης έτρεξε στη Λεμεσό για να διαφύγει στη Συρία. Τον κυνήγησε όμως ο Βουτουμίτης με εντολή του Ι. Δούκα και τον πίεσε τόσο ώστε δεν μπόρεσε να φθάσει στην ακτή και κατέφυγε στο Σταυροβούνι, όπου συνελήφθη από τους διώκτες του με επικεφαλής τον Βουτουμίτη. Του χαρίστηκε όμως η ζωή προφανώς από τον Βουτουμίτη που τον μετέφερε και τον παρέδωσε μαζί με τους συντρόφους του στον μέγα Δούκα. Καθώς τώρα όλος ο στρατός έφθασε στη Λευκωσία, η Κύπρος είχε πλέον υποταγεί. Για μεγαλύτερη ασφάλεια ο αυτοκράτορας διόρισε μετά από εισήγηση του Ι. Δούκα τον δίκαιο Καλλιπάριο σαν δικαστή και υπεύθυνο της επιβολής φόρων, προφανώς για να αντιμετωπίσει και κατευνάσει μέσω ενός καλού υπαλλήλου τις δυσαρέσκειες του λαού που είχε εκμεταλλευθεί ο Ραψομάτης. Ταυτόχρονα διόρισε τον Ευμάθιο Φιλοκάλη ως στρατοπεδάρχην, υπεύθυνο της στρατιωτικής διοικήσεως και του παρέσχε πολεμικά πλοία και ιππικό.
Δεν είναι γνωστό τι έκανε ο Βουτουμίτης μετά την παράδοση των επαναστατών στον Ι. Δούκα· πιστεύεται ότι παρέμεινε στην Κύπρο ως στρατιωτικός διοικητής αλλά πιο πιθανόν είναι ότι επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπως λέγει η Άννα Κομνηνή, και αυτό θα ήταν αναγκαίο γιατί η θέση του Ευμάθιου Φιλοκάλη φαίνεται να ήταν ταυτόσημη προς τη δική του. Επιπλέον είναι γνωστό ότι διορίστηκε δουξ της Νικαίας μετά την κατάληψή της κατά τον Ιούνιο του 1097. Κατά το 1099 ο Φιλοκάλης και ο Βουτουμίτης αναφέρονται σε σχέση προς το επεισόδιο του στόλου της Πίζας και άλλα γεγονότα στη συριακή ακτή. Ως δούκας της Κύπρου, δηλαδή ως στρατιωτικός και ναυτικός μαζί διοικητής του νησιού, ο Ευμάθιος είχε την ευθύνη και για τις επιχειρήσεις στη συριακή ακτή, όπου διοικούσε την ελληνική φρουρά στη Λαοδίκεια τότε. Η Λαοδίκεια είχε παραδοθεί στον Ανδρόνικο Τζιντζιλούκη από τον πιστό προς τον Αλέξιο Κομνηνό Ραϋμόνδο ντε Σαιντ Ζιλ, κόμητα της Τουλούζης, που την είχε καταλάβει (από τους Σαρακηνούς) μαζί με την Maraccal=Markab και την Balanea=Banya, που τις παρέδωσε στον Φιλοκάλη. Κατά το θέρος του 1099 o Βοημούνδος, πρίγκιπας της Αντιοχείας, επιτέθηκε κατά της Λαοδίκειας βοηθούμενος από τον στόλο των Πισατών, που είχε στείλει στη σταυροφορία ο Δαϊμπέρτος, αρχιεπίσκοπος της Πίζας και είχε συναντήσει σκληρή μεταχείριση από μέρους των δύσπιστων Ελλήνων στις ακτές της Λυκίας. Τα κατάλοιπα του στόλου λεηλάτησαν τα νησιά και έκαμαν απόβαση για αρπαγή προμηθειών στην Κύπρο, όπου αντιμετωπίσθηκαν από τον Ευμάθιο, κτυπήθηκαν και είτε χάθηκαν στη θάλασσα είτε πανικόβλητα κατέφυγαν στη Λαοδίκεια για σωτηρία, αν και αυτή ήταν υπό ελληνική διοίκηση. Κατά τη διάρκεια των γεγονότων αυτών ο Βουτουμίτης βρισκόταν στην Κύπρο, όπου σε σύσκεψη Βυζαντινών στρατηγών αποφασίστηκε να σταλεί στον Βοημούνδο Α' πρίγκιπα της Αντιοχείας για διαπραγματεύσεις. Η αποστολή του απέτυχε και γύρισε στην Κύπρο, απ' όπου με τον βυζαντινό στόλο απέπλευσε στην Κωνσταντινούπολη. Για προστασία του νησιού από τον Βοημούνδο ο Αλέξιος διέταξε την οχύρωση της Κωρύκου και της Σελευκείας στην ακτή της Κιλικίας. Η κατοπινή δράση του Μανουήλ Βουτουμίτη στην Κιλικία συνδέεται ακριβώς προς νέες οχυρώσεις: ίδρυση νέων φρουρίων στα 1103 στην επαρχία Μαράς απ' όπου επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη.
Κατά την παραμονή στην Κιλικία ο Μανουήλ Βουτουμίτης είχε μαζί του αριθμό ευνοουμένων του αυτοκράτορα, που επενέβαιναν στα στρατηγικά και στρατιωτικά του σχέδια. Αφού παραπονέθηκε στον Αλέξιο πήρε από αυτόν εντολή να τους εξαποστείλει στην Κύπρο όπου δημιούργησαν προβλήματα στον νέο διοικητή της δούκα Κωνσταντίνο Ευφορβηνό Κατακαλών, γι’ αυτό και ανεκλήθησαν στην Κωνσταντινούπολη.
Στο πλαίσιο των πιο πάνω πολυπλεύρων στρατηγικών και στρατιωτικών ενεργειών του Βουτουμίτη στην Κύπρο, Κιλικία και Συρία και εν όψει του γεγονότος ότι και ο Ευμάθιος ήταν χορηγός μοναστηριού στην Κύπρο, και άλλοι αυτοκρατορικοί στρατηγοί και στρατιωτικοί αξιωματούχοι στο νησί και αλλού, φαίνεται λογική και καθόλου μυθική η παράδοση ότι ο Βουτουμίτης υπήρξε ο ιδρυτής και χορηγός του μοναστηριού Κύκκου. Όπως όλα τα μοναστήρια που ιδρύθηκαν σ’ όλη τη Βυζαντινή αυτοκρατορία επί Κομνηνών, έτσι και τα μοναστήρια που ιδρύθηκαν με αυτοκρατορική χορηγία στην Κύπρο τότε, βρίσκονταν σε επίλεκτες στρατηγικά περιοχές, ήσαν και παρατηρητήρια, εξ αντικειμένου συμπληρώματα της άμυνας, και μαρτυρούν στρατηγική σύλληψη και όραση. Η επιλογή της θέσης του μοναστηριού Κύκκου από τον Βουτουμίτη ακολούθησε ακριβώς αυτά τα πρότυπα, τις στρατηγικές «προδιαγραφές» του γενικότερου στρατηγικού και γεωπολιτικού «δόγματος» της αυτοκρατορίας τότε. Το μοναστήρι Κύκκου έχει θέα προς τρεις θάλασσες, και αυτό οδηγεί στον στρατηγικό νου του ανθρώπου που πολέμησε και έδρασε στην Κύπρο, στη Μικρά Ασία και στη Συρία, στο τρίγωνο αυτό με την τεράστια γεωπολιτική σημασία.