Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Διάταξη του πάπα Αλεξάνδρου Δ' που εκδόθηκε στις 3 Ιουλίου 1260 κι έθεσε πολύ προσωρινό τέρμα στις συγκρούσεις της διωκόμενης από τη Λατινική Εκκλησία της Κύπρου Ορθόδοξης Εκκλησίας του νησιού και της ιεραρχίας της τελευταίας. Οι διωγμοί είχαν οδηγήσει τον Ορθόδοξο αρχιεπίσκοπο Γερμανό Πησίμανδρο ως την Ρώμη στα 1254-1255 για να ζητήσει την προστασία του πάπα κατά του ανυπόφορου Λατίνου αρχιεπισκόπου Κύπρου Ούγου Φαγιάνου. Η Βούλλα επίσης αποκρυστάλλωνε τους κανόνες προηγουμένων τοπικών συνόδων και αποφάσεων, και εντολές των παπών για το καθεστώς της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου, καθώς και για τις σχέσεις της προς τη Λατινική.

Βασικοί όροι της Βούλλας:

α) Επικύρωνε τον περιορισμό των ορθοδόξων εδρών σε τέσσερις, όσες και οι λατινικές, που θα κάλυπταν την ίδια ακριβώς περιοχή ˙ στην εφαρμογή ο αριθμός των τεσσάρων επετεύχθη σταδιακά, με το να μένει κενή και να ενώνεται με την πλησιέστερη «πληρωμένη» επισκοπή κάθε ορθόδοξη έδρα που χήρευε με το θάνατο του κατόχου της.

β) Ο Λατίνος αρχιεπίσκοπος θα ήταν ο μοναδικός μητροπολίτης (=αρχιεπίσκοπος) στο νησί, με μοναδική προσωρινή και προσωπική εξαίρεση τον Γερμανό, που θα διατηρούσε τον τίτλο του αρχιεπισκόπου ενόσω θα ζούσε.

γ) Οι Έλληνες επίσκοποι θα υπέκειντο στην επίβλεψη και στον έλεγχο του Λατίνου αρχιεπισκόπου, και θα κατοικούσαν στις έδρες που θα τους όριζε, αγροτικές κατά προτίμηση. Στον όρο αυτό υπήρξε γρήγορη παραβίαση στην πράξη, γιατί οι Ορθόδοξοι επίσκοποι κατόρθωσαν σύντομα να κατεβούν στις πόλεις με τη βοήθεια πλουσίων πιστών τους, μονιμοποιώντας, κατά το μάλλον ή ήττον, τις περιστασιακές αστικές έδρες που τους επέτρεπε η Βούλλα να διατηρούν (π.χ. ο Καρπασίας - Αμμοχώστου τον Άγιο Συμεών και αργότερα τον Άγιο Γεώργιο των Ελλήνων στην Αμμόχωστο, ο Σολίας - Λευκωσίας τον Άγιο Βαρνάβα και αργότερα την Χρυσοδεήτρια στη Λευκωσία, κλπ.).

δ) Νέες εκλογές θα γίνονταν μεταξύ των κληρικών μιας χηρεύουσας ελληνικής επισκοπής και θα επικυρώνονταν από τον Λατίνο επίσκοπο όπου αυτή υπαγόταν, που θα ελάμβανε από τον εκλεγόμενο όρκο πίστεως στη Ρωμαϊκή Εκκλησία και στον Λατίνο αρχιεπίσκοπο Κύπρου υπό προκαθορισμένη φόρμουλα ˙ οι Λατίνοι επίσκοποι δεν θα μπορούσαν να διορίζουν επισκόπους στις χηρεύουσες ελληνικές έδρες, εκτός αν οι Έλληνες επίσκοποι αδυνατούσαν να το πράξουν, και, αν ήταν αυτό απαραίτητο, μόνο Έλληνες θα διόριζαν.

ε) Στις δίκες μεταξύ Ελλήνων στα εκκλησιαστικά δικαστήρια, οι αποφάσεις θα λαμβάνονταν από τον Έλληνα επίσκοπο, αλλά μπορούσε αυτός να αναφέρει την απόφασή του στον Λατίνο επίσκοπο της περιφέρειάς του, και εκείνος στον Λατίνο αρχιεπίσκοπο ˙ οι μεικτές υποθέσεις θα εκδικάζονταν από τον Λατίνο επίσκοπο. Και οι δυο εθνικότητες εδικαιούντο να κάμουν έφεση στον πάπα. Οι Έλληνες επίσκοποι θα είχαν μόνο ένα εκκλησιαστικό δικαστήριο στην περιφέρεια των Λατίνων επισκόπων στους οποίους υπάγονταν με μερικές εξαιρέσεις. Οι Λατίνοι επίσκοποι δεν θα επενέβαιναν στην εκδίκαση υποθέσεων των Ορθοδόξων από τους Έλληνες επισκόπους. Αλλά οι Λατίνοι επίσκοποι και ο αρχιεπίσκοπος εδικαιούντο να κρίνουν Έλληνες και Λατίνους για παραβάσεις που έθιγαν αυτούς ή τις Εκκλησίες τους.

στ) Οι Έλληνες επίσκοποι, ηγούμενοι και ιερείς θα παρακολουθούσαν τις ετήσιες επισκοπικές συνόδους και θα δέχονταν τις αποφάσεις μόνο εφόσον συμφωνούσαν προς τις ορθόδοξες τελετουργίες, αν αυτές επιτρέπονταν από τη Ρωμαϊκή Εκκλησία. Δεν υποχρεούντο όμως οι Έλληνες επίσκοποι να παρακολουθούν την επαρχιακή σύνοδο του Λατίνου αρχιεπισκόπου.

ζ) Οι Λατίνοι επίσκοποι είχαν τα ίδια προνόμια επισκέψεως των Ελλήνων της επισκοπής τους, όπως όλοι οι μητροπολίτες εδικαιούντο να επισκέπτονται την επισκοπή των υπό την δικαιοδοσία τους επισκόπων, αλλά με περιορισμένα δικαιώματα εισπράξεως δοσιμάτων για τις δαπάνες των επισκέψεών τους.

η) Επικυρωνόταν το δικαίωμα του λατινικού κλήρου της Κύπρου να εισπράττει δεκάτες, από τις οποίες κανένας δεν μπορούσε να εξαιρεθεί.

θ) Κατ'  εξαίρεση ο Γερμανός Πησίμανδρος υπήρξε πλήρως ανεξάρτητος από τον Λατίνο αρχιεπίσκοπο και τους άλλους Λατίνους επισκόπους της Κύπρου ˙ θα διόριζε επισκόπους στις κενές έδρες, αλλά αφού εγκρινόταν ο κατάλογος των υποψηφίων από τους Λατίνους επισκόπους· θα επισκεπτόταν τους Έλληνες με τα προνόμια του μητροπολίτη, χωρίς καμιά λατινική επέμβαση. Ωστόσο θα ορκιζόταν υπακοή στον Λατίνο αρχιεπίσκοπο όταν θα γινόταν επίσκοπος Σολίας, όπου μετεφέρθη από την κανονική του έδρα της Αμμοχώστου, αλλά ο Λατίνος δεν εδικαιούτο να τον κρίνει ή διατάξει. Οι Έλληνες εδικαιούντο να κάμουν έφεση στους Λατίνους επισκόπους, με εξαίρεση τον Γερμανό, που εδικαιούτο να το πράξει αν ήθελε.

Η Βούλλα ήταν, λοιπόν, σύστημα κανόνων, φαινομενικά συμβιβαστικών, αλλά στην ουσία καθιέρωνε την υποταγή της Ορθοδοξίας στη Λατινική Εκκλησία.