Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων βρίσκεται περίπου 6 χιλιόμετρα ΒΔ, του χωριού Γιόλου της επαρχίας Πάφου και κοντά στο χωριό Μηλιού. Δεν είναι γνωστό πότε ιδρύθηκε το μοναστήρι αυτό. Ο Κύπριος χρονογράφος του 18ου αιώνα αρχιμανδρίτης Κυπριανός αναφέρει το μοναστήρι ανάμεσα στα μοναστήρια της μητρόπολης της Πάφου. Δεν φαίνεται να ήταν σημαντικό μοναστήρι. Δεν υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες για το μοναστήρι εκτός από την αναγραφή της περιουσίας του στο κτηματολογικό κώδικα της μητρόπολης Πάφου το 1807. Όταν το 1809 οι ραγιάδες (Έλληνες κάτοικοι Κύπρου) δεν μπόρεσαν να πληρώσουν τους φόρους των στην οθωμανική κυβέρνηση, οι αρχιερείς της Κύπρου πούλησαν μέρος της ιεράς κτημοσύνης (κινητής κι ακίνητης) ανάμεσα στην οποία ήταν ένας μύλος του μοναστηριού των Αγίων Αναργύρων, ασημένια δισκοπότηρα, κανδήλια κι ένας σταυρός. Νέα καταγραφή της περιουσίας των μοναστηριών έγινε το 1821, από την οποία φαίνεται ότι και το μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων Γιόλου λεηλατήθηκε από τους Τούρκους κατά τις σφαγές του 1821.

Βλέπε λήμμα: Ελληνική επανάσταση και Κύπρος

Η εκκλησία του μοναστηριού που έχει μήκος 8,40 μ. και πλάτος 3,90 μ. κτίστηκε, σύμφωνα με την επιγραφή, πάνω από τη δυτική είσοδο, το 1771 επί του μητροπολίτη Πάφου Παναρέτου. Είναι μικρή, καμαροσκέπαστη χωρίς ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Έχει μια και μοναδική θύρα στο μέσο του δυτικού τοίχου και φωτιστικά ανοίγματα στο νότιο τοίχο, την αψίδα και ψηλά στο δυτικό τοίχο. Τα παλιά μοναστηριακά κτίρια του 1760 έχουν καταστραφεί. Σώζονται μόνο μερικά δωμάτια στα δυτικά του ναού. Το διώροφο κτίριο στα νότια του ναού είναι νέο και κτίστηκε το 1922 όταν το μοναστήρι, ύστερα από μακρά εγκατάλειψη, μεταβλήθηκε σε υδροθεραπευτήριο ύστερα από την ανακάλυψη θειούχων πηγών.

Από το 1860-1870 λειτουργούσε στο μοναστήρι μικρό δημοτικό σχολείο για τα παιδιά των γειτονικών χωριών με δάσκαλο τον διάκονο του μητροπολίτη Πάφου Λαυρεντίου Νικόδημο. Όταν ο Νικόδημος πήγε στη Λευκωσία τον διαδέχθηκε για 3-4 χρόνια ο δάσκαλος Αντώνιος Σάμιος.

Δεν έχει σωθεί ξυλόγλυπτο εικονοστάσιο και οι εικόνες είναι σχετικά νεότερες. Οι εικόνες του Χριστού και της Παναγίας που χρονολογούνται στα 1670 δυστυχώς επιδιορθώθηκαν το 1890 με πολύ κακό τρόπο. Στο 17ο αιώνα ανήκει και η εικόνα των αγίων Κοσμά και Δαμιανού ενώ οι μικρές εικόνες είναι του 18ου και 19ου αιώνα και μερικές εντελώς σύγχρονες.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια