Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Έλληνας εκπαιδευτικός και ιστορικός. Γεννήθηκε στη Σύμη Δωδεκανήσου το 1875 και πέθανε στην Αθήνα στις 8 Μαρτίου 1950. Υπηρέτησε ως γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας (1912 - 1917). Διετέλεσε καθηγητής ιστορίας των Μέσων και Νεότερων Χρόνων στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1925 -1938). Έγραψε αρκετά έργα, μεταξύ των οποίων τα πιο σημαντικά είναι η Αγωγή του Πολίτου (1914), Σαλαμίς της Κύπρου διά των αιώνων (1917), Ιστορία και Πολιτισμός της Δωδεκανήσου (1939), Παλμοί της Κύπρου κ.α.

Ο Μιχαήλ Βολονάκης διετέλεσε γυμνασιάρχης του Παγκυπρίου Γυμνασίου της Λευκωσίας για 15 συνεχή χρονιά (1896 - 1911). Στο διάστημα αυτό πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες στην κυπριακή εκπαίδευση ως διευθυντής του σπουδαιότερου εκπαιδευτικού ιδρύματος της Κύπρου, σε μια δύσκολη εποχή. Συνέβαλε σημαντικά στη σύνταξη αναλυτικού προγράμματος του Παγκυπρίου Γυμνασίου και συμπλήρωσή του με νέα μαθήματα, όπως: ιστορία της τέχνης, αγωγή του πολίτου,  ιστορία της Κύπρου και Παγκόσμια Ιστορία. Δίδαξε στο σχολείο του αρχαίες ελληνικές τραγωδίες. Είχε σχέσεις με τις αρχές της Αμμοχώστου, που τις διατήρησε για αρκετά χρόνια, και τις επηρέαζε σε διορισμούς καθηγητών από την Ελλάδα. Μεταξύ των μαθητών του ήταν ο Νεόφυτος Μυλωνάς (αργότερα μητροπολίτης Κιτίου Νικόδημος), ο Ιωάννης Κληρίδης, ο Θεμιστοκλής Δέρβης και ο Γεώργιος Εμφιετζής (αργότερα δήμαρχος Αμμοχώστου).

Κόντρα με τον Καταλάνο

Ο μετριοπαθής Μιχάηλ Βολονάκης είχε και μεγάλους εχθρούς κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Κύπρου ιδιαίτερα για το Αρχιεπισκοπικό Ζήτημα με κυριότερο τον επίσης εξ Ελλάδος Νικόλαο Καταλάνο ο οποίος  θεωρούσε τον Βολονάκη σχολαστικό, διαλλακτικό και αγγλόφιλο. Δεν έμεινε όμως σε αυτούς τους χαρακτηρισμούς. Η κόντρα των δύο όπως αναφέρει ο καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Πέτρος Παπαπολυβίου, ξεκίνησε από τη φυγή του Καταλάνου από το Παγκύπριο Γυμνάσιο. Ανεφέρει χαρακτηριαστικά στο μπλογκ του Περί Ιστορίας:

 "Ένας από τους μεγαλύτερούς του αντιπάλους του Καταλάνου στη Λευκωσία ήταν ο Μιχαήλ Βολονάκης, από τη Σύμη, γυμνασιάρχης του Παγκυπρίου Γυμνασίου στα 1896-1911. Με μεγάλη προσφορά στην κυπριακή εκπαίδευση κυρίως σε θέματα οργάνωσης (σε αυτόν οφείλεται, εξάλλου, η ονομασία «Παγκύπριον») ο Βολονάκης ανήκε στο «κυρηνειακό» κόμμα, που ήλεγχε τα εκπαιδευτήρια της Λευκωσίας και ήταν στενός φίλος των Αχιλλέα Λιασίδη και Πασχάλη Κωνσταντινίδη, που ο «κιτιακός» Καταλάνος θεωρούσε ως αίτιους της αποπομπής του από το Παγκύπριο Γυμνάσιο, το 1896. Μετά το 1911 υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τη διεύθυνση του Παγκυπρίου και την Κύπρο, για να επιλυθούν τα «Γυμνασιακά» και αντικαταστάθηκε από τον Κωνσταντίνο Άμαντο, με τον οποίο στη συνέχεια συνυπηρέτησαν ως καθηγητές Ιστορίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ειδικά στα χρόνια του Αρχιεπισκοπικού ζητήματος (1900-1910) ο Καταλάνος άσκησε σκληρότατη κριτική στον Βολονάκη, που σχεδόν πάντα έφτανε στα όρια του λιβέλου, και τις περισσότερες φορές ήταν παντελώς άδικη. Αποκορύφωμα υπήρξαν τα δημοσιεύματα του Καταλάνου με τίτλο «Βακχική εκδρομή» για μια εκδρομή του Παγκυπρίου στην Κυθραία όπου ο Μανιάτης δημοσιογράφος κατήγγειλε στην εφημερίδα του ότι καθηγητές του σχολείου μέθυσαν στον σχολικό περίπατο (!) γεγονός που εξαγρίωσε τη μαθητική κοινότητα, προκάλεσε μεγάλες αντιπαραθέσεις και τελικά, δίκη και φυλάκιση του Καταλάνου για το άρθρο του.

Τον Ιούνιο του 1900, λοιπόν, σε ένα άρθρο του «Ευαγόρα», της εφημερίδας του Καταλάνου, πριν ακόμη ξεφύγουν εντελώς τα πνεύματα και τα πάθη εξαιτίας του Αρχιεπισκοπικού ζητήματος, ο Καταλάνος αφού χλεύασε και διακωμώδησε τις παιδαγωγικές ικανότητες του γυμνασιάρχη, έκλεισε το δημοσίευμα με τα εξής εκπληκτικά:

Ο Γυμνασιάρχης και ο Καρχαρίας
«Ο κ. Βολονάκης επλάσθη υπό της φύσεως να είναι σπογγαλιεύς και έσχε την ατυχίαν η Κύπρος να έχη αυτόν διδάσκαλον. Στενόν μέτωπον, βλακείαν εμφαίνον, και ρις εμβολοειδής, διευκολύνουσα την κατάδυσιν του δύτου. Τα συνερραμένα βλέφαρα προφυλάττουσι μέγα μέρος του βολβού από της επιβλαβούς επιδράσεως του θαλασσίου ύδατος και η μελάχρους και οιονεί ηλιομένη επιδερμίς εμφαίνουσι δύτου κληρονομικότητα.

Τις καρχαρίας συναντήσας τον κ. Βολονάκην υπό την θάλασσαν δεν θα ετρέπετο εις φυγήν; Προτέρημα και τούτο, δύτου και σπογγαλιέως από φύσεως!»

Στο παραπάνω απόσπασμα σημειώνουμε την εμμονή του Καταλάνου (ήταν φυσικομαθηματικός) να περιγράφει με σπάνια λεπτομέρεια ανθρώπινες φυσιογνωμίες όπως και φυσικά φαινόμενα, αλλά και τον υποδόριο υποτιμητικό υπαινιγμό, με το χαρακτηρισμό του «σπογγαλιέως», στην καταγωγή του Βολονάκη, τη Σύμη. Όσοι είχαν την ευτυχία να αφιερώσουν μέρος της ζωής τους μελετώντας την αρθρογραφία του Νικόλαου Καταλάνου γνωρίζουν ότι από άποψη επιθετικού ύφους το παραπάνω άρθρο είναι από τα ηπιότερα που έχει γράψει…

Κατά τα τελευταία τρία χρόνια της υπηρεσίας του Βολονάκη ως γυμνασιάρχη του Παγκυπρίου Γυμνασίου, το σχολείο είχε διασπαστεί εξαιτίας του αρχιεπισκοπικού ζητήματος που συγκλόνισε την Κύπρο για 10 χρόνια. Πέρα από το Αρχιεπισκοπικό η κρίση επεκτάθηκε και στα λεγόμενα "Γυμνασιακά" που αφορούσε τον έλεγχο των σχολείων Λευκωσίας και Κερύνειας τα οποία βρίσκονταν κάτω από τον έλεγχο της Εκκλησίας.

Πηγές: 

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Περί Ιστορίας. Πέτρος Παπαπολυβίου